Μητσοτάκης: Πρόταση δημιουργίας υπουργείου “αφοσιωμένου” στην έρευνα και ανάπτυξη

Στην προοπτική ίδρυσης Υπουργείου, που θα ασχολείται ειδικά με την έρευνα και την ανάπτυξη και θα περιλαμβάνει και την τριτοβάθμια εκπαίδευση, αναφέρθηκε σήμερα ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, κατά τη συζήτηση που είχε με τον συνιδρυτή του BioInnovation Greece, Νίκο Κυρπίδη, στο πλαίσιο του Bio3 Forum 2025.

Ο κ. Μητσοτάκης επισήμανε ότι στόχος είναι η ενοποίηση του ερευνητικού χώρου, ενώ σημείωσε ότι η Ελλάδα πρέπει να αποκτήσει μόνιμο κονδύλι για την έρευνα στον προϋπολογισμό, με αξιοκρατία και αυστηρά κριτήρια αξιολόγησης επιδόσεων, ώστε οι ερευνητές μας να έχουν ορατότητα για τους κανόνες, αλλά και για τους πόρους που έχουν στη διάθεσή τους.

Στην εισαγωγική του τοποθέτηση ο πρωθυπουργός επανέλαβε την εκτίμηση πως η Ελλάδα μπορεί να γίνει χώρα καινοτομίας και να μειωθεί η σχετική απόσταση με πολλούς εκ των Ευρωπαίων εταίρων μας.

Σχετικά με το ρόλο της επιστημονικής έρευνας στα θέματα ασφαλείας, ο κ. Μητσοτάκης εκτίμησε ότι η έρευνα και η εθνική ασφάλεια είναι έννοιες συνδεδεμένες και επέμεινε ότι «βλέπω να αναδύεται ένας νέος χώρος όσον αφορά στην τεχνολογική καινοτομία γύρω από τον τομέα της άμυνας».

«Για πρώτη φορά διαθέτουμε μια δομή, το Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ), που έχει τη δυνατότητα, σχετικά γρήγορα, να χρηματοδοτεί καινοτόμα έργα για την ανάπτυξη προϊόντων, τα οποία, φυσικά, απαιτούν πολλή βασική έρευνα, προκειμένου να καταλήξουν σε αποδεδειγμένα βιώσιμα προϊόντα ή υπηρεσίες», είπε.

Αναφορικά με τις κυβερνητικές δράσεις για τη στήριξη της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας, αλλά και την προσέλκυση Ελλήνων του εξωτερικού, ο πρωθυπουργός τόνισε ότι οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως η ελληνική διασπορά μπορεί να προσφέρει τεράστια αξία στη χώρα, επικαλούμενος και το παράδειγμα των πολλών Ελλήνων καθηγητών στα 100 κορυφαία αμερικανικά πανεπιστήμια.

«Άρα, υπάρχει το πνευματικό δυναμικό που, υπό ορισμένες συνθήκες, μπορεί να είναι πολύ χρήσιμο για τη χώρα, ειδικά σε τομείς, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, αλλά και οι βιοεπιστήμες. Έχουμε πραγματικά ηγετικές προσωπικότητες, τόσο στον ακαδημαϊκό χώρο όσο και στη βιομηχανία», είπε χαρακτηριστικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Βασικές τοποθετήσεις του πρωθυπουργού

«Η βασική μου πεποίθηση είναι ότι η Ελλάδα μπορεί να γίνει αυτό που αποκαλώ «χώρα καινοτομίας», εστιάζοντας στην ικανότητά μας να ξεπεράσουμε άλλες χώρες και να καλύψουμε την απόσταση με πολλούς ευρωπαίους εταίρους μας. Πιστεύω ότι αν κοιτάξουμε ευρωστία του οικοσυστήματος εταιρειών στην Ελλάδα, θα πρέπει να εκπλήξουν ευχάριστα ο αριθμός των επιχειρήσεων, η διαθεσιμότητα ιδιωτικών κεφαλαίων και οι επιτυχημένες κινήσεις που έχουν κάνει ορισμένες από αυτές τις εταιρείες. Επομένως, είναι σαφές ότι κάτι συμβαίνει όσον αφορά το ιδιωτικό οικοσύστημα γύρω από την καινοτομία, την έρευνα και την ανάπτυξη. Τώρα, όταν εξετάζουμε τον δημόσιο χώρο, τον παραδοσιακό τρόπο με τον οποίο χρηματοδοτούμε την έρευνά μας, πιστεύω ότι είναι δίκαιο να πούμε ότι πολλά απομένουν να γίνουν.

Πιστεύω ότι αυτή τη στιγμή -και μιλώ έχοντας έξι χρόνια εμπειρίας με αυτό το ζήτημα- εξακολουθούμε να έχουμε ένα σχετικά κατακερματισμένο σύστημα, στο οποίο υπάρχουν ερευνητικά κέντρα που εποπτεύονται από το Υπουργείο Ανάπτυξης και από τον Γενικό Γραμματέα Έρευνας. Ταυτόχρονα όμως, πολύ ερευνητικό έργο λαμβάνει χώρα στα ακαδημαϊκά μας ιδρύματα. Είναι σαφές ότι αυτοί οι δύο χώροι δεν επικοινωνούν με τον τρόπο που θα έπρεπε.

Επομένως, μία από τις ιδέες στις οποίες εστιάζω ιδιαίτερα, κάτι που έχουμε συζητήσει και στον δημόσιο διάλογο για την έρευνα και την καινοτομία, δημόσια και ιδιωτική, είναι πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν ενοποιημένο ερευνητικό χώρο. Ίσως μια λύση, την οποία προτείνω για πρώτη φορά στον δημόσιο διάλογο, αλλά θα χαρώ να συζητήσω με την ερευνητική κοινότητα, είναι η δημιουργία ενός Υπουργείου αφοσιωμένου στην έρευνα και την ανάπτυξη, το οποίο, ωστόσο, θα περιλαμβάνει και την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Και θα επιμείνω σε αυτό: να ληφθεί υπόψη το απόλυτο μέγεθος της χώρας και το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν είναι σε θέση να μην επικεντρωθεί τουλάχιστον σε ορισμένους τομείς όπου θεωρούμε ότι έχουμε φυσικά συγκριτικά πλεονεκτήματα. Τώρα, είναι η βιοτεχνολογία ένας από αυτούς τους τομείς; Η απάντηση είναι ναι. Γιατί; Νομίζω ότι υπάρχουν δύο προφανείς λόγοι.

Ο πρώτος είναι ότι διαθέτουμε μια πολύ δυναμική εγχώρια φαρμακευτική βιομηχανία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτή τη στιγμή έχουμε 45 εργοστάσια στην Ελλάδα, ως αποτέλεσμα των κινήτρων που παρέχουμε στην εγχώρια φαρμακευτική βιομηχανία. Είχαμε επενδύσεις που άγγιζαν τα 2 δισεκατομμύρια ευρώ ως αποτέλεσμα του συμψηφισμού επενδύσεων. Και μεγάλο μέρος αυτών των επενδύσεων δεν αφορά μόνο τη βασική παραγωγή, αλλά και την έρευνα και ανάπτυξη.

Ο δεύτερος λόγος είναι η εντυπωσιακή κοινότητα των ομογενών μας, η οποία μπορεί να λειτουργήσει ως φυσική γέφυρα μεταξύ της Ελλάδας και της τεχνολογίας αιχμής στο πεδίο των βιοεπιστημών στο εξωτερικό.

Ερωτηθείς σχετικά με προγράμματα που απευθύνονται στην ελληνική επιστημονική κοινότητα, όπως το Trust Your Stars, και την ενδεχόμενη δημιουργία ενός ανεξάρτητου φορέα για την επιτήρησή τους, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέφερε:

«Απολύτως. Για να είμαι ειλικρινής, δεν ήμουν ικανοποιημένος με τον τρόπο που «έτρεξε» αυτό το πρόγραμμα. Εξετάζουμε διάφορες επιλογές, διότι, αφού μελέτησα τις λεπτομέρειες, θεωρώ ότι ορισμένα από τα παράπονα που διατυπώθηκαν ήταν δικαιολογημένα. Ωστόσο, υπάρχει ένα παράδοξο εδώ, διότι το πρόγραμμα αυτό το «έτρεξε» το Υπουργείο Παιδείας. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της εμπειρίας μας στην αξιολόγηση ερευνητικών προτάσεων δεν εντοπίζεται στο Υπουργείο Παιδείας, τους ζητήσαμε να κάνουν κάτι για το οποίο δεν έχουν απαραίτητα μεγάλη εμπειρία.

Για εμένα, είναι επιτακτική ανάγκη να έχουμε έναν ανεξάρτητο φορέα. Μπορούμε να τον ονομάσουμε όπως θέλουμε, εθνικό επιστημονικό συμβούλιο, αλλά θα αξιοποιήσει και εμπειρογνωμοσύνη από το εξωτερικό. Δεν θέλω απαραίτητα να είναι μια εσωτερική διαδικασία, όπου ίσως «ανακυκλώνονται» οι ίδιες προτάσεις. Θέλω όμως μια αντικειμενική αξιολόγηση από το εξωτερικό, με συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές. Και δεν θέλω να υπάρχει οποιαδήποτε αμφιβολία ως προς την αξιοκρατία που χρειαζόμαστε για την αξιολόγηση των προτάσεων.

Πιστεύω ότι αν καταφέρουμε να δημιουργήσουμε έναν αξιόπιστο φορέα που θα είναι πραγματικά ανεξάρτητος, τότε θα υπάρχει λιγότερη αμφισβήτηση των αποτελεσμάτων. Ασφαλώς, πρέπει επίσης να καθορίσουμε, ως κράτος, το ύψος της απαραίτητης χρηματοδότησης. Επειδή αυτή τη στιγμή έχουμε το πρόγραμμα «Horizon», έχουμε ευρωπαϊκά προγράμματα και μπορούμε να είμαστε αρκετά ανταγωνιστικοί, έχουμε προγράμματα που χρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ. Αλλά δεν έχουμε ένα μόνιμο κονδύλι, όπου κάθε χρόνο θα υπάρχει πρόσκληση για x εκατομμύρια ευρώ, όπου η διαχείριση των πόρων θα γίνεται με τον ίδιο τρόπο, ώστε να προσφέρουμε κάποια προβλεψιμότητα και συνέχεια όσον αφορά τον προϋπολογισμό μας για την έρευνα.

Σχετικά με τον ρόλο της επιστημονικής έρευνας σε θέματα εθνικής ασφάλειας, ο Πρωθυπουργός τόνισε:

Καταρχάς, πιστεύω ότι η έρευνα και η εθνική ασφάλεια είναι, σε κάποιο βαθμό, συνδεδεμένες. Αν κοιτάξετε, για παράδειγμα, τη μεγάλη επιτυχία της ισραηλινής βιομηχανίας τεχνολογίας, μεγάλο μέρος της έρευνας έγινε για στρατιωτικούς σκοπούς, και στη συνέχεια απέκτησε διπλή χρήση. Το ίδιο ισχύει και για μεγάλο μέρος της βασικής έρευνας που έγινε στις Ηνωμένες Πολιτείες και οδήγησε σε τεχνολογίες που χρησιμοποιούμε σήμερα ευρέως.

Πρέπει, βεβαίως, να έχουμε επίγνωση του μεγέθους και των δυνατοτήτων μας. Ωστόσο, βλέπω να αναδύεται ένας νέος χώρος όσον αφορά στην τεχνολογική καινοτομία γύρω από τον τομέα της άμυνας. Για πρώτη φορά διαθέτουμε μια δομή, το Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ), που έχει τη δυνατότητα, σχετικά γρήγορα, να χρηματοδοτεί καινοτόμα έργα για την ανάπτυξη προϊόντων, τα οποία, φυσικά, απαιτούν πολλή βασική έρευνα προκειμένου να καταλήξουν σε αποδεδειγμένα βιώσιμα προϊόντα ή υπηρεσίες».