Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) προσφέρει ολοένα και μεγαλύτερες δυνατότητες σε διάφορους τομείς της καθημερινότητας, κάνοντας πραγματικότητα καταστάσεις που μέχρι πρότινος ήταν βγαλμένες από δυστοπικές σειρές, τύπου Black Mirror ή από βιβλία φαντασίας, τύπου Χάρι Πότερ. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Silicon Intelligence. Η κινεζική εταιρεία προσφέρει υπηρεσίες… resurrection AI σε συγγενείς νεκρών, οι οποίοι αναζητούν έναν τρόπο να κρατήσουν ζωντανή τη θύμηση των αγαπημένων τους προσώπων που χάθηκαν. Τα avatar βασίζονται σε deepfakes, με το αποτέλεσμα να είναι αρκετά ρεαλιστικό και «ανακουφιστικό», σύμφωνα με μαρτυρίες καταναλωτών που ήδη χρησιμοποιούν τη συγκεκριμένη πρωτοποριακή υπηρεσία.
Η «ψηφιακή αθανασία» προσφέρεται με το αζημίωτο. Το κόστος, πάντως, έχει κατέβει αρκετά σε σχέση με το 2022, όταν η χρέωση άγγιζε τις 3.000 δολάρια. Σύμφωνα με δημοσίευμα στη βρετανική εφημερίδα Guardian, ανάλογα με τις προδιαγραφές – δυνατότητες του avatar, μπορεί πλέον να μην ξεπερνά τις μερικές εκατοντάδες δολάρια. Η ακριβής τιμή εξαρτάται από το επίπεδο προσαρμογής του avatar στην τρέχουσα «πραγματικότητα», τον βαθμό της ψευδαίσθησης που δημιουργεί, αλλά και τον εξοπλισμό που συνοδεύει το «ψηφιακό αντίγραφο» (σ.σ. π.χ. tablet). Η Silicon Intelligence κάνει «χρυσές δουλειές» στην Κίνα, όπου οι παραδόσεις διατηρούν εξέχουσα θέση για την επικοινωνία των ζωντανών με τους νεκρούς.
«Ψηφιακή ανάσταση» με AI, τα υπέρ και τα κατά
Το δημοσίευμα στο technologyreview εστιάζει μεταξύ άλλων σε αρνητικά και θετικά από τη συγκεκριμένη χρήση του AI. Βασικό «μείον» είναι η απουσία συγκατάθεσης του ανθρώπου που έφυγε από τη ζωή για τη χρήση των προσωπικών του δεδομένων (κείμενα, γράμματα, φωτογραφίες, βίντεο) στο γλωσσικό μοντέλο που στηρίζει την εφαρμογή.
Ένα δεύτερο σημαντικό σημείο, που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπ’ όψιν και έχει επανειλημμένα επισημανθεί από τους ψυχολόγους, είναι οι σοβαρές αναταραχές στη διαδικασία του πένθους. Η ύπαρξη του avatar, ενδεχομένως, να λειτουργεί ανακουφιστικά σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο, ωστόσο μπορεί μακροπρόθεσμα να εγκλωβίσει αυτόν που πενθεί, εμποδίζοντάς τον να φθάσει με επιτυχία το στάδιο της αποδοχής, το οποίο προϋποθέτει το πέρασμα από τη θλίψη και την άρνηση.
Ερευνητές προειδοποιούν, επίσης, για τον κίνδυνο προσκόλλησης στην ψηφιακή εκδοχή του νεκρού και το συναισθηματικό κλείσιμο του χρήστη. Εφόσον, μάλιστα, σε μια τέτοια παθολογική κατάσταση επέλθει ξαφνικά η συνειδητοποίηση της απώλειας του νεκρού και γίνει αντιληπτή η παρουσία του… χαριποτερικού αόρατου πέπλου που χωρίζει τη ζωή από τον θάνατο (σ.σ. Ιστορία των Τριών Αδελφών, Κλήροι Θανάτου), τότε δεν μπορούν να αποκλειστούν απρόβλεπτες – ακραίες αντιδράσεις.
Στον αντίποδα, βέβαια, υπάρχουν και τα καλά στοιχεία: Μαρτυρίες ανθρώπων που χρησιμοποιούν την εφαρμογή, επισημαίνουν ότι η αλληλεπίδραση με το avatar παρέχει άνεση και μια αίσθηση σύνδεσης με το αγαπημένο πρόσωπο που έχει πεθάνει. Μια «ζωντανή» θύμηση – παρηγοριά για αυτούς που έμειναν πίσω να θρηνούν και οι οποίοι όμως είναι καλά προετοιμασμένοι για την… παγίδα της νοσταλγίας.
