Μια από τις σημαντικότερες αλλαγές που φέρνει το σχέδιο νόμου του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης που τέθηκε προχθές σε δημόσια διαβούλευση στον ιστότοπο opengov.gr, είναι η αλλαγή των ορίων εκπομπών των κεραιών κινητής τηλεφωνίας. Τα όρια αυτά αυξάνουν και εναρμονίζονται στα επίπεδα που έχει ορίσει από το 1998 η Διεθνής Επιτροπή για την Προστασία από τις Μη-Ιοντίζουσες Ακτινοβολίες (International Commission of Non – Ionizing Radiation Protection ICNIRP).
Μέχρι σήμερα τα όρια εκπομπής των κεραιών κινητής τηλεφωνίας ήταν χαμηλότερα από εκείνα της ICNIRP που έχουν υιοθετηθεί και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το 2000 τοποθέτησε τα όρια στο 80% της ICNIRP και η κυβέρνηση της ΝΔ στη συνέχεια το 2006, με νεότερη διάταξη περιόρισε τις εκπομπές σε ακόμη πιο χαμηλά όρια, μέχρι και το 60%.
Συγκεκριμένα ο νόμος «Περί ηλεκτρονικών επικοινωνιών» (ν. 3431/2006) που έφερε ο τότε υπουργός Μεταφορών & Επικοινωνιών Μιχάλης Λιάπης, όριζε τα όρια εκπομπών κεραιών κινητής γενικώς στο 80%, αλλά πλησίον (300 μ. απόσταση) των σχολείων και των μονάδων φροντίδας ηλικιωμένων στο 70% και πλησίον των μονάδων υγείας η εκπομπή ήταν στο 60% των ορίων της ICNIRP.
Πρακτικά το σύνολο των κεραιών κινητής στη χώρα μας στον αστικό ιστό εκπέμπει με ισχύ στο 70% έως 60% των ορίων της ICNIRP. Αυτή η ρύθμιση επιβλήθηκε από ισχυρές ομάδες πίεσης και χωρίς καμία εισήγηση επιστημονικής επιτροπής. Συγκεκριμένα οι μειωμένοι συντελεστές της ελληνικής νομοθεσίας ήταν μια πολιτική απόφαση που βασίστηκε στην «αρχή της προφύλαξης», δηλαδή στη λήψη πρόσθετων μέτρων, παρά την απουσία στοιχείων ή τεκμηρίων για την ύπαρξη κινδύνου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ τα μειωμένα όρια της ICNIRP ισχύουν για τα κεραιοσυστήματα της κινητής, δεν ισχύουν για τις συσκευές κινητής που εκπέμπουν στο 100%. Σύμφωνα δε με παράγοντες της αγοράς, η ακτινοβολία που δέχεται το ανθρώπινο σώμα από ένα κεραιοσύστημα μέσα σε μια ημέρα, είναι λιγότερη από εκείνη που δέχεται από ένα κινητό τηλέφωνο σε μια κλήση λίγων δευτερολέπτων.
Βεβαίως οι πολιτικοί μας δεν μπορούσαν να επιβάλουν άλλες προδιαγραφές κατασκευής των κινητών όλα τα προηγούμενα χρόνια (αφήνοντας πρακτικά τους Έλληνες χωρίς συσκευές κινητής), αλλά επέβαλαν άλλες προδιαγραφές εκπομπών ΗΜΠ στα κεραιοσυστήματα για τα οποία απαιτούνται άδεια από το ελληνικό κράτος.
Ποιοι οι λόγοι της εναρμόνισης
Σήμερα η κυβέρνηση της ΝΔ έρχεται διορθώσει αυτή την κατάσταση, δηλαδή να εναρμονίσει τα όρια των εκπομπών κινητής τηλεφωνίας στα όρια που είχε θέσει η ICNIRP το 1998. Προς αυτή την κατεύθυνση έχουν μεσολαβήσει δύο σημαντικές εξελίξεις:
- πρώτον, η επαναβεβαίωση 20 χρόνια μετά των ορίων του 1998 από την ICNIRP και
- δεύτερον, η έλευση της κινητής τηλεφωνίας 5ης γενιάς (5G) και της 6ης γενιάς (6G) που βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο.
Οι δύο προαναφερόμενες εξελίξεις αλλάζουν εντελώς το σκηνικό που ίσχυε πριν 20-25 χρόνια. Η επαναβεβαίωση των ορίων της ICNIRP μετά από 20 χρόνια παρατηρήσεων στη κινητή τηλεφωνία, επιβεβαιώνει ότι τα όρια που έχουν θεσπιστεί το 1998 ήταν ασφαλή για τη δημόσια υγεία. Σύμφωνα με την ICNIRP, η επαναξιολόγησή των ορίων εκπομπών έδειξε ότι «δεν υπάρχουν αποδείξεις αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία σε επίπεδα έκθεσης κάτω από τα όρια περιορισμού στις κατευθυντήριες γραμμές της ICNIRP (1998)». Επιπλέον ανέφερε ότι «δεν υπάρχει καμία απόδειξη ενός μηχανισμού αλληλεπίδρασης που θα μπορούσε να προβλέψει ότι θα μπορούσαν να προκύψουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία λόγω της έκθεσης σε ραδιοσυχνότητες EMF κάτω από αυτά τα επίπεδα περιορισμού».
Τη θέση αυτή φυσικά υιοθέτησε τόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, όσο και Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Υγεία, το Περιβάλλον και τους Ανακύπτοντες Κινδύνους (SCHEER). Η τελευταία σε γνωμοδότησή της αναφέρει ότι «με βάση τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία, η SCHEER διαπίστωσε μεταξύ άλλων ότι δεν εντόπισε μέτριο ή ισχυρό επίπεδο αποδεικτικών στοιχείων για δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία λόγω χρόνιας ή οξείας έκθεσης σε ραδιοσυχνότητες Ηλεκτρομαγνητικών Πεδίων (ΗΜΠ) από την υφιστάμενη τεχνολογία σε επίπεδα κάτω από τα όρια που καθορίζονται στα παραρτήματα της σύστασης 1999/519/ΕΚ του Συμβουλίου και της οδηγίας 2013/35/ΕΕ». Έτσι η επιτροπή εξέδωσε τελική γνωμοδότηση (18 Απριλίου 2023), βάσει της οποίας συστήνει την ανάγκη εναρμονισμού των ορίων έκθεσης στο φάσμα ραδιοσυχνοτήτων 100 kHz με 300 GHz, με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες της ICNIRP, σε όλη την ΕΕ.
Η δεύτερη σημαντική εξέλιξη την οποία λαμβάνει υπόψιν η κυβέρνηση είναι η έλευση της νέας τεχνολογίας ασύρματων επικοινωνιών (5G, 5G SA, 6G κ.ο.κ.). Η εναρμόνιση των ορίων ΗΜΠ με τα διεθνώς συνιστώμενα όρια είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την πλήρη αξιοποίηση του φάσματος ραδιοσυχνοτήτων 5G και τη φυσική εξέλιξη των υφιστάμενων δικτύων 5G σε πλήρως αυτόνομα δίκτυα 5G (5G Standalone-5G SA), οδηγώντας την Ελλάδα πιο κοντά στον ευρωπαϊκό στόχο για μια Κοινωνία των Gigabit (Gigabit Society).
Ειδικά καθώς η χώρα υλοποιεί στρατηγική ενίσχυσης της θέσης της στην τεχνητή νοημοσύνη, δεν μπορεί να λειτουργεί διαφορετικά απ’ ότι ο υπόλοιπος πλανήτης στον κρίσιμο τομέα των ασύρματων επικοινωνιών. Επιπλέον μια τέτοια τακτική εξουθενώνει τις δυνάμεις της αγοράς, οι οποίες πλέον δαπανούν πολλά περισσότερα στη χώρα μας για να πετύχουν την κάλυψη που πετυχαίνουν άλλοι με λιγότερο. Αυτό αποτελεί ανταγωνιστικό μειονέκτημα.
Το νέο περιβάλλον επικοινωνιών που διαμορφώνεται δεν απαιτεί απλά πύκνωση των κεραιοσυστηματων στον αστικό ιστό, αλλά την είσοδό τους στον χώρο που ζει και κινείται ο άνθρωπος. Τα router που έχουμε στο σπίτι μας, όπως επίσης και οι συσκευές κινητής τηλεφωνίας, είναι οι κλασικές πηγές εκπομπών Η/Μ ακτινοβολίας. Στο μετρό ωστόσο και στα μεγάλα malls αξιοποιούνται ειδικές διατάξεις για την κάλυψη της κινητής τηλεφωνίας.
Το ίδιο ισχύει με τα αυτοκίνητα, τα οποία πλέον «βλέπουν» και κινούνται στον δρόμο μέσω ασύρματης επικοινωνίας με το διαδίκτυο. Τα drones επίσης αξιοποιούν ΗΜΠ που εμπίπτουν στις ρυθμίσεις της ICNIRP. Στην πράξη, στο μέλλον δεν υπάρχει ανθρώπινη δραστηριότητα.
Σύμφωνα με την Ένωση Εταιρειών Κινητής Τηλεφωνίας (ΕΕΚΤ), η εναρμόνιση των ορίων στα επίπεδα της ICNIRP θα βελτιώσει την κάλυψη των δικτύων της κατά 120% στην Αττική και κατά 300% στη Θεσσαλονίκη. Επιπλέον η χρήση των δικτύων 5G είναι περισσότερο «πράσινα» δίκτυα καθώς οδηγούν σε μείωση των εκπομπών αερίου κατά 35%, ενώ τα κεραιοσυστήματα απαιτούν 90% λιγότερη ενέργεια απ’ τις κεραίες προηγούμενης γενιάς.
Οι δύο επιτροπές που εισηγήθηκαν τον εναρμονισμό των ορίων
Η κυβέρνηση πριν φέρει τη ρύθμιση που εναρμονίζει τα όρια εκπομπών των κεραιών κινητής στην επικράτεια, ανέθεσε σε ειδική επιτροπή εμπειρογνωμόνων να γνωμοδοτήσει επί του θέματος. Η ειδική επιτροπή είχε πρόεδρο τον καθηγητή Φυσικών Επιστημών του ΑΠΘ και μέλος του Scientific Committee on Health, Environmental and Emerging Risks (SCHEER) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Θόδωρο Σαμαρά, ενώ μέλη της ήταν οι:
- Δρ. Δημήτρης Κουτουνίδης, Ειδικός Τεχνικός Επιστήμονας της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας
- Καθ. Δημήτρης Βαρουτάς, Αντιπρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ) και καθηγητής στο Τμήμα Πληροφορικής & Επικοινωνιών ΕΚΠΑ,
- Όλγα Ουρόγλου, υπάλληλος του Τμήματος Υγειονομικής Διαχείρισης Περιβάλλοντος, του Υπουργείου Υγείας,
- Δρ. Γιώργος Γουρζουλίδης, υπάλληλος του Τμήματος Κέντρου Έρευνας & Μετρήσεων Προσδιορισμού Βλαπτικών Παραγόντων για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία του υπ. Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης
- Κώστας Γιάβης, υπάλληλος της Διεύθυνσης Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης του υπ. Περιβάλλοντος και Ενέργειας,
- Δρ. Θανάσης Παλιάτσος, Προϊστάμενος Διεύθυνσης Τεχνολογικού Εξοπλισμού και Εγκαταστάσεων/Διεύθυνσης Ασύρματων Επικοινωνιών Δικτύων Πέμπτης Γενιάς (5G) και Διαστήματος του υπ. Ψηφιακής Διακυβέρνησης,
- Καθ. Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, αν. καθ. Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής ΕΚΠΑ και
- Καθ. Δημοσθένης Παναγωτάκος, καθ. Βιοστατιστικής και Επιδημιολογίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, τακτικό μέλος του SCHEER.
Η επιτροπή γνωμοδότησε ομόφωνα υπέρ του εναρμονισμού της ορίων, όπως και η ειδική επιτροπή εμπειρογνωμόνων που συστάθηκε για τον ίδιο σκοπό στο υπουργείο Υγείας. Στην επιτροπή αυτή συμμετείχαν οι:
- Γεωργία Κουρλαμπά, Επικ. Καθ. Παν. Πελοποννήσου με ειδίκευση στη Δημογραφία
- Σωτήρης Τσιόδρας, Καθ. Παθολογίας-Λοιμώξεων ΕΚΠΑ
- Θεόδωρος Βασιλακόπουλος, Καθ. Πνευμονολογίας & Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ
- Χατζηχριστοδούλου Χρήστος, Καθ. Υγιεινής & Επιδημιολογίας, Παν. Θεσσαλίας
- Κωνσταντίνος Αθανασάκης, Επικ. Καθ. Οικονομικών Υγείας Παν. Δυτ. Αττικής
- Νίκος Πολύζος, Καθ. Διοίκησης & Οργάνωσης Υπηρεσιών Υγείας, Δημοκρίτειο Παν. Θράκης
- Βαγγέλης Φραγκούλης, ΓΓ της Ελληνικής Ένωσης Γενικής Ιατρικής
- Μανώλης Λασκαρίδης, Διδάκτωρ Νομικής Σχολής Παν. Χαϊδελβέργης
- Γιάννης Μανιός, Καθ. Διατροφικής Αγωγής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
- Παγώνα Λάγιου, Καθ. Υγιεινής & Επιδημιολογίας, ΕΚΠΑ
- Χαρ. Οικονόμου, Καθ. Κοινωνιολογικής Υγείας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Σύμφωνα με το πρακτικό της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων της Υγείας, «η εναρμόνιση των ορίων έκθεσης του κοινού με τα αντίστοιχα της Ευρωπαϊκής Σύστασης είναι ένα επιστημονικά αιτιολογημένο, οικονομικό ορθό και κοινωνικά επωφελές βήμα. Ευθυγραμμίζει την Ελλάδα με τα πρότυπα της ΕΕ, υποστηρίζει την τεχνολογική πρόοδο και ενισχύει την εμπιστοσύνη του κοινού στις κανονιστικές αποφάσεις, διατηρώντας υψηλό το επίπεδο προστασίας για τη δημόσια υγεία».
Από την άλλη πλευρά, η ειδική Επιτροπή των εμπειρογνωμόνων αναφέρει ότι «τα όρια έκθεσης σε ΗΜΠ, όπως προτείνει και η Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών (ITU), θα πρέπει να εναρμονιστούν σε παγκόσμιο επίπεδο, άρα και στην Ελλάδα, ώστε να διαμορφωθούν βιώσιμες κοινωνίες, οι οποίες θα έχουν την ικανότητα να επιτύχουν τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ».
