Η Ευρώπη είναι γνωστή για τις χαοτικές, χρονοβόρες και συχνά αναχρονιστικές δημόσιες υπηρεσίες της, με το παραδοσιακό χαρτί να επιβιώνει ακόμη και στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Στη Γερμανία, αναφέρει χαρακτηριστικά ο Economist, κατά την πανδημία, τα κέντρα τεστ υποχρεώνονταν να… τυπώνουν και να στέλνουν με φαξ τα αποτελέσματα στις υγειονομικές αρχές, οι οποίες στη συνέχεια τα πληκτρολογούσαν ξανά σε υπολογιστή. Η ψηφιοποίηση του κράτους αποτελεί μόνιμο ζητούμενο, ενώ και το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ δημιουργήθηκε εν μέρει γι’ αυτόν τον σκοπό. Όμως, όπως παραδέχονται οι ειδικοί, οι παλιές συνήθειες του χαρτιού δύσκολα κόβονται. Προειδοποιούν ωστόσο, πως αν οι κυβερνήσεις δεν ψηφιοποιήσουν πραγματικά τη δημόσια διοίκηση, σε λίγα χρόνια δεν θα μπορούν να εφαρμόσουν ούτε τις ίδιες τους τις πολιτικές. Κάποιες χώρες όπως η Εσθονία έχουν φτάσει τόσο μακριά που πλέον δεν αποτελούν ρεαλιστικό πρότυπο για τους υπόλοιπους· εκεί, ακόμη και το διαζύγιο μπορεί να γίνει online.
Κάπου εδώ, όμως, σύμφωνα με το δημοσίευμα, εμφανίζεται ένας απρόσμενος πρωταγωνιστής: η Ελλάδα, η οποία από χώρα-σύμβολο γραφειοκρατικής ταλαιπωρίας, κατάφερε μέσα σε λίγα χρόνια να μετατραπεί σε σημείο αναφοράς για τις ευρωπαϊκές διοικήσεις που αναζητούν εφικτές λύσεις.
Η ψηφιακή στροφή της Ελλάδας
Από το 2018 έως το 2024 η Ελλάδα αναρριχήθηκε από τις χαμηλότερες ευρωπαϊκές θέσεις σε δείκτες ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών και έφτασε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Στις 24 Νοεμβρίου, ο υπουργός Οικονομικών και πρώην αρχιτέκτονας του ελληνικού ψηφιακού μετασχηματισμού, Κυριάκος Πιερρακάκης, ταξίδεψε στη Γερμανία για να συναντήσει τον Κάρστεν Βιλντμπέργκερ, τον νέο Γερμανό υπουργό Ψηφιακής Πολιτικής, στον οποίο ανατέθηκε ο «Ηράκλειος άθλος» να απεξαρτήσει τη χώρα του από το φαξ.
Λίγο αργότερα, ο πρωθυπουργός της Έσσης, Μπόρις Ράιν, βρέθηκε στην Αθήνα για δική του αποστολή συλλογής πληροφοριών. Η Γερμανία, γνωστή για τον τεχνολογικό της εκσυγχρονισμό στη βιομηχανία αλλά όχι στη δημόσια διοίκηση, αναζητά επιτέλους πρακτικές και εφαρμόσιμες λύσεις. Και, όπως φαίνεται, η Ελλάδα διαθέτει ακριβώς αυτό.
Τρία μαθήματα που παίρνει η Γερμανία από την Ελλάδα
1. Ψηφιοποίηση σημαίνει επανασχεδιασμός διαδικασιών, όχι απλή μεταφορά σε οθόνη
Πολλές κυβερνήσεις κάνουν το ίδιο λάθος: παίρνουν τις παλιές, αναποτελεσματικές διαδικασίες και απλώς τις βάζουν μέσα σε ένα νέο πληροφοριακό σύστημα. «Έτσι ψηφιοποιείς το χάος», εξηγεί στον Economist ο καθηγητής Διομήδης Σπινέλλης. Η Γερμανία, με τον νόμο του 2017 για την ψηφιακή πρόσβαση, έδωσε έμφαση στην “οθόνη” αλλά όχι στο τι συμβαίνει πίσω της.
Η Ελλάδα, αντιθέτως, επέλεξε πρώτα την αναδιοργάνωση και μετά την τεχνολογία. Όπου ήταν δυνατό, οι διαδικασίες ξαναγράφτηκαν από την αρχή.
2. Κατάργηση των διοικητικών «σιλό» και πραγματική κεντρική εξουσία
Κάθε υπουργείο και κάθε περιφέρεια έχει τις δικές της συνήθειες και τα δικά της συστήματα. Η ελληνική λύση ήταν ριζική: όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέλαβε πρωθυπουργός το 2019, έδωσε ισχυρή εντολή στον ψηφιακό υπουργό. «Πολλοί κοιμήθηκαν μετά τις εκλογές και ξύπνησαν ως υπάλληλοι του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης», λέει ο Πιερρακάκης, περιγράφοντας τον τρόπο με τον οποίο ολόκληρα τμήματα πληροφορικής μεταφέρθηκαν από άλλα υπουργεία στο δικό του.
Έτσι, όχι μόνο η στρατηγική αλλά και η υλοποίηση συγκεντρώθηκαν στα ίδια χέρια – κάτι που λείπει απελπιστικά στη γερμανική ομοσπονδιακή δομή.
3. Συγκέντρωση στα «εύκολα και χρήσιμα» πριν από τα «τεράστια και δύσκολα»
Η Γερμανία προσπάθησε να ψηφιοποιήσει όλες τις υπηρεσίες με την ίδια προτεραιότητα: από την απλή δήλωση αλλαγής διεύθυνσης έως την αίτηση για λειτουργία… πυρηνικού εργοστασίου. Στο Βερολίνο, η προσπάθεια μεταφοράς του συστήματος αρχειοθέτησης στο ψηφιακό αντίστοιχο δημιούργησε έναν ηλεκτρονικό «φάκελο-τέρας» με πάνω από 1.000 λειτουργίες, προκαλώντας αλλεπάλληλες καθυστερήσεις.
Η ελληνική προσέγγιση ήταν πιο πρακτική: εντοπισμός των δύσκολων «σημείων» και σταδιακή, ευέλικτη υλοποίηση. Συνεχής και σταθερή βελτίωση και όχι μεγαλεπήβολα projects που δεν τελειώνουν ποτέ.
Το παράδειγμα του Βερολίνου
Όσοι δεν μπορούν να ταξιδέψουν μέχρι την Αθήνα, αρκεί να επισκεφθούν το Βερολίνο, μία πόλη που έχει πλέον δική της «ελληνική» επιτυχία. Η νέα επικεφαλής ψηφιακής πολιτικής, Μαρτίνα Κλέμεντ, εφαρμόζει τα διδάγματα της ελληνικής εμπειρίας με εντυπωσιακά αποτελέσματα.
Πλέον, βασικές διαδικασίες όπως η καταχώριση διεύθυνσης είναι ψηφιακές και απλές. Πάνω από 400 υπηρεσίες διατίθενται online, με τις πιο δημοφιλείς να έχουν ψηφιοποιηθεί πρώτες. Οι κάτοικοι του Βερολίνου συχνά δεν πιστεύουν ότι οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες λειτουργούν και δεν τις χρησιμοποιούν. Γι’ αυτό η πόλη χρειάζεται ακόμη και καμπάνιες ενημέρωσης. «Πρέπει να κάνουμε εκστρατείες τώρα, για να τους ενθαρρύνουμε», λέει η κα Κλέμεντ. Η Ευρώπη που έχει μείνει πίσω, θα πρέπει να το δει αυτό ως έκκληση για δράση, εξηγεί ο Economist.
Το μήνυμα είναι σαφές: αν το Βερολίνο μπορεί να ψηφιοποιηθεί, τότε μπορεί οποιοσδήποτε στην Ευρώπη.
