Όπως γράφει η Lea Ypi, μια Αλβανίδα ακαδημαϊκός, στο βιβλίο της που αναμένεται να κυκλοφορήσει σύντομα, στα Τίρανα της δεκαετίας του 1930 οι χιουμορίστες συνήθιζαν να συζητούν αν η διαφθορά ήταν «η αιτία της αλβανικής δυστυχίας ή μάλλον η πιο φυσική της συνέπεια». Το ίδιο επιχείρημα ακούγεται και σήμερα στην πρωτεύουσα της Αλβανίας. Ωστόσο, κάτι άλλαξε: για πρώτη φορά στον αιώνα κρατικής υπόστασης της Αλβανίας, μια ανεξάρτητη μονάδα καταπολέμησης της διαφθοράς συλλαμβάνει πολιτικούς, αξιωματούχους και λαθρέμπορους ναρκωτικών, προφανώς χωρίς φόβο ή πάθος.
Η Ειδική Δομή κατά της Διαφθοράς και του Οργανωμένου Εγκλήματος (SPAK) ξεκίνησε να λειτουργεί το 2019. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το 76% των Αλβανών την εμπιστεύεται, γεγονός που την καθιστά τον πιο δημοφιλή θεσμό στη χώρα. Όλο και περισσότεροι από την ελίτ της Αλβανίας, συμπεριλαμβανομένων των ανώτερων αξιωματούχων του κυβερνώντος Σοσιαλιστικού Κόμματος, πιάνονται στο δίχτυ της. Ο Edi Rama, ο πρωθυπουργός, δεν είναι πλέον τόσο ενθουσιώδης όσο ήταν όταν συλλάμβανε -κυρίως- τους εχθρούς του.
Το 2023 η SPAK έθεσε σε κατ’ οίκον περιορισμό τον Sali Berisha, πρώην πρόεδρο και ηγέτη του κύριου κόμματος της αντιπολίτευσης της χώρας. Δικάζεται για διαφθορά. Πέρυσι συνέλαβε τον Ilir Meta, έναν άλλο πρώην πρόεδρο και τώρα ηγέτη της αντιπολίτευσης. Κι αυτός κατηγορείται για διαφθορά. Πρώην υπουργοί των κυβερνήσεων του κ. Rama έχουν επίσης συλληφθεί, και τον Φεβρουάριο ήταν η σειρά του Erion Veliaj, του σοσιαλιστή δημάρχου των Τιράνων και πιθανού διαδόχου του κ. Rama. Και οι τρεις αρνούνται τις κατηγορίες.
Στο πλαίσιο του ρόλου της για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, η μονάδα σημειώνει σημαντικές επιτυχίες σε συνεργασία με την αστυνομία του εξωτερικού. Τυπικά, ένας Αλβανός εγκέφαλος ναρκωτικών μπορεί να δρα από το Ντουμπάι. Οι αγοραστές του στο Εκουαδόρ στέλνουν στην Ευρώπη, όπου οι άνδρες του επιβλέπουν τη διανομή. Στη συνέχεια επενδύει τα κέρδη του σε κατασκευές στην Αλβανία και οι παρατρεχάμενοί του αγοράζουν διαμερίσματα. Τον Ιούλιο η SPAK κατάσχεσε περιουσιακά στοιχεία από άνδρες που φέρονται να ξέπλεναν χρήματα από ναρκωτικά από την Ελβετία και κατηγόρησε μια άλλη ομάδα ότι προσπαθούσε να περάσει λαθραία όπλα στη Βρετανία.
Οι συλλήψεις πολιτικών είναι πιο αμφιλεγόμενες. Ο κ. Berisha ισχυρίζεται ότι ο κ. Rama τον διώκει πολιτικά και αποκαλεί την SPAK «το μαστίγιό του». Όμως ο αυξανόμενος αριθμός των στενών συνεργατών του κ. Rama που κατηγορούνται για διαφθορά έχει αμαυρώσει και τη δική του εικόνα. Όταν συνελήφθη ο κ. Veliaj, ήταν η σειρά του πρωθυπουργού να κατηγορήσει τη SPAK για καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η δήλωσή του είχε αποτέλεσμα να δεχθεί επιπλήξεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ένας διπλωμάτης από χώρα της ΕΕ αποκαλεί τους ισχυρισμούς του «βλακείες». Ο κ. Rama εγκατέλειψε τις επιθέσεις του πάραυτα.
Ο κ. Rama έχει υποσχεθεί ότι η Αλβανία θα ενταχθεί στην ΕΕ έως το 2030. Το ιστορικό στη μάχη κατά της διαφθοράς αποτελεί ζωτικό κριτήριο, και πολλά κράτη-μέλη θεωρούν ιδιαίτερα σημαντική τη συνεργασία της SPAK στην καταπολέμηση των συμμοριών ναρκωτικών. Όσο κι αν ο κ. Rama ήθελε να υπερασπιστεί τον κ. Veliaj, κατάλαβε επίσης ότι η επίθεση εναντίον της SPAK θα του αφαιρούσε ψήφους. Μια πηγή στο δικαστικό σώμα δηλώνει λακωνικά ότι αν η πολιτική τάξη της Αλβανίας ήταν ευχαριστημένη με το έργο της, «θα είχαμε πρόβλημα».
Ο κ. Veliaj ξεκίνησε την καριέρα του ως ακτιβιστής κατά της διαφθοράς. Ως δήμαρχος των Τιράνων από το 2015, συνέβαλε στη μετατροπή τους από παραγκούπολη σε ελκυστική πόλη. Όμως η SPAK λέει ότι ο κ. Veliaj και η σύζυγός του ξέπλεναν χρήματα από τους εργολάβους μέσω ενός συστήματος που περιελάμβανε δωρεές σε ΜΚΟ. Έξι μήνες μετά τη σύλληψή του, ο κ. Veliaj παραμένει στη φυλακή. Επίσημα, του απαγγέλθηκαν κατηγορίες μόλις στις 23 Ιουλίου, συνηθισμένο στην Αλβανία, όπου το 62% των φυλακισμένων είναι στην πραγματικότητα προφυλακισμένοι, ένας αριθμός πολύ μεγαλύτερος απ’ ό,τι αλλού στην Ευρώπη. Μαζί με τον κ. Veliaj κατηγορείται και ένας βουλευτής του Σοσιαλιστικού Κόμματος, στον οποίο απαγγέλθηκαν κατηγορίες για προσπάθεια επηρεασμού μαρτύρων. Στις 15 Ιουλίου η SPAK απήγγειλε επίσης κατηγορίες σε έναν πρώην σοσιαλιστή βουλευτή, ο οποίος φέρεται να μοιράστηκε πληροφορίες της αστυνομίας με ένα αφεντικό της μαφίας, με αντάλλαγμα τη βοήθειά του κατά τη διάρκεια των εκλογών. Ο κ. Veliaj, η σύζυγός του και οι δύο βουλευτές αρνούνται τους ισχυρισμούς της SPAK.
Ο Arbi Veliaj, ο αδελφός του δημάρχου, λέει ότι η SPAK έχει «αποστατήσει» και ότι τον κρατάει στη φυλακή για ψευδείς λόγους. Η σύλληψή του έχει διχάσει τις πολιτικά ενεργές τάξεις των Τιράνων. Κάποιοι μουρμουρίζουν πίσω από κλειστές πόρτες ότι η SPAK είναι η μετενσάρκωση της Sigurimi, της μυστικής αστυνομίας της κομμουνιστικής εποχής. Άλλοι χαίρονται με την εξόντωση των ισχυρών, οι οποίοι πιστεύουν ότι εδώ και καιρό καρπώνονται τον ιδρώτα των απλών ανθρώπων. Η δικαστική αρχή λέει ότι ο σκοπός της ίδρυσης της SPAK ήταν να βάλει τέλος στη «κουλτούρα ατιμωρησίας» στη χώρα. Στην Αλβανία, κάτι τέτοιο θα ήταν το πρωτοσέλιδο του αιώνα.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
