Όταν η OpenAI παρουσίασε το ChatGPT το 2022, ήταν άμεσα εμφανές ότι το πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης είχε προχωρήσει θεαματικά. Όλοι μιλάμε κάποια γλώσσα, και μπορούσαμε να εκτιμήσουμε πώς ο συνομιλητής απαντούσε σε ερωτήσεις με ρέουσα, σχεδόν ανθρώπινη φρασεολογία. Έκτοτε, η τεχνητή νοημοσύνη έχει σημειώσει τεράστια πρόοδο—αλλά πολλοί από εμάς είμαστε, για να το θέσουμε ευγενικά, πολύ απλοϊκοί για να το αντιληφθούμε.
Ο Μαξ Τέγκμαρκ, καθηγητής φυσικής στο MIT, επισημαίνει στο Bloomberg ότι η περιορισμένη ικανότητά μας να αποκτούμε εξειδικευμένη γνώση δυσχεραίνει την κατανόηση της ανησυχητικά ταχείας προόδου της τεχνολογίας. Οι περισσότεροι δεν είναι κορυφαίοι μαθηματικοί, και ίσως δεν γνωρίζουν πως η AI έχει περάσει μέσα σε λίγα χρόνια από επίπεδο άλγεβρας λυκείου σε δεξιοτεχνικό λογισμό.
Η τεχνητή νοημοσύνη κατακτά μαθηματικά, μουσική και προγραμματισμό
Αντίστοιχα, παρότι υπάρχουν ελάχιστοι μουσικοί βιρτουόζοι, η AI έχει πλέον γίνει ικανή να διαβάζει παρτιτούρες, να κατανοεί τη μουσική θεωρία και να συνθέτει νέα έργα σε βασικά μουσικά είδη. «Πολλοί υποτιμούν το πόσα έχουν συμβεί σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα», λέει ο Τέγκμαρκ. «Τα πράγματα κινούνται πολύ γρήγορα τώρα».
Στο Σαν Φρανσίσκο, που παραμένει προς το παρόν το επίκεντρο της τεχνητής νοημοσύνης, αυτή η πρόοδος γίνεται ορατή μέσα από νέες μεθόδους εκμάθησης, δυνατότητες συνομιλητών και λέξεις-κλειδιά που κυκλοφορούν σε podcasts. Τον Φεβρουάριο, η OpenAI παρουσίασε το εργαλείο Deep Research, το οποίο λειτουργεί σαν ευφυής συνεργάτης: απαντά σε σύνθετες ερωτήσεις, αναζητά στοιχεία στο διαδίκτυο, τα συνθέτει και παράγει εκθέσεις γεμάτες διαγράμματα.
Παράλληλα, τόσο η OpenAI όσο και η Anthropic—που ίδρυσε ο CEO Ντάριο Αμοντέι μαζί με πρώην μηχανικούς της OpenAI—παρουσίασαν εργαλεία που επιτρέπουν στον χρήστη να καθορίσει αν ο συνομιλητής πρέπει να «σκεφτεί», αφιερώνοντας χρόνο για πιο ακριβείς και εμπεριστατωμένες απαντήσεις.
Μια ακόμη μοντέρνα τάση είναι η «agentic AI»—αυτόνομα προγράμματα που (θεωρητικά) εκτελούν ενέργειες χωρίς επίβλεψη, όπως αποστολή email ή κράτηση τραπεζιών. Ένα άλλο μοντέρνο φαινόμενο είναι το «vibe coding»: η διατύπωση γενικών ιδεών ώστε βοηθοί κώδικα όπως το GitHub Copilot της Microsoft ή το Cursor της Anysphere να αναλάβουν την υλοποίηση.
Καθώς οι developers κωδικοποιούν με αβίαστη ροή, η Silicon Valley βιώνει και ένα σαφές «vibe shift». Πριν από έναν χρόνο, κάθε πρόοδος στην AI συνοδευόταν από ανησυχίες για την ασφάλεια. Αυτό άλλαξε γύρω στον Φεβρουάριο, όταν ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζ. Ντ. Βανς, μιλώντας σε διεθνή σύνοδο στο Παρίσι για την αποτροπή κινδύνων από την AI, καταφέρθηκε κατά οποιασδήποτε ρύθμισης που θα ανέκοπτε την πρόοδο. «Δεν βρίσκομαι εδώ για να μιλήσω για την ασφάλεια της AI», δήλωσε. «Βρίσκομαι εδώ για να μιλήσω για τις ευκαιρίες που προσφέρει».
Oι ρυθμιστικές αρχές υποχωρούν
Με την άνοδο του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και του Βανς, κατέρρευσαν οι ελπίδες για νέους κανόνες που θα επιβράδυναν τους τεχνολογικούς κολοσσούς. Την τρίτη ημέρα της διακυβέρνησης Τραμπ, ακυρώθηκε προεδρικό διάταγμα του προκατόχου του Τζο Μπάιντεν που έθετε πρότυπα ασφάλειας για την AI και απαιτούσε από τις εταιρείες να καταθέτουν σχετικές αναφορές. Ταυτόχρονα, οι startups τεχνητής νοημοσύνης έχουν μετριάσει τις εκκλήσεις τους για ρύθμιση.
Το 2023, ο CEO της OpenAI, Σαμ Όλτμαν, είχε δηλώσει στο Κογκρέσο ότι ο κίνδυνος η AI να βλάψει την ανθρωπότητα ήταν «μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες του» και ότι οι εταιρείες έπρεπε να αδειοδοτούνται. Όμως, στην ομιλία του στο συνέδριο TED τον Απρίλιο, ανέφερε ότι δεν υποστηρίζει πλέον αυτή τη θέση, επειδή «έμαθε πώς λειτουργεί η κυβέρνηση».
Δεν είναι ασυνήθιστο στη Silicon Valley να βλέπουμε τις τεχνολογικές εταιρείες να προσαρμόζουν τις ιδεολογίες τους ανάλογα με το πολιτικό κλίμα. Ωστόσο, η στροφή των τελευταίων μηνών ήταν εντυπωσιακή. Πολλές εταιρείες σταμάτησαν να αναδεικνύουν τους υπαρξιακούς κινδύνους της AI, απέλυσαν εργαζόμενους που ασχολούνταν με ασφάλεια, ποικιλομορφία και βιωσιμότητα—προτεραιότητες της εποχής Μπάιντεν—και έγιναν λιγότερο επιφυλακτικές απέναντι στη συνεργασία με στρατούς, αψηφώντας ενστάσεις προσωπικού για την ανάθεση φονικών όπλων στην AI.
Ο Ρομπ Ράιχ, καθηγητής πολιτικών επιστημών και στέλεχος του Institute for Human-Centered AI στο Στάνφορντ, σημειώνει: «Υπάρχει στροφή προς τη ρητή έμφαση στο αμερικανικό πλεονέκτημα. Η ασφάλεια και η κυριαρχία στην AI είναι τα συνθήματα της εποχής, και οι γεωπολιτικές συνέπειες της δημιουργίας ισχυρών συστημάτων AI είναι πιο έντονες από ποτέ».
Η Κίνα αποκτά προβάδισμα
Αν οι πολιτικές Τραμπ είναι ένας λόγος αυτής της αλλαγής, ένας άλλος είναι η ανάδειξη της DeepSeek και του ταλαντούχου, μυστηριώδους CEO της, Λιάνγκ Ουενφένγκ. Όταν η κινεζική startup παρουσίασε το μοντέλο R1 στις ΗΠΑ τον Ιανουάριο, οι αναλυτές εντυπωσιάστηκαν από την ποιότητα ενός προϊόντος που αναπτύχθηκε με λιγότερα κεφάλαια και με υποδεέστερα chips της Nvidia. Ο συνομιλητής της DeepSeek βρέθηκε αμέσως στην κορυφή των καταστημάτων εφαρμογών, και οι μετοχές των αμερικανικών τεχνολογικών εταιρειών υποχώρησαν από τον φόβο ότι η κινεζική startup είχε βρει πιο αποδοτικό τρόπο αξιοποίησης της AI.
Η αναστάτωση έκτοτε έχει καταλαγιάσει, αλλά η κυβέρνηση Τραμπ έχει επιβάλει νέους περιορισμούς στις εξαγωγές ισχυρών chips AI προς την Κίνα, και η Silicon Valley παρακολουθεί την DeepSeek και τους ανταγωνιστές της με ανησυχία. «Όλοι πρέπει να σκεφτούν πολύ σοβαρά τι διακυβεύεται αν χάσουμε την ηγεσία», λέει ο Άλεξ Κότραν, επικεφαλής του AI Education Project.
Η ήττα από την Κίνα δεν είναι ο μόνος κίνδυνος. Το περιεχόμενο που παράγεται από την AI είναι πλέον τόσο διαδεδομένο που σύντομα ενδέχεται να απογυμνώσει τον παγκόσμιο ιστό από τη χρηστική του αξία, ενώ το Πεντάγωνο χρησιμοποιεί machine learning για να επιταχύνει την πιθανή επαφή με εξωγήινη ζωή. Ας ελπίσουμε ότι θα τους φανούμε συμπαθητικοί.
Ο αόρατος τεχνολογικός πόλεμος
Η γεωπολιτική αυτή κούρσα δεν έχει καταλαγιάσει ούτε τους φόβους για μαζικές απώλειες θέσεων εργασίας. Σκεφτείτε μόνο έναν τομέα: τον προγραμματισμό. Ο CEO της Alphabet, Σουντάρ Πιτσάι, δήλωσε σε τηλεδιάσκεψη για τα κέρδη ότι η AI παράγει πλέον «άνω του 30%» του νέου κώδικα για τα προϊόντα της εταιρείας. Ο Γκάρι Ταν, επικεφαλής του Y Combinator, είπε ότι για το 25% των startups του τελευταίου κύκλου, το 95% των γραμμών κώδικα παράγεται από την AI.
Ο Τέγκμαρκ του MIT, ο οποίος είναι και πρόεδρος του Future of Life Institute για την ασφάλεια της AI, βρίσκει παρηγοριά στην πίστη του ότι το ανθρώπινο ένστικτο αυτοσυντήρησης τελικά θα ενεργοποιηθεί: οι υπέρμαχοι επιχειρηματίες και πολιτικοί «δεν θέλουν να δημιουργηθεί μια AI που θα ανατρέψει την κυβέρνηση περισσότερο απ’ ό,τι θέλουν να νομιμοποιηθεί το πλουτώνιο». Παραμένει όμως ανήσυχος για το γεγονός ότι η επιτάχυνση της AI συντελείται λίγο έξω από το οπτικό φάσμα των περισσότερων ανθρώπων, με ενδεχόμενες οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις που υπερβαίνουν όσα μπορούμε να φανταστούμε. «Ακούγεται σαν επιστημονική φαντασία», λέει, «αλλά σας θυμίζω ότι και το ChatGPT έμοιαζε με επιστημονική φαντασία μόλις λίγα χρόνια πριν».
Η παράμετρος της κατανάλωσης ενέργειας και νερού για τεχνητή νοημοσύνη
Οι γίγαντες της τεχνητής νοημοσύνης έχουν έντονα σκαμπανεβάσματα στα χρηματιστήρια, αλλά και τεράστια κέρδη στις μετοχές τους τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο παρά τις έντονες αναταράξεις δεν είναι ακόμη «Τιτανικοί» για βύθιση. Συνεχίζουν να «κλιμακώνουν» επενδύοντας ακόμα περισσότερα δισεκατομμύρια σε data centers και πιο προηγμένα τσιπ. Αυτά καταναλώνουν υπολογιστική ισχύ σε εκθετικό βαθμό.
Αναμφίβολα, οι «παρενέργειες» που συνδέονται με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) παραμένουν μια παραμελημένη πτυχή της συζήτησης, παρά την αυξανόμενη χρήση και εξάρτηση από τις τεχνολογίες ΑΙ. Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες είναι η ενέργεια που απαιτείται για την εκπαίδευση και την εφαρμογή μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης, με την Goldman Sachs να αναφέρει ότι μια αναζήτηση στο ChatGPT χρειάζεται σχεδόν 10 φορές περισσότερη ενέργεια από μια αναζήτηση στο Google. Οι υπολογιστές ΑΙ χρειάζονται τεράστιες ποσότητες ηλεκτρισμού για να λειτουργήσουν, κάτι που οδηγεί σε μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας και, ενδεχομένως, σε αυξημένες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου λόγω της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα.
Η Google, για παράδειγμα, έχει δηλώσει ότι αποσκοπεί στη μηδενική εκπομπή CO2 μέχρι το 2030, αν και το 2023, αναθεώρησε τη δήλωση της για ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα, υποστηρίζοντας ότι δεν διατηρεί πλέον την “λειτουργική ουδετερότητα άνθρακα”, παρά την επίμονη επιδίωξη του στόχου της μηδενικής εκπομπής μέχρι το 2030. Και αυτό, καθώς η Google συνεχίζει να επενδύει τεράστιες ποσότητες ενέργειας για την εκπαίδευση συστημάτων ΑΙ, προκειμένου να παραμείνει ανταγωνιστική στην αγορά, η οποία απαιτεί τη χρήση ακόμα πιο ισχυρών υπολογιστικών υποδομών και τσιπ για την εκπαίδευση των μοντέλων.
Το νερό είναι επίσης ένα κρίσιμο ζήτημα, καθώς οι εταιρείες ΑΙ καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες για την ψύξη των τεράστιων υπολογιστικών κέντρων δεδομένων τους. Αυτή η ζήτηση για πόρους έχει αυξηθεί με την κατασκευή όλο και πιο εξελιγμένων υποδομών, οι οποίες επιβαρύνουν το περιβάλλον και περιορίζουν την πρόσβαση σε νερό για άλλες χρήσεις, όπως η γεωργία.
Η ανάπτυξη της ΑΙ με σκοπό την εξοικονόμηση πόρων και την αυτοματοποίηση των εργασιών δημιουργεί προκλήσεις που σχετίζονται με το κοινωνικό αντίκτυπο και τα κοινωνικά «αντάλλαγμα». Η επίτευξη της “τεχνητής γενικής νοημοσύνης” (AGI) -όπως υποστηρίζουν ορισμένοι ηγέτες της βιομηχανίας, όπως ο Σαμ Άλτμαν- έρχεται με την υπόσχεση ότι θα επιλύσει πολλά από τα υπάρχοντα προβλήματα, αλλά αυτή η επίτευξη ενδέχεται να ενισχύσει τις ανισότητες και να προκαλέσει καταστάσεις όπου η εργασία θα αντικατασταθεί πλήρως από τις μηχανές.
Το DeepSeek κατατάσσεται τρίτο ανάμεσα στους ανταγωνιστές μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης. Βαθμολογίες που αξιολογήθηκαν από την κοινότητα για τα καλύτερα μοντέλα των 5 κορυφαίων εταιρειών ©Bloomberg
Η «τεχνητή νοημοσύνη» και η «ανθρώπινη νοημοσύνη»…
Ο Σαμ Άλτμαν, που στο παρελθόν παρουσιαζόταν ως ο μη-κερδοσκοπικός ήρωας του OpenAI, αλλά τώρα έχει στρέψει την προσοχή του στη μεγιστοποίηση των κερδών για τη Microsoft, υποστηρίζει ότι, ναι, δυστυχώς υπάρχουν «συμβιβασμοί» βραχυπρόθεσμα, αλλά αυτοί είναι αναγκαίοι για να επιτευχθεί η λεγόμενη Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη. Σύμφωνα με τον Άλτμαν, η AGI θα μας βοηθήσει στη συνέχεια να λύσουμε όλα αυτά τα προβλήματα, οπότε οι «παρενέργειες» αυτών των συμβιβασμών αξίζουν τον κόπο.
Η τεχνητή γενική νοημοσύνη είναι το Ιερό Δισκοπότηρο για τους προγραμματιστές τεχνητής νοημοσύνης. Αυτό σημαίνει ότι τα μοντέλα AI θα γίνουν «υπερνοημοσύνη», πολύ ανώτερη από την ανθρώπινη νοημοσύνη. Όταν επιτευχθεί αυτό, υπόσχεται ο Άλτμαν, η AI δεν θα μπορεί απλώς να κάνει τη δουλειά ενός εργαζομένου, αλλά θα μπορεί να κάνει όλες τις δουλειές του:
«Η AI μπορεί να κάνει τη δουλειά ενός οργανισμού». Αυτό θα ήταν το απόλυτο στοίχημα για τη μεγιστοποίηση των κερδών μιας εταιρείας μέσω της κατάργησης των εργαζομένων στις εταιρείες (ακόμα και στις εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης), καθώς οι μηχανές AI θα αναλάβουν τη λειτουργία, την ανάπτυξη και την προώθηση όλων, όπως λέει αυτή η θεωρία. Ένα όνειρο για τις εταιρείες, αλλά ένας εφιάλτης για την εργασία: χωρίς δουλειά, χωρίς εισόδημα.
Γι’ αυτό ο Άλτμαν και οι άλλοι μεγιστάνες της τεχνητής νοημοσύνης δεν θα σταματήσουν να επεκτείνουν τα data centers και να αναπτύσσουν ακόμα πιο προηγμένα τσιπ, μόνο και μόνο επειδή η DeepSeek έχει μειώσει την αξία των υφιστάμενων μοντέλων. Η ερευνητική εταιρεία Rosenblatt προβλέπει την αντίδραση των τεχνολογικών γιγάντων: «Γενικά, αναμένουμε ότι η τάση θα είναι η βελτίωση της ικανότητας, ο ταχύτερος δρόμος προς την τεχνητή γενική νοημοσύνη, παρά η μείωση των δαπανών». Δεν πρέπει τίποτα να σταματήσει τον στόχο της υπερ-ευφυούς AI.
Ωστόσο, υπάρχουν αμφιβολίες από αρκετούς επιστήμονες γύρω από την ιδέα ότι η «ανθρώπινη νοημοσύνη» μπορεί να αντικατασταθεί από τη «μηχανική νοημοσύνη», κυρίως επειδή είναι διαφορετικές: Οι μηχανές δεν μπορούν να σκέφτονται με όρους δυναμικής και ποιοτικών αλλαγών. Η νέα γνώση προέρχεται από τέτοιες αλλαγές που μετασχηματίζουν (ανθρώπινες) και όχι από την επέκταση της υπάρχουσας γνώσης (μηχανές). Μόνο η ανθρώπινη νοημοσύνη είναι κοινωνική και μπορεί να διακρίνει τις δυνατότητες για αλλαγή, ιδιαίτερα την κοινωνική αλλαγή, που οδηγεί σε μια καλύτερη ζωή για την ανθρωπότητα και τη φύση.
Η εμφάνιση του DeepSeek έδειξε ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αναπτυχθεί σε επίπεδο που να βοηθά την ανθρωπότητα και τις κοινωνικές της ανάγκες. Είναι ελεύθερη, ανοιχτή και διαθέσιμη ακόμα και για τον πιο μικρό χρήστη ή προγραμματιστή. Δεν αναπτύχθηκε για κέρδος ή με στόχο το κέρδος. Όπως είπε ένας σχολιαστής: «Θέλω η τεχνητή νοημοσύνη να κάνει τις δουλειές του σπιτιού μου, όπως το πλύσιμο και τα πιάτα, ώστε να μπορώ να ασχοληθώ με την τέχνη και τη συγγραφή – όχι να κάνει η τεχνητή νοημοσύνη την τέχνη και τη συγγραφή μου, ώστε να ασχοληθώ εγώ με τις δουλειές του σπιτιού».
Διευθυντές εταιρειών εισάγουν την τεχνητή νοημοσύνη για να «λύνουν προβλήματα διαχείρισης εις βάρος πραγμάτων που πολλοί θεωρούν ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιείται, όπως η δημιουργική εργασία. Αν η τεχνητή νοημοσύνη πρόκειται να λειτουργήσει, πρέπει να αναπτυχθεί από κάτω προς τα πάνω, αλλιώς θα είναι άχρηστη για τη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων.
Αυτό σημαίνει πως υπάρχει μια μεγάλη πρόκληση: Η ΑΙ να χρησιμοποιηθεί για να μειώσει τις ώρες εργασίας, να απελευθερώσει χρόνο και να επιτρέψει δημιουργικές δραστηριότητες, οι οποίες είναι το αποκλειστικό πεδίο της «ανθρώπινης νοημοσύνης».
