Στην εμπροσθοφυλακή της Ευρώπης στο πεδίο της Τεχνητής Νοημοσύνης φιλοδοξεί να βρεθεί η Ελλάδα, βάζοντας στο φουλ τις μηχανές για το ελληνικό «εργοστάσιο» Τεχνητής Νοημοσύνης, Pharos. Το ελληνικό Gigafactory δείχνει να βγαίνει από τη φάση του σχεδιασμού και να μπαίνει σε ένα πιο ώριμο στάδιο, καθώς ολοκληρώνεται σταδιακά το παζλ της χρηματοδότησης, με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) να εξετάζει το ενδεχόμενο να αναλάβει ρόλο στο funding.
Σύμφωνα με πληροφορίες του powergame.gr, το ελληνικό AI Factory, που θα μετατρέψει την Ελλάδα από καταναλώτρια Τεχνητής Νοημοσύνης σε παραγωγό ΑΙ, έχει μπει στην ατζέντα της ΕΤΕπ, η οποία διερευνά το ενδεχόμενο να καλύψει μέρος της χρηματοδότησής του. Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι η ΕΤΕπ εξετάζει τρόπους στήριξης του επενδυτικού του σκέλους, συμβάλλοντας στη χρηματοοικονομική του ωρίμανση και πιθανή ένταξη στο πλαίσιο του InvestAI.
Ήδη, στο πλαίσιο Μνημονίου Κατανόησης (MoU) με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ΕΤΕπ αναλαμβάνει τρεις κρίσιμες λειτουργίες, μεταξύ των οποίων η δυνητική συγχρηματοδότηση του Pharos από το πρόγραμμα χρηματοδότησης TechEU. Ταυτόχρονα, έχει αναλάβει την αξιολόγηση των προτάσεων και τη δημιουργία προκαταρκτικών μελετών βιωσιμότητας για το ελληνικό ΑΙ Factory, αλλά και την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών στις κοινοπραξίες που προετοιμάζουν ολοκληρωμένες αιτήσεις, βοηθώντας τις να καταστήσουν τα έργα επενδύσιμα και βιώσιμα.
Όπως εξηγούν στελέχη του ομίλου ΕΤΕπ, «πρόκειται για μια συνεκτική αλυσίδα υποστήριξης, από το πρώτο βήμα της τεχνικής ωρίμανσης έως την τελική χρηματοδότηση. Η ΕΤΕπ στηρίζει ενεργά έργα, όπως το ελληνικό Pharos, παρέχοντας τεχνική βοήθεια και συμβολή στην προσέλκυση κεφαλαίων, ενώ μέσα από πρωτοβουλίες όπως το TechEU και το ETCI 2.0 διευρύνει τη ροή ιδιωτικών επενδύσεων», αναφέρουν οι ίδιες πηγές.
Πώς θα γίνει ο Pharos οικονομικά βιώσιμος
Αυτήν την περίοδο αναπτύσσεται ένας έντονος σκεπτικισμός για τα AI Factories (σ.σ. η Ελλάδα με το Pharos είναι ανάμεσα στις πρώτες επτά χώρες που επιλέχθηκαν από το EuroHPC Joint Undertaking για τη δημιουργία εθνικών AI Factories). Η ρητορική που αναπτύσσεται είναι πώς θα μπορέσουν να είναι κερδοφόρα, αφού στην ουσία θα λειτουργούν ως Ανώνυμες Εταιρείες, άρα θα πρέπει να παράγουν κέρδη για τους μετόχους τους.
Παρά τις προσπάθειες κινητοποίησης, οι προειδοποιήσεις της αγοράς είναι σαφείς: υπάρχει κίνδυνος τα Gigafactories να κατασκευαστούν πριν υπάρξει επαρκής ζήτηση από την ίδια την αγορά. Επί του παρόντος, ο επιχειρηματικός τομέας, οι δυνητικοί χρήστες των υπηρεσιών των AI Factories, δεν βλέπουν ακόμη το πραγματικό επιχειρηματικό κίνητρο, ενώ η ενεργειακή κατανάλωση και τα κόστη εκπαίδευσης μοντέλων αυξάνονται εκθετικά.
Σε αυτό το σημείο το ελληνικό AI Factory φαίνεται να αποκτά προβάδισμα, καθώς η ΕΤΕπ εγγυάται τον «τεχνοκρατικό ρεαλισμό»: να επιλέξει τα έργα που έχουν πραγματικές πιθανότητες να σταθούν στην αγορά και να αποδώσουν οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο, με τον Pharos να έχει προοπτικές να είναι ένα εξ αυτών.
Να σημειώσουμε ότι η διοίκηση του Υπερταμείου (σ.σ. o Pharos θα λειτουργεί ως Ανώνυμη Εταιρεία, θυγατρική του Υπερταμείου), έχει δεσμευτεί μέχρι τα τέλη του 2025 να ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός του επιχειρησιακού μοντέλου, εξέλιξη την οποία επιταχύνει ενδεχόμενη εμπλοκή της ΕΤΕπ στο έργο.
«Δεν επενδύουμε απλώς σε υπολογιστές, αλλά σε οικοσυστήματα που θα καθορίσουν την ικανότητα της Ευρώπης να καινοτομεί με δικούς της όρους», σχολίασε ο αντιπρόεδρος της ΕΤΕπ, Γιάννης Τσακίρης. Με αυτό το σκεπτικό, η ΕΤΕπ -ως «επενδυτικός βραχίονας» της ΕΕ- επιχειρεί να μετατρέψει τη ρητορική της τεχνολογικής κυριαρχίας σε πραγματικές επενδύσεις, αναλαμβάνοντας τον ρόλο της εξισορρόπησης ανάμεσα στην «πολιτική φιλοδοξία της Ευρώπης» και την «οικονομική βιωσιμότητα».
Η Ελλάδα περιφερειακό ΑΙ hub για τη ΝΑ Ευρώπη
Το έργο Pharos, που υλοποιείται από το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, επιδιώκει να καταστήσει τη χώρα περιφερειακό κόμβο έρευνας, δεδομένων και καινοτομίας πάνω σε ΑΙ στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Στόχος που γίνεται πιο ορατός μετά την απόφαση της ΕΕ να εγκρίνει προτάσεις για τη δημιουργία τεσσάρων AI Factory Antennas, σε Κύπρο, Μάλτα, Βόρεια Μακεδονία και Σερβία, τα οποία θα συνδέονται με το «PHAROS».
Με τον τρόπο αυτόν δημιουργείται ένα οικοσύστημα ΑΙ στη Νοτιοανατολική Ευρώπη με επίκεντρο την Ελλάδα και τέσσερις περιφερειακούς κόμβους, που μοιράζονται υπολογιστικούς πόρους, δεδομένα και εργαλεία. Να σημειωθεί ότι από τα συνολικά 13 AI Factory Antennas της Ευρώπης, τα τέσσερα θα διασυνδέονται με το ελληνικό εργοστάσιο ΤΝ «PHAROS».
Στόχος της Ελλάδας και του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, που έχει την ευθύνη για το έργο Pharos, είναι το ΑΙ Factory να ξεκινήσει τη λειτουργία του στο Λαύριο το πρώτο τρίμηνο του 2026 και να βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία μέχρι τα τέλη του επόμενου έτους, ώστε να παρέχει υπολογιστική ισχύ, δεδομένα και τεχνογνωσία σε εταιρείες, startups, πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα.
«Πρέπει να τρέξουμε, έτσι ώστε όσο μπορούμε πιο γρήγορα να μπει “στην πρίζα”. Πείσαμε σε μεγάλο βαθμό μεγάλους παρόχους, μεγάλους φορείς Τεχνητής Νοημοσύνης να κοιτάξουν τη μικρή Ελλάδα», σχολίασε πρόσφατα ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Τεχνητής Νοημοσύνης, Δημήτρης Παπαστεργίου,
Θυμίζουμε ότι η χρηματοδότηση του έργου Pharos καλύπτεται κατά 50% από το Horizon Europe και κατά 50% από εθνικούς πόρους, με διάρκεια τρία έτη, από 1ης Απριλίου 2025. Η δε Pharos SA θα έχει δύο μετόχους: το Υπερταμείο (70%) και το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης (30%).
LLM που θα μιλά ελληνικά
Σύμφωνα με τον υφιστάμενο σχεδιασμό, το πρώτο τρίμηνο του 2026 θα συσταθεί και θα τεθεί σε λειτουργία το Κέντρο Εξυπηρέτησης Pharos με λογική one-stop-shop, ώστε στους ενδιαφερόμενους να είναι διαθέσιμες υπηρεσίες εκπαίδευσης, ανάπτυξης δεξιοτήτων και εργαλείων της τεχνολογίας. Στο δεύτερο τρίμηνο οι ενδιαφερόμενοι πρακτικά θα έχουν στη διάθεσή τους πολύ χρήσιμα εργαλεία ανάπτυξης λύσεων ΑΙ, την εξειδικευμένη υποδομή για λύσεις Τεχνητής Νοημοσύνης «Δαίδαλος» και την AI πλατφόρμα του Pharos.
«Στόχος μας είναι μέχρι το τέλος του 2026 το πρώτο ελληνικό εργοστάσιο Τεχνητής Νοημοσύνης να βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία με πραγματικά οφέλη για τις επιχειρήσεις, την οικονομία και τελικά τον ίδιο τον πολίτη», έχει αναφέρει ο διευθύνων σύμβουλος του Υπερταμείου, Γιάννης Παπαχρήστου.
Το Εθνικό Δίκτυο Υποδομών Τεχνολογίας και Έρευνας (ΕΔΥΤΕ), που έχει την ευθύνη του Pharos, κινείται σε τέσσερις άξονες σε ό,τι αφορά τη δημιουργία εφαρμογών που αξιοποιούν τα δεδομένα της ΑΙ: Υγεία, Πολιτισμό, Βιώσιμη Ανάπτυξη και Γλώσσα. «Φτιάχνουμε με ελληνικά δεδομένα το πρώτο πραγματικά ανοικτό ελληνικό πρώτο πραγματικά ανοικτό ελληνικό μεγάλο γλωσσικό μοντέλο (LLM), σαν αυτά της OpenΑΙ, το οποίο θα μπορεί να απαντά προσαρμοσμένο στα ελληνικά δεδομένα, να απαντά καλύτερα σε όλα αυτά που ζητάμε σαν Ελλάδα», είπε πρόσφατα ο πρόεδρος του ΕΔΥΤΕ, Στέφανος Κόλλιας.
