Την ολοκλήρωση μιας ιδιαιτέρως αξιοσημείωτης παγκόσμιας συμφωνίας αδειοδότησης μεταξύ της μεγάλης ελληνικής φαρμακευτικής εταιρείας RAFARM και της Cleveland Clinic των ΗΠΑ, μία συμφωνία με την οποία η RAFARM αναλαμβάνει την περαιτέρω ανάπτυξη και τη διάθεση σε διεθνές επίπεδο ενός νέου, υπό ανάπτυξη οφθαλμικού προϊόντος προστιθέμενης αξίας (VAM) για τη θεραπεία βλαβών του κερατοειδούς, δηλαδή μιας σημαντικής ακάλυπτης ιατρικής ανάγκης, αποκαλύπτει σήμερα στο powergame.gr ο αντιπρόεδρος της RAFARM, Άρης Μητσόπουλος, ο οποίος είναι κατέχει επίσης θέση αντιπροέδρου στο ΔΣ της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ).
Ο Άρης Μητσόπουλος μας εξηγεί την τεράστια εμπορική και κλινική σημασία της νέας συνεργασίας της RAFARM με ένα από τα κορυφαία νοσοκομειακά συστήματα στις ΗΠΑ και διεθνώς, μας εξηγεί τη δυναμική στρατηγική ανάπτυξης της εταιρείας, σχολιάζει τον αναδυόμενο «νέο προστατευτισμό» στις ΗΠΑ και την ορθή, κατά τη γνώμη του ιδίου του αντιπροέδρου της RAFARM, αντίδραση και στάση της ΕΕ, και τονίζει, τέλος, ότι στη χώρα μας «ζούμε μια ξεκάθαρη στρατηγική επανατοποθέτηση της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας στο επίκεντρο της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας».
- Ποιο είναι το επόμενο μεγάλο βήμα της RAFARM στο παγκόσμιο φαρμακευτικό τοπίο και πώς το υλοποιείτε στην πράξη;
Στόχος μας είναι ο μετασχηματισμός της RAFARM σε ηγέτη στην παγκόσμια αγορά οφθαλμικών σκευασμάτων, με ιδιαίτερη έμφαση στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Παράλληλα, επενδύουμε στην ανάπτυξη σύνθετων ενέσιμων, που αποτελούν έναν στρατηγικό άξονα για την ανάπτυξη της εταιρείας.
Για να το πετύχουμε, την περίοδο 2021–2027, επενδύουμε 120 εκατομμύρια ευρώ:
- 75 εκατομμύρια ευρώ στην Έρευνα & Ανάπτυξη ανεβάζοντας τον πήχη στην ήδη υψηλή τεχνογνωσία μας στον τομέα της Οφθαλμολογίας και των σύνθετων ενέσιμων.
- 45 εκατομμύρια σε CAPEX για νέες κτιριακές εγκαταστάσεις, υπερσύγχρονα εργαστήρια και τελευταίας τεχνολογίας μηχανολογικό εξοπλισμό.
– Σας ενδιαφέρει ιδιαιτέρως η αγορά φαρμάκων των ΗΠΑ;
Ξεχωρίζω και αναφέρομαι στις επιτυχίες της RAFARM στην αγορά των ΗΠΑ, καθώς η RAFARM είναι η πρώτη ελληνική φαρμακοβιομηχανία που έλαβε έγκριση από τον FDA το 2017, αλλά κυρίως γιατί η αγορά της Αμερικής είναι στρατηγικής σημασίας για την επίτευξη του υψηλού στόχου, μας που είναι ο διπλασιασμός των εξαγωγών την επόμενη πενταετία. Είναι εντυπωσιακό ότι μέχρι σήμερα έχουμε καταφέρει να πάρουμε εγκρίσεις για 10 προϊόντα δικής μας ανάπτυξης στις ΗΠΑ, ενώ αναμένουμε ακόμα 5 νέες εγκρίσεις από τον FDA. Αυτό σημαίνει ότι το 2027 θα κυκλοφορούν στην Αμερική -τη μεγαλύτερη αγορά- 15 προϊόντα της RAFARM.
Επίσης, είμαστε από τις πρώτες ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες που σε συνεργασία με ερευνητικά κέντρα, start-ups και πανεπιστήμια εισάγουμε καινοτομία και αναπτύσσουμε φάρμακα προστιθέμενης αξίας (VAMs) ώστε να καλύπτουμε ακάλυπτες ιατρικές ανάγκες.
Ενδεικτικά σας αναφέρω την ίδρυση της ελληνικής start-up BNS Ophthalmics (BNSO), από τη RAFARM και την ΒΝS, με σκοπό την αξιοποίηση της νανοτεχνολογίας στην ανάπτυξη καινοτόμων οφθαλμικών φαρμακευτικών προϊόντων για την αντιμετώπιση ανικανοποίητων θεραπευτικών αναγκών στον τομέα της Οφθαλμολογίας, για ασθενείς σε ολόκληρο τον κόσμο.
- Το πλέον σημαντικό στην τρέχουσα χρονική συγκυρία είναι, πάντως, ότι μας επιφυλάσσετε μία έκπληξη, η οποία πληροφορούμαστε ότι θα έχει διεθνείς διαστάσεις.
Σε αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση, θα ήθελα να σας ενημερώσω για μια ακόμη σημαντική συνεργασία της RAFARM με την Cleveland clinic. Η Cleveland Clinic είναι ένας από τους κορυφαίους και μεγαλύτερους ιατρικούς μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς στον κόσμο, που έχει πρωτοστατήσει σε πολλές ιατρικές εξελίξεις. Συγκαταλέγεται σταθερά μεταξύ των κορυφαίων νοσοκομειακών συστημάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες και διεθνώς.
Η RAFARM προχώρησε σε σύναψη παγκόσμιας συμφωνίας αδειοδότησης με την Cleveland Clinic, αναλαμβάνοντας την περαιτέρω ανάπτυξη και διάθεση σε διεθνές επίπεδο ενός νέου οφθαλμικού προϊόντος προστιθέμενης αξίας (VAM) για τη θεραπεία βλαβών του κερατοειδούς, μιας ακάλυπτης ιατρικής ανάγκης. Η καινοτόμος αυτή θεραπευτική προσέγγιση βασίζεται σε πολυετή ερευνητική εργασία του Dr. Steven E. Wilson, διεθνούς φήμης χειρουργού διαθλαστικής και κερατοειδικής χειρουργικής στην Cleveland Clinic. Ο Dr. Wilson έχει αφιερώσει πάνω από τρεις δεκαετίες στη μελέτη της επούλωσης τραυμάτων του κερατοειδούς, δημοσιεύοντας τα ευρήματά του σε κορυφαία διεθνή επιστημονικά περιοδικά.
Να τονίσω ότι το νέο υπό ανάπτυξη σκεύασμα φιλοδοξεί να καλύψει ένα θεραπευτικό κενό, μία ακάλυπτη ιατρική ανάγκη σε έναν τομέα όπου η υφιστάμενη επιλογή είναι η χειρουργική επέμβαση.
Στο πλαίσιο της νέας συμφωνίας, η RAFARM θα αναλάβει το πρόγραμμα ανάπτυξης, το οποίο περιλαμβάνει τις προκλινικές δοκιμές και κλινικές μελέτες, τη βελτιστοποίηση της φαρμακοτεχνικής μορφής και την παραγωγή σε βιομηχανική κλίμακα και την παγκόσμια εμπορική αξιοποίηση, με στόχο να προσφέρει αυτήν τη νέα θεραπευτική επιλογή σε ασθενείς σε όλο τον κόσμο.
Μέσα από αυτήν τη συνεργασία, η RAFARM συμμετέχει σε ένα οικοσύστημα καινοτομίας και δημιουργεί έναν δίαυλο για μεταφορά τεχνογνωσίας. Αυτή η συμφωνία αναδεικνύει την αξιοπιστία και την εξειδίκευσή μας και ενισχύει το προφίλ μας ως διεθνή συνεργάτη επιλογής.
Τέλος, στο πλαίσιο του μετασχηματισμού μας εξοπλίζουμε τις παραγωγικές μονάδες μας με τεχνολογία αιχμής και διασφαλίζουμε ότι οι ομάδες μας εξελίσσουν διαρκώς τις δεξιότητές τους, μέσα από στοχευμένα προγράμματα reskilling/upskilling, ώστε να ανταποκριθούμε στις αυξημένες απαιτήσεις της ανάπτυξης και παραγωγής σύνθετων, υψηλής ποιότητας στείρων φαρμακευτικών μορφών.
© RAFARM
- Η RAFARM βρίσκεται μέσα στην πρώτη πεντάδα των πιο μεγάλων ελληνικών φαρμακευτικών επιχειρήσεων. Θα λέγατε ότι είναι ο παραγωγικός σας κλάδος ο οποίος εκτοξεύει την εταιρεία ή η εξαγωγική δραστηριότητα αυτή που έχει το προβάδισμα;
Πρόκειται για μια ξεκάθαρα δυναμική στρατηγική ανάπτυξης, που στηρίζεται σε τρεις ισχυρούς και αλληλοσυμπληρούμενους πυλώνες, την εξαγωγική δραστηριότητα, την εμπορική διάθεση στην Ελλάδα και την ανάπτυξη φαρμάκων προστιθέμενης αξίας (VAMs). Δεν βλέπουμε έναν πυλώνα να «προηγείται», αλλά αξιοποιούμε συντονισμένα όλα μας τα δυνατά σημεία και ενισχύουμε διαρκώς την παρουσία και την αξία της RAFARM στην Ελλάδα και διεθνώς.
- Η εξαγωγική δραστηριότητα παραμένει κομβική για την εταιρεία. Πλέον, περισσότερο από το 85% των φαρμάκων που παράγουμε ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο και στοχεύουμε στην επόμενη πενταετία να υπερδιπλασιάσουμε τις εξαγωγές μας. Αυτό δεν είναι απλώς ανάπτυξη πωλήσεων -είναι απόδειξη αξιοπιστίας, τεχνογνωσίας και διεθνών προδιαγραφών υψηλής ποιότητας.
- Αναπτύσσουμε την εμπορική μας παρουσία στην Ελλάδα διευρύνοντας το πορτοφόλιο των προϊόντων μας με νέες συνεργασίες με μεγάλες πολυεθνικές για γενόσημα και βιοομοειδή. Ταυτόχρονα, έχουμε χτίσει σχέσεις εμπιστοσύνης με τους επαγγελματίες υγείας και διασφαλίζουμε πρόσβαση και επάρκεια των φαρμάκων μας για τους ασθενείς στην Ελλάδα με αίσθημα υπευθυνότητας.
- Η ανάπτυξη των Value Added Medicines (VAMs) είναι ένα νέο μεγάλο ορόσημο για τη RAFARM. Eίναι η εξέλιξη και το μέλλον μας, που θα ισχυροποιήσει τη θέση μας διεθνώς, και θα μας προσφέρει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Η ανάπτυξη φαρμάκων προστιθέμενης αξίας (VAMs) στον τομέα της Οφθαλμολογίας αποτελεί το 20% των αναπτύξεων της εταιρείας. Πρόκειται για αναπτύξεις οφθαλμικών που βελτιώνουν υπάρχοντα φάρμακα μέσω νέων ενδείξεων για δραστικές για ακάλυπτες ιατρικές ανάγκες, και νέους συνδυασμούς σταθερής δόσης.
Η εξέλιξή μας στηρίζεται και στους τρεις αυτούς πυλώνες, που μαζί διαμορφώνουν ένα ισχυρό, βιώσιμο και εξωστρεφές μοντέλο εξέλιξης, διασφαλίζοντας τη σταθερή μας πορεία ανάμεσα στις κορυφαίες φαρμακευτικές εταιρείες της χώρας και ενισχύοντας τον διεθνή μας ρόλο.
- Με δεδομένο ότι αναμένετε ακόμη 5 εγκρίσεις αδειών κυκλοφορίας για φάρμακα ανάπτυξης RAFARM από την ομοσπονδιακή Υπηρεσία Φαρμάκων και Τροφίμων (FDA) των ΗΠΑ, πόσο αλλάζει τους σχεδιασμούς της RAFARM όλη αυτή η εκ των ΗΠΑ ορμώμενη δημόσια συζήτηση περί νέου, αναδυόμενου προστατευτισμού στον διεθνή χώρο του Φαρμάκου;
Ο χώρος του φαρμάκου είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος, καθώς συνδέεται άμεσα με τη δημόσια υγεία, και οι δασμοί ή άλλοι εμπορικοί φραγμοί θα μπορούσαν να δυσχεράνουν την πρόσβαση των ασθενών σε απαραίτητες θεραπείες, δημιουργώντας εμπόδια στη συνέχεια της φροντίδας και επιβαρύνοντας τα συστήματα υγείας.
Προφανώς παρακολουθούμε στενά τη δημόσια συζήτηση στις ΗΠΑ γύρω από τον λεγόμενο «νέο προστατευτισμό» και τις πολιτικές onshoring (μεταφορά των παραγωγικών εγκαταστάσεων στις ΗΠΑ). Μια τέτοια εξέλιξη δημιουργεί αστάθεια στο εμπόριο με πολλές αρνητικές συνέπειες, όπως διαταραχή των εφοδιαστικών αλυσίδων, καθυστερήσεις, κίνδυνο ελλείψεων, άνοδο κόστους παραγωγής και αύξηση τιμών φαρμάκων. Ενθαρρύνει βέβαια μεγάλες εταιρείες να επανεξετάσουν τα παραγωγικά τους μοντέλα -μια στρατηγική που συνήθως απαιτεί μεγάλες επενδύσεις και χρόνο.
- Κύριε Μητσόπουλε, η ΕΕ αντιδρά ορθά και θετικά, κατά τη γνώμη σας, στις ως άνω διεθνείς προκλήσεις;
Θεωρώ ότι η ΕΕ αντιδρά ορθά, με σοβαρότητα και στρατηγικό σχεδιασμό. Αντί να ακολουθήσει πολιτικές προστατευτισμού, επιλέγει τον διάλογο και την πολυμερή συνεργασία, διαφυλάσσοντας την πρόσβαση των ασθενών στα φάρμακα και την ασφάλεια των αλυσίδων εφοδιασμού.
Παράλληλα, προωθεί μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την ευρωπαϊκή παραγωγή, διατηρώντας ανοιχτές τις εμπορικές ροές. Αυτή η προσέγγιση όχι μόνο προστατεύει τη δημόσια υγεία, αλλά και ενισχύει τη γεωπολιτική αξία της ευρωπαϊκής φαρμακοβιομηχανίας σε παγκόσμιο επίπεδο.
Αυτό που επίσης θα ήθελα να σημειώσω για την ΕΕ, είναι η υστέρησή της σε ανταγωνιστικότητα. Η ΕΕ για να αναπτυχθεί οφείλει να επικεντρωθεί στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας μέσα από στοχευμένες μεταρρυθμίσεις, όπως η γενική φαρμακευτική μεταρρύθμιση και η πρόταση κανονισμού για τα κρίσιμα φάρμακα, ώστε να υποστηρίζεται η παραγωγή και έρευνα στην Ευρώπη.
- Μετά την υπερδεκαετή οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική κρίση, την οποία βίωσε η χώρα και οι επιχειρήσεις, νομίζετε ότι διάγουμε πλέον μία «Άνοιξη» της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας;
Νομίζω ότι ζούμε μια ξεκάθαρη στρατηγική επανατοποθέτηση της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας στο επίκεντρο της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας. Έπειτα από μια δύσκολη δεκαετία, ο κλάδος όχι μόνο άντεξε, αλλά μετασχηματίστηκε. Σήμερα επενδύουμε συστηματικά σε υποδομές, τεχνολογία αιχμής και ανθρώπινο δυναμικό, αυξάνοντας την ανταγωνιστικότητα και την εξωστρέφειά μας. Ενισχύουμε την εξαγωγική μας δυναμική, συμβάλλοντας καθοριστικά στην ανάπτυξη και την υγειονομική αυτάρκεια της χώρας, καλύπτοντας τις ανάγκες τουλάχιστον 40 εκατομμυρίων ευρωπαίων.
Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία υλοποιεί ένα φιλόδοξο επενδυτικό πρόγραμμα άνω των 1,8 δισ. ευρώ έως το 2028, που δημιουργεί τουλάχιστον 5.500 νέες, εξειδικευμένες και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας και περιορίζει το brain drain. Αυτές οι επενδύσεις εξασφαλίζουν επάρκεια σε κρίσιμα φάρμακα για τους πολίτες και έχουν πολλαπλασιαστική επίδραση στην ελληνική οικονομία. Ενδεικτικά αναφέρω ότι σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ, η ανταποδοτικότητα κάθε νέας παραγωγικής μονάδας φτάνει στο 86% του κόστους της επένδυσης, ενώ η επίδραση στο ΑΕΠ υπολογίζεται στο 130% της αρχικής δαπάνης, καταδεικνύοντας τη σημαντική συμβολή των επενδύσεων στην οικονομική ανάπτυξη.
Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια σε κρίσιμο πυλώνα ανάπτυξης για την χώρα, σε οικονομικό, επιστημονικό και κοινωνικό επίπεδο.
Τώρα, τι χρειάζεται να γίνει. Απαιτούνται άμεσες θεσμικές παρεμβάσεις με στόχο τη δημιουργία ενός βιώσιμου περιβάλλοντος και τη διατήρηση της επενδυτικής δυναμικής της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας. Αναγνωρίζουμε τις εντατικές προσπάθειες του υπουργείου Υγείας, όμως συνεχίζει να υπάρχει υποχρηματοδότηση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης, που έχει αποτέλεσμα την τεράστια αύξηση των υποχρεωτικών επιβαρύνσεων της βιομηχανίας.
© RAFARM
- Τελικά, πράγματι θα μπορούσαμε να πούμε ότι λειτούργησε και λειτουργεί θετικά, από κάθε πλευρά, η εφαρμογή του λεγομένου «επενδυτικού clawback»;
Η εφαρμογή του «επενδυτικού clawback» (Μεταρρύθμιση του συστήματος clawback & συμψηφισμός του με ερευνητικές και επενδυτικές δαπάνες» του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0) αποτέλεσε ένα πρώτο, θετικό βήμα, επιτρέποντας στις επιχειρήσεις που επενδύουν στην Ελλάδα να συμψηφίζουν μέρος των υπέρογκων υποχρεωτικών επιστροφών με παραγωγικές επενδύσεις, δίνοντας ανάσα ρευστότητας και στρατηγική προοπτική και σαφώς θα πρέπει να συνεχιστεί. Όμως, δεν λύνει το πρόβλημα της ρευστότητας για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Θα πρέπει να τονιστεί ότι για την υλοποίηση των επενδύσεων των ελληνικών βιομηχανιών απαιτούνται σημαντικά ίδια κεφάλαια. Συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι για κάθε 1 εκατ. ευρώ επενδύσεων που συμψηφίζεται με τo clawback, απαιτούνται κατά μέσο όρο επιπλέον 4 εκατ. ευρώ ιδία κεφάλαια, που καλύπτονται μέσω δανεισμού.
Το επενδυτικό clawback είναι μια προσπάθεια αντιστάθμισης και ένα σημαντικό εργαλείο για την προσέλκυση επενδύσεων σε τομείς παραγωγικών δαπανών και έρευνας & ανάπτυξης (Ε&Α). Οι ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες αξιοποίησαν το μέτρο για να ενισχύσουν τις υποδομές τους, να παράγουν νέα προϊόντα και να ενισχύσουν τις εξαγωγές με επακόλουθο τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας.
Η πρόθεση του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών για επέκταση του επενδυτικού clawback δίνει τη δυνατότητα στις φαρμακευτικές εταιρείες να επενδύσουν περισσότερο στην καινοτομία και να ενισχύσουν τη θέση της Ελλάδας στον τομέα της φαρμακοβιομηχανίας.
- Είστε επίσης αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ). Πόσο κοντά θα λέγατε ότι βρισκόμαστε, εάν βρισκόμαστε εκεί, στην τελική υπογραφή του τριετούς μνημονίου συνεργασίας μεταξύ του υπουργείου Υγείας και της φαρμακοβιομηχανίας, εγχώριας και πολυεθνικής;
Η ΠΕΦ συμμετέχει ενεργά στον θεσμικό διάλογο με τεκμηριωμένες προτάσεις ώστε το μνημόνιο συνεργασίας να είναι ένας μηχανισμός παρακολούθησης, αξιολόγησης και αμοιβαίων δεσμεύσεων. Μέσα από συνεχείς διαβουλεύσεις στοχεύουμε στην από κοινού δημιουργία ενός σταθερού και προβλέψιμου περιβάλλοντος επιχειρηματικής λειτουργίας. Προτεραιότητα είναι η κάλυψη από τους φαρμακευτικούς προϋπολογισμούς του ΕΟΠΥΥ των αυξανόμενων αναγκών των ασθενών. Απαιτείται η εύρεση δημοσιονομικών πόρων για την κάλυψη του κενού χρηματοδότησης της φαρμακευτικής δαπάνης, παράλληλα με την εφαρμογή αποτελεσματικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και ελέγχου της κατανάλωσης.
Πιστεύουμε ότι χρειάζεται ο σχεδιασμός ενός νέου βιώσιμου πλαισίου φαρμακευτικής πολιτικής που θα υποστηρίζει την εγχώρια παραγωγή, με στόχο να γίνει το φάρμακο το 1ο εξαγώγιμο προϊόν της Ελλάδας.
Κλείνοντας, κρατήστε ότι η ελληνική φαρμακοβιομηχανία είναι έτοιμη να δεσμευτεί σε επενδύσεις, σε νέες θέσεις εργασίας, σε ενίσχυση της αυτάρκειας. Αυτό που ζητάει είναι σταθερότητα και προβλεψιμότητα.
