Βαθιά στην καρδιά της επαρχίας Copperbelt στη Ζάμπια, οι εξερευνητές της Kobold Metals δοκιμάζουν την αντοχή του εδάφους, προετοιμάζοντάς το για ένα νέο φρεάτιο ορυχείου. Αν και το τόξο του χαλκού που διασχίζει την κεντρική Αφρική είχε χαρτογραφηθεί για πρώτη φορά από βικτωριανούς εξερευνητές και εξορύχθηκε από μια αποικιακή βρετανική εταιρεία, τα επόμενα χρόνια η αναζήτηση κοιτασμάτων απέδωσε μόνο περιστασιακά. Σήμερα η ανακάλυψη της Kobold είναι η μεγαλύτερη των τελευταίων εκατό ετών. Η εταιρεία, που ιδρύθηκε στην Καλιφόρνια και υποστηρίζεται από τον Bill Gates, χρησιμοποιεί κάθε διαθέσιμο εργαλείο -από αρχαίους χάρτες έως Τεχνητή Νοημοσύνη- για να αποκαλύψει τι κρύβεται κάτω από την επιφάνεια. Ωστόσο, η πιο διορατική της προσέγγιση ίσως είναι ένα οικονομικό μοντέλο που ξεκίνησε στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και βοηθά στην επεξεργασία τεράστιων όγκων δεδομένων. Το μοντέλο καθοδηγεί πού θα γίνουν οι γεωτρήσεις -η πιο κρίσιμη απόφαση για κάθε μεταλλωρύχο.
Η ιδέα ενός αμιγώς επιστημονικού εξερευνητή, που χρηματοδοτείται από ανεξάρτητους φιλάνθρωπους, είναι ελκυστική. Στην πραγματικότητα, από την εποχή της Αναγέννησης η συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων χρηματοδοτείται από εταιρείες και κυβερνήσεις με γνώμονα το κέρδος. Όπως και με τα πιο τυπικά έργα, οι επενδυτές θέλουν να εκτιμήσουν, και στη συνέχεια να μειώσουν, τον κίνδυνο -με τον ίδιο περίπου τρόπο όπως το τμήμα διαχείρισης κινδύνου μιας σύγχρονης τράπεζας. Τα ταξίδια σε ξένες χώρες, η εξερεύνηση σε νέες ερημιές και η εξόρυξη υπόγειων αποθεμάτων είναι μια εξαιρετικά δαπανηρή και γεμάτη αβεβαιότητα υπόθεση. Εταιρείες όπως η Kobold είναι οι τελευταίες που δίνουν τη μάχη με το άγνωστο.
Στην καλύτερη περίπτωση, οι πρώτοι χρηματοδότες ήταν σε θέση να στηρίξουν όσους επέστρεφαν με στοιχεία επιτυχίας, έστω και αδύναμα. Δυστυχώς, μια παρτίδα θησαυρών δεν παρείχε μεγάλη βεβαιότητα για την εύρεση μιας δεύτερης ή τρίτης. Εκτός από την πανταχού παρούσα απειλή των ασθενειών και των καταιγίδων, ελάχιστοι εξερευνητές κατανοούσαν τους πόρους που επιδίωκαν να εξορύξουν. Οι κοίτες των ποταμών μετακινούνταν, οι πληθυσμοί μετανάστευαν, τα βράχια κατέρρεαν.
Τον 17ο αιώνα οι χρηματοδότες άρχισαν να μοιράζονται το ρίσκο συχνότερα. Ακόμα και τα πιο δύσκολα εγχειρήματα μπορούσαν να αγοράσουν ασφάλιση μέσω της Lloyd’s Coffee House, μιας ασφαλιστικής εταιρείας που αργότερα έγινε γνωστή ως Lloyd’s of London, ή στις χρηματοπιστωτικές αγορές του Άμστερνταμ. Οι εταιρείες που είχαν συσταθεί με σκοπό την εξερεύνηση, όπως η Hudson’s Bay Company και η East India Company, δεν μπορούσαν να αντισταθμίσουν απροσδιόριστους και άγνωστους κινδύνους, μπορούσαν, όμως, να πουλήσουν συμβόλαια που μεταβίβαζαν ορισμένους από αυτούς σε άλλους. Μέχρι το 1616 η Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών ασφάλιζε τα πλοία της πουλώντας εξελιγμένα συμβόλαια, στα οποία ο αγοραστής υποσχόταν να συνεισφέρει ένα μέρος του κόστους του ταξιδιού σε περίπτωση που αυτό είχε ατυχές τέλος.
Οι κυβερνήσεις και οι χρηματοδότες ξεκίνησαν επίσης να χαρτογραφήσουν τον κόσμο. Ο κατακλυσμός των πληροφοριών που προέκυψε άλλαξε τις επενδυτικές τους αποφάσεις, επιτρέποντάς τους να επιλέγουν τις πιο υποσχόμενες τοπογραφίες για έρευνα. Στη δεκαετία του 1760, για παράδειγμα, Αμερικανοί και Βρετανοί επενδυτές παρατήρησαν πλούσια σε σίδηρο πετρώματα στους χάρτες των Άνδεων που είχαν σχεδιάσει οι Ισπανοί κονκισταδόρες, δίνοντας ώθηση σε αρκετές αποστολές.
Με την πάροδο του χρόνου οι χάρτες, οι έρευνες και τα δείγματα πετρωμάτων μεταμόρφωσαν την εξερεύνηση. Οι πρόσθετες πληροφορίες χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή γεωλογικών μοντέλων -συχνά αποτέλεσμα αλγορίθμων δανεισμένων από τη στατιστική οικονομία-, τα οποία παρείχαν τις καλύτερες δυνατές εικασίες σχετικά με τη θέση των οικονομικά βιώσιμων μεταλλευμάτων, αντιπροσωπεύοντας έτσι προβλέψεις σχετικά με τη μέγιστη απόδοση. Οι μεταλλευτικές εταιρείες δεν ξόδευαν τον χρόνο τους προσπαθώντας να εκτιμήσουν και να μειώσουν τον κίνδυνο. Αντίθετα, απλώς έκαναν γεωτρήσεις σε τέτοια σημεία και ήλπιζαν για το καλύτερο.
Οι περισσότερες σύγχρονες εξερευνήσεις πόρων εξακολουθούν να υποφέρουν από πολύ χαμηλά ποσοστά επιτυχίας. Παρ’ όλο που τουλάχιστον το 80% των πολύτιμων πόρων του κόσμου δεν παρουσιάζει κανένα σημάδι ύπαρξης πάνω από το έδαφος, το 85% περίπου των εν λειτουργία ορυχείων δημιουργήθηκαν ως αποτέλεσμα επιφανειακών παρατηρήσεων. Πολλά από αυτά που βρίσκονται κάτω από το έδαφος παραμένουν ένα μυστήριο.
Η Kobold θέλει να επαναφέρει την εστίαση στον κίνδυνο, χρησιμοποιώντας νέους αλγορίθμους και δεδομένα για τη μείωση της αβεβαιότητας. Αυτή η προσέγγιση περιλαμβάνει την ποσοτικοποίηση των όσων δεν γνωρίζουν οι γεωλόγοι -παράγοντας κάπως σουρεαλιστικούς αριθμούς, που δείχνουν πόσο πιθανό είναι ένα πέτρωμα να βρίσκεται κάπου. Η ιδέα, πρωτοπόρος της οποίας είναι ο Jef Caers, γεωλόγος στο Στάνφορντ που σχεδιάζει επίσης οικονομικά μοντέλα, προέρχεται από τη θεωρία των παιγνίων. Μπροστά σε δύο επιλογές που έχουν ίσες πιθανότητες επιτυχίας, η επιλογή μεταξύ τους είναι αυθαίρετη. Όταν διατίθενται περισσότερες πληροφορίες, η επιλογή γίνεται λιγότερο εύκολη. Ωστόσο, πρέπει να πειστείτε ότι οι πρόσθετες πληροφορίες είναι σχετικές και ότι η απόκτησή τους κοστίζει λιγότερο από το να προβείτε απλώς σε ένα αυθαίρετο στοίχημα.
Ας υποθέσουμε, για ένα λεπτό, ότι βρίσκεστε επικεφαλής ενός κατευθυνόμενου τρυπανιού με δύο υποψήφιες περιοχές για εξόρυξη. Πώς επιλέγετε ποια από τις δυο; Μια κανονική μεταλλευτική εταιρεία θα επικεντρωνόταν στη γεωλογία του πυρήνα του πετρώματος και θα έκανε γεώτρηση εκεί όπου πιστεύει ότι είναι πιθανότερο να βρεθούν πολύτιμα ορυκτά. Η Kobold έχει πολλές ιδέες σχετικά με το τι μπορεί να συμβαίνει κάτω από την επιφάνεια ταυτόχρονα. Στη συνέχεια, οι αλγόριθμοί της δημιουργούν χιλιάδες σενάρια για κάθε ιδέα. Οποιοδήποτε από αυτά θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει τον πραγματικό βραχώδη πυρήνα. Οι αλγόριθμοι μοιάζουν με εκείνους που χρησιμοποιούν οι τράπεζες για να διαπιστώσουν τον πιστωτικό κίνδυνο των χωρών.
Πόσα είναι άγνωστα για μια περιοχή και πού συγκεντρώνεται η αβεβαιότητα; Η Kobold μπορεί τώρα να απαντήσει και στα δύο ερωτήματα, μαζί με την πιθανότητα εύρεσης ενός ορυκτού σε ένα συγκεκριμένο μέρος. Στη συνέχεια, οι γεωλόγοι της εταιρείας ανοίγουν την οπή που μειώνει δραστικότερα τις άγνωστες πληροφορίες, αλλά όχι στο σημείο όπου αναμένεται να βρεθεί το μεγαλύτερο βραβείο. Η ιδέα είναι ότι, με την πάροδο του χρόνου, θα φτάσει να γνωρίζει αρκετά ώστε να εντοπίζει τους πόρους. Καθώς αυτό θα απαιτήσει πιθανότατα λιγότερες κινήσεις απ’ ό,τι ένας αντίπαλος που κάνει μια σειρά από εικασίες για το πού βρίσκεται το πλουσιότερο ορυκτό κοίτασμα, το κέρδος της Kobold θα είναι μεγαλύτερο.
Μετά τη διάνοιξη μόλις μερικών δεκάδων οπών, η Kobold έχει εξορύξει εκατομμύρια τόνους χαλκού στη Ζάμπια, ξεπερνώντας τους τοπικούς ανταγωνιστές. «Αν μπορούσατε να δείτε μέσα στο μαύρο κουτί των πάντων κάτω από την επιφάνεια της Γης», λέει ο Kurt House, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, «θα ήσασταν ένας τέλειος εξερευνητής». Οι προ πολλού αποβιώσαντες κύριοι της Βικτωριανής εποχής, οι οποίοι περνούσαν τη ζωή τους αναζητώντας μυστηριώδη και άγνωστα μέρη, μπορεί να διαφωνούσαν. Οι χρηματοδότες τους, ωστόσο, μάλλον όχι.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
