Ιστορικά, ως ηγέτης της Καθολικής Εκκλησίας, κάθε Πάπας ανέκαθεν αντιμετώπιζε τις μεγάλες προκλήσεις της εποχής τους – από αιρέσεις και επιδημίες έως εισβολές. Το 2025, ο Πάπας Λέων ΙΔ’, ο πρώτος Αμερικανός ποντίφικας και απόφοιτος σχολής μαθηματικών, έχει αναδείξει την αντιμετώπιση των κινδύνων της ανεξέλεγκτης τεχνητής νοημοσύνης ως κεντρική αποστολή του παπισμού του.
Στην πρώτη του ομιλία προς τους καρδιναλίους, προειδοποίησε για τις απειλές της ΑΙ απέναντι στην «ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τη δικαιοσύνη και την εργασία». Δύο ημέρες αργότερα, σε δηλώσεις του προς δημοσιογράφους, τόνισε τις τεράστιες δυνατότητες της τεχνολογίας, υπογραμμίζοντας την ανάγκη υπευθυνότητας ώστε να υπηρετεί το κοινό καλό.
Ακολουθώντας το παράδειγμα του ομώνυμου προκατόχου του, Πάπα Λέοντα ΙΓ‘, που στήριξε τα δικαιώματα των εργαζομένων κατά τη βιομηχανική επανάσταση, ο Λέων ΙΔ’ εμφανίζεται ως προστάτης του κοινωνικού ιστού απέναντι στις ανεξέλεγκτες τεχνολογικές εξελίξεις. Όπως ανέφερε εκπρόσωπος του Βατικανού, η επιλογή του ονόματος δεν ήταν τυχαία.
«Η Εκκλησία μάς καλεί να κοιτάμε προς τον ουρανό, αλλά να περπατάμε στη γη με βάση την εποχή μας», δήλωσε στον Politico ο Πατέρας Παόλο Μπενάντι, Φραγκισκανός και σύμβουλος του Βατικανού για την ηθική της ΑΙ, προσθέτοντας πως δεν είναι παράξενο που η Εκκλησία προσφέρει τεχνογνωσία.
Η καθηγήτρια οικονομικών της καινοτομίας Μαρία Σαβόνα (LUISS & Sussex) υποστηρίζει πως το Βατικανό επιδιώκει να αποτρέψει εξελίξεις στην ΑΙ που θα έβλαπταν τα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδιαίτερα τους εργαζόμενους χαμηλής ειδίκευσης.
Φιλόσοφοι, ηθικολόγοι και ακόμη και μεγιστάνες της τεχνολογίας έχουν προειδοποιήσει για τον κίνδυνο δημιουργίας ευφυών ψηφιακών οντοτήτων. Ο Έλον Μασκ, ιδιοκτήτης της Χ (πρώην Twitter) και δημιουργός του ΑΙ bot Grok, έχει χαρακτηρίσει την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης ως «επίκληση δαιμόνων» και δημιουργία ενός «ψηφιακού Θεού».
Η προσπάθεια εμπλοκής της Αγίας Έδρας στη ρύθμιση της ΑΙ ξεκίνησε από τον προκάτοχο του Λέοντα. Το 2020, ο Πάπας Φραγκίσκος συγκέντρωσε ηγέτες και στελέχη εταιρειών όπως η IBM και η Cisco για να υπογράψουν το Rome Call for AI Ethics, μια δέσμευση για ανάπτυξη κοινωνικά υπεύθυνων τεχνολογιών. Τον Ιανουάριο, το Βατικανό προειδοποίησε ότι η ΑΙ θα μπορούσε να καταλήξει να «υποδουλώσει την ανθρωπότητα στο ίδιο της το έργο».
Καθώς η Ουάσινγκτον ηγείται μιας προσπάθειας απορρύθμισης, με τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ να καταργεί κανόνες που είχε θεσπίσει ο Τζο Μπάιντεν και να παρουσιάζει ένα πρόγραμμα μισού τρισεκατομμυρίου δολαρίων για hardware ΑΙ (σε συνεργασία με την OpenAI), ο Λέων ΙΔ’ φαίνεται να θέτει ηθικούς φραγμούς.
Ακόμα και η ΕΕ, πρωτοπόρος στη ρύθμιση της ΑΙ, μεταβάλλει τη στάση της, δίνοντας έμφαση στην ανταγωνιστικότητα και αφήνοντας περιθώρια για «στοχευμένες προσαρμογές» του AI Act.
Σύμφωνα με τον Μπενάντι, η Εκκλησία ως «ειδικός στην ανθρωπότητα» μπορεί να εμπνεύσει ηγέτες, ιδιαίτερα σε καθολικές χώρες, ώστε να προωθήσουν μια ΑΙ φιλική προς τον άνθρωπο και ευθυγραμμισμένη με την κοινωνική δικαιοσύνη.
Στην πρώτη του τηλεφωνική επικοινωνία με την Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, ο Πάπας Λέων ΙΔ’ συμφώνησε να συνεχίσουν να εργάζονται από κοινού για «την ηθική και ανθρωποκεντρική ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης». Πέρυσι, με πρόσκληση της Μελόνι, ο Πάπας Φραγκίσκος είχε απευθυνθεί στους ηγέτες της G7 για θέματα ηθικής της ΑΙ.
«Δεν είναι παράξενο το ενδιαφέρον του Βατικανού για την τεχνητή νοημοσύνη», σημειώνει η Σαβόνα. «Και η κλιματική αλλαγή είναι ζήτημα της εποχής μας. Η αποστολή της Εκκλησίας είναι να μένει πιστή στις αρχές της, προσαρμόζοντάς τες στις ανάγκες του κόσμου».
Το εκτεταμένο παγκόσμιο δίκτυο του Βατικανού, ιδίως στον Παγκόσμιο Νότο, θα μπορούσε να ενισχύσει την πιο δημοκρατική πρόσβαση στην ΑΙ, καθώς η τεχνολογική δύναμη συγκεντρώνεται στα χέρια μεγάλων εταιρειών και ανεπτυγμένων χωρών. Παράλληλα, το Βατικανό μπορεί να συμβάλει στην καθιέρωση παγκόσμιων κανόνων ρύθμισης, οι οποίοι σήμερα κυριαρχούνται από ευρωπαϊκές προσεγγίσεις.
Όπως λέει η Σαβόνα, «το Βατικανό έχει ισχυρή ηθική επιρροή. Είναι μια ιδιαίτερα αυθεντική φωνή».
Ωστόσο, ακόμη και ο ίδιος ο Πάπας δεν ξέφυγε από τις σκοτεινές πλευρές της τεχνητής νοημοσύνης. Μόλις μια εβδομάδα μετά την ενθρόνισή του, κυκλοφόρησε βίντεο στο YouTube που τον εμφάνιζε να επαινεί τον πρόεδρο της Μπουρκίνα Φάσο Ιμπραΐμ Τραορέ για την αντίθεση που εξέφρασε ανάμεσα στον πλούτο του Βατικανού και τη φτώχεια στην Αφρική. Το Βατικανό επιβεβαίωσε πως επρόκειτο για deepfake – μέρος ενός αυξανόμενου κύματος ΑΙ-παραγόμενου περιεχομένου που εξιδανικεύει τον Τραορέ ως ηγέτη του παναφρικανισμού.
Η σχέση μεταξύ επιστήμης και Εκκλησίας δεν υπήρξε πάντοτε αρμονική. Στον 17ο αιώνα, ο Γαλιλαίος καταδικάστηκε για αίρεση επειδή υποστήριξε ότι η Γη περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Μπενάντι, η σύγκρουση μεταξύ πίστης και τεχνολογίας είναι «βαθιά σύγχρονη ιδέα», καθώς πολλοί επιστήμονες υπήρξαν επίσης άνθρωποι πίστης.
Το αν ο Λέων ΙΔ’ θα καταφέρει να υλοποιήσει την αποστολή του, θα εξαρτηθεί από την ικανότητά του να πείσει — και, πιθανώς, από τη δική του ακτινοβολία.
