Στην κούρσα της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) εισέρχονται τα πλουσιότερα κράτη του Περσικού Κόλπου, επιδιώκοντας όχι απλά να διαφοροποιήσουν την εξάρτησή τους από τα ορυκτά καύσιμα αλλά να εξελιχθούν σε μετρήσιμες δυνάμεις των νέων τεχνολογιών. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) επιδιώκουν το 13% έως και 14% του ΑΕΠ τους να προέρχεται από την ΤΝ μέχρι το 2030. Η Σαουδική Αραβία διακήρυξε πως η ΤΝ θα πρέπει να εξελιχθεί στο «παγκόσμιο σύστημα για μια κοινωνική μεταμόρφωση». Το Κατάρ προσδοκά, επίσης, να ενισχύσει το ρόλο της ψηφιακής τεχνολογίας στο ΑΕΠ μέχρι το 2030.
Ο ανταγωνισμός στον τομέα της ΤΝ επικεντρώνεται ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα. Αλλά τα ΗΑΕ, η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ διαθέτουν τα κεφάλαια για να υλοποιήσουν μεγαλόπνοα σχέδια, όπως έχουν ήδη αποδείξει στον κατασκευαστικό κλάδο και τις τεχνολογίες πράσινης ενέργειας. Μπορεί οι τιμές του πετρελαίου να κυμαίνονται σήμερα σε χαμηλά επίπεδα – υποχωρώντας περίπου 7% την περασμένη εβδομάδα και ασκώντας πιέσεις τους προϋπολογισμούς τους – αλλά δεν διστάζουν να διοχετεύσουν κεφάλαια για να χτίσουν μια παρουσία σε νέες τεχνολογίες και όχι μόνο στην ΤΝ.
Κατακόρυφη η αύξηση των επενδύσεων
Αυτό το επενδυτικό ενδιαφέρον είναι ολοφάνερο. Την προηγούμενη δεκαετία, τα τρία αραβικά κράτη είχαν επενδύσει μόλις 100 εκατ. δολάρια σε start-ups της τεχνητής νοημοσύνης, της ρομποτικής, της διαστημικής, της κβαντικής υπολογιστικής και της βιοτεχνολογίας. Τα δεδομένα, όμως, αλλάζουν ριζικά στον παρόντα χρόνο. Από τις αρχές του 2025 μέχρι τον Σεπτέμβριο, οι επενδύσεις κορυφώθηκαν στα 71 δισ. δολάρια, αντικατοπτρίζοντας μια αύξηση πάνω από 700 φορές, σύμφωνα με ανάλυση της Pitchbook που παραθέτει κατ’ αποκλειστικότητα η Handelsblatt. Τα ΗΑΕ, η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ αντιπροσωπεύουν, επίσης, το ένα τρίτο των τεχνολογικών συμφωνιών που έχουν συναφθεί το 2025, συνολικού ύψους 210 δισ. δολαρίων.
Κατά πόσο, όμως, αυτές οι επενδύσεις μπορούν να πάρουν «σάρκα και οστά» στα πλούσια κράτη του Περσικού Κόλπου, δηλαδή να αρχίσουν να αποδίδουν καρπούς; Σημαντικό είναι πως γίνονται βήματα όχι απλά προς την υλοποίηση επενδύσεων αλλά και για την προσέλκυση του κατάλληλου εργατικού δυναμικού. Η περίπτωση της G42 είναι ενδεικτική της δυναμικής που αναπτύσσεται στην περιοχή, αναφέρει η γερμανική εφημερίδα. Πρόκειται για έναν παγκόσμιο παίκτη που επικεντρώνεται στην ΤΝ AI και σε συστήματα υπολογιστικού νέφους (cloud computing). Η G42 είναι τμήμα της επιχειρηματικής αυτοκρατορίας του Σεΐχη Tahnoon bin Zayed Al Nahyan, ο οποίος είναι επίσης ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΑΕ.
ΗΑΕ: Μια αραβική υπερδύναμη της ΤΝ σε εξέλιξη
Η G42 με τις θυγατρικές της επενδύουν σε κέντρα δεδομένων, τη βιοτεχνολογία ή τη διαστημική. Κάθε project φαίνεται να αγκαλιάζει το μέλλον. Εάν, παραδείγματος χάριν, επισκεφθεί κανείς την ιστοσελίδα των κέντρων δεδομένων Khazna θα ανακαλύψει πως στην πενταμελή ομάδα της ανώτατης διοίκησης συμμετέχουν δυο γυναίκες, αξιοποιούνται νέες τεχνολογίες π.χ. για την ανακύκλωση υδάτινων πόρων ώστε να γίνεται ψύξη των συστημάτων. Ήδη έχουν κατασκευαστεί 24 εγκαταστάσεις και τέσσερις ακόμη βρίσκονται υπό κατασκευή.
Με ελεύθερες ζώνες εμπορίου, κέντρα καινοτομίας και κόμβους για start-ups, οι χώρες προσπαθούν να προσελκύσουν όλο και περισσότερα διεθνή ταλέντα στην έρημο. Ο Fabio Cattaneo είναι μια ενδεικτική περίπτωση. Είναι οικονομικός διευθυντής της Khazna, έχοντας χαράξει μια 20ετή καριέρα, κυρίως, στην General Electric και με παρουσία σε διάφορους τομείς από τις μεταφορές και την ενέργεια μέχρι το κλάδο υγείας και τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια.
Το οικοσύστημα Hub71 στο Άμπου Ντάμπι
«Το Ντουμπάι άρχισε να χτίζει ένα οικοσύστημα για start-ups ήδη πριν από 15 χρόνια, στη συνέχεια ήρθε το Άμπου Ντάμπι με πρωτοβουλίες όπως το Hub71 – όλο αυτό συνδυάζεται με μια πολύ υψηλή ποιότητα ζωής και λειτουργεί», λέει ο Klaus Fröhlich, επικεφαλής επενδύσεων στην Adnoc, τον όμιλο πετρελαίου και φυσικού αερίου που ελέγχεται από την κυβέρνηση του Άμπου Ντάμπι, σε συνομιλία με τη Handelsblatt. Η Adnoc ανακοίνωσε πως επενδύσει περίπου 23 δισ. δολάρια σε τεχνολογίες πράσινης ενέργειας.
Το Hub71 είναι ένα παγκόσμιο οικοσύστημα τεχνολογίας, το οποίο στηρίζεται από το υπουργείο Οικονομικής Ανάπτυξης και την Mubadala Investment Company. Παρέχει πρόσβαση σε κεφάλαια, αγορές και εταιρικούς συνεργάτες, βοηθώντας έτσι τις startup να επεκταθούν παγκοσμίως. Ήδη από το 2017, υπάρχει Υπουργός Τεχνητής Νοημοσύνης στα ΗΑΕ, ο Omar Al Olama.
Σύμφωνα με την εταιρεία συμβούλων McKinsey, στα ΗΑΕ ήδη το 62% των εταιρειών χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη, περισσότερο απ’ ότι στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Μερίδα αναλυτών τηρεί, ωστόσο, επιφυλάξεις για το εάν το «πείραμα» αυτό μπορεί να πετύχει στις κλειστές και συντηρητικές κοινωνίες του αραβικού κόσμου. Στη Σίλικον Βάλεϊ η επινόηση νέων project και η ανταλλαγή ιδεών προαπαιτεί την ελευθερία της σκέψης και τον πειραματισμό δίχως αναστολές.
Όμως φαίνεται να υπάρχει αποφασιστικότητα για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και την αξιοποίηση της ΤΝ. Στη Σαουδική Αραβία, παρά τις καθυστερήσεις και τις τεχνικές προκλήσεις στην κατασκευή της γραμμικής πόλης «The Line» στην έρημο, το έργο συνεχίζεται αν και δραματικά αναθεωρημένο. Προσωπικό όραμα του πρίγκιπα διαδόχου Mohammed bin Salman, το συνολικό κατασκευαστικό έργο ΝΕΟΜ προβλέπει πια την ολοκλήρωση της γραμμικής πόλης The Line από 170 σε 2,4 χιλ. μέχρι το 2030 και την εγκατάσταση 300.000 κατοίκων αντί για 1,5 εκατ. Παρά το τεράστιο εκτιμώμενο κόστος -που φτάνει έως και το $1,5 τρισεκατομμύριο για το σύνολο του NEOM-, το Δημόσιο Επενδυτικό Ταμείο (PIF) της Σαουδικής Αραβίας έχει ανακοινώσει απομειώσεις 8 δισ. δολαρίων. Η μείωση των τιμών πετρελαίου και το αυξανόμενο δημοσιονομικό έλλειμμα ασκούν πίεση στα οικονομικά περιθώρια.
Το Κατάρ είναι, επίσης, πρωτοπόρο. Το 2019 καθιέρωσε μια εθνική στρατηγική στην ΤΝ, η οποία επικεντρώνεται σε έξι βασικούς τομείς: εκπαίδευση, πρόσβαση σε δεδομένα, απασχόληση, επιχειρήσεις, έρευνα και δεοντολογία. Τον Μάιο του 2024 ανακοινώθηκε ένα πακέτο κινήτρων 2,5 δισ. δολαρίων για την τόνωση των επενδύσεων στην ΤΝ και τις ψηφιακές καινοτομίες. Η Αρχή Επενδύσεων του Κατάρ (Qatar Investment Authority), έχει επενδύσει δισ. σε παγκόσμιες εταιρείες ΤΝ και ψηφιακών υποδομών, όπως η συμμετοχή σε γύρους χρηματοδότησης της Anthropic και της xAI -του Έλον Μασκ.
