Όσοι σκέφτονται την εθνική ασφάλεια αρέσκονται να αναφέρουν ακρωνύμια όπως ATACMS (Army Tactical Missile System) και WOMBAT (Weapon of Magnesium, Battalion, Anti-Tank). Τώρα, μπορούν να προσθέσουν στον κατάλογο και το AMOC. Η Μεσημβρινή Ανατρεπτική Κυκλοφορία του Ατλαντικού δεν είναι οπλικό σύστημα. Θα μπορούσε όμως να καταστρέψει μια ήπειρο -συγκεκριμένα, την Ευρώπη- σε βαθμό που μόνο ένας πυρηνικός πόλεμος θα μπορούσε να ξεπεράσει.
Η AMOC είναι μέρος ενός συστήματος ρευμάτων που μεταφέρουν θερμότητα στους ωκεανούς του κόσμου. Παρέχει μια τεράστια ροή αυτής της θερμότητας -περισσότερα από 1.000 τεραβάτ- στον Βόρειο Ατλαντικό. Ακούγεται σαν το είδος του πλανητικού κολοσσού που θα ήταν απίστευτα δύσκολο για τον άνθρωπο (του οποίου ο παγκόσμιος πολιτισμός λειτουργεί με μόλις 20 τεραβάτ) να κάνει οτιδήποτε. Δυστυχώς, όχι. Η AMOC είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη. Αλλαγές στη θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας και στην αλατότητα που προκαλούνται από την υπερθέρμανση του πλανήτη θα μπορούσαν ενδεχομένως να την κάνουν να σταματήσει. Τέτοιες απότομες διακοπές είναι σαφώς ορατές στο γεωλογικό αρχείο. Για την Ευρώπη μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να σημάνει μια ξαφνική, σοβαρή ψύξη – ακόμα και τη στιγμή που ο υπόλοιπος κόσμος θα συνεχίζει να θερμαίνεται.
Οι Ευρωπαίοι κάθιδροι από έναν ακόμα καλοκαιρινό καύσωνα μπορεί να σκέφτονται ότι μια τέτοια ψύξη θα ήταν ό,τι πρέπει. Δυστυχώς, όχι. Μια πλήρης διακοπή της AMOC θα μπορούσε να κάνει τις Βρυξέλλες να βιώσουν έναν κακό χειμώνα -20°C (-4°F). Στο Όσλο η θερμοκρασία θα άγγιζε τους -50°C (-58°F) – όχι όσο στη Γιακούτσκ (την πιο κρύα πόλη του πλανήτη, στη Σιβηρία), αλλά όχι πολύ μακριά. Τον Φεβρουάριο ο θαλάσσιος πάγος στη Βόρεια Θάλασσα θα μπορούσε να φτάσει μέχρι τις εκβολές του Χάμπερ και τα νησιά Φρίσια βόρεια της Ολλανδίας. Η μέση βροχόπτωση σε τμήματα της βόρειας Ευρώπης θα μειωθεί κατακόρυφα – σύμφωνα με μια εκτίμηση, το 80% της καλλιεργήσιμης γης της Αγγλίας δεν θα μπορεί πλέον να καλλιεργηθεί χωρίς άρδευση. Οι καταιγίδες θα χειροτερεύσουν. Το ίδιο, σύμφωνα με ορισμένα μοντέλα, μπορεί να συμβεί και με τους καλοκαιρινούς καύσωνες. Θα ήταν ό,τι χειρότερο έχουμε βιώσει.
Βέβαια, όλα αυτά δεν αφορούν μόνο την Ευρώπη. Ψυχραίνοντας το βόρειο ημισφαίριο στο σύνολό του, μια κατάρρευση της AMOC θα ωθούσε τη ζώνη βροχής που περιβάλλει τους τροπικούς προς το νότο. Αυτό θα ήταν πολύ κακό για τις αφρικανικές χώρες στο νότιο άκρο της Σαχάρας – θα μπορούσε επίσης να είναι καταστροφικό για τον Αμαζόνιο.
Αυτές οι φρικτές προοπτικές είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η AMOC πρωταγωνιστεί στις ανησυχίες για τα «σημεία καμπής» του κλίματος -επιπτώσεις της αύξησης της θερμοκρασίας που μπορεί να είναι δραματικές, επιζήμιες και μη αναστρέψιμες. Ένας άλλος λόγος είναι η ισχυρή υπόδειξη, τόσο στη θεωρία όσο και στα μοντέλα, ότι μετά την υπέρβαση ενός (άγνωστου προς το παρόν) ορίου θερμοκρασίας, η κατάρρευση θα χρειαζόταν μόλις μερικές δεκαετίες. Ένας τρίτος λόγος είναι ότι η AMOC, ή τουλάχιστον τμήματα της, μπορεί ήδη να βρίσκονται σε αργή πτώση.
Αυτό είναι ήδη γνωστό σε όσους μελετούν την κλιματική αλλαγή – όπως και το γεγονός ότι παραμένει ασαφές πόσο κοντά βρισκόμαστε πραγματικά σε αυτό το κρίσιμο κατώφλι. Η συζήτηση γύρω από το πόσο εκτεταμένη θα μπορούσε να είναι μια πιθανή κατάρρευση είναι έντονη και γεμάτη αντιπαραθέσεις. Παρ’ όλα αυτά, δεν φαίνεται να υπάρχουν σαφή σημάδια πως αυτές οι ανησυχητικές πιθανότητες λαμβάνονται σοβαρά υπόψη στον κυβερνητικό σχεδιασμό.
Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι δεν θα έπρεπε: ότι η απάντηση στον κίνδυνο πρέπει να είναι ο διπλασιασμός όλων των προσπαθειών που θα μπορούσαν να διατηρήσουν τη θερμοκρασία αρκετά χαμηλή ώστε να αποφευχθεί το σημείο καμπής. Η ετοιμότητα είναι σημαντική. Ο Οργανισμός Προηγμένης Έρευνας και Εφευρέσεων στη Βρετανία χρηματοδοτεί πρωτότυπα συστήματα παρακολούθησης που θα μπορούσαν να καταστήσουν δυνατή την έγκαιρη προειδοποίηση για την επιτάχυνση της κατάρρευσης. Εάν διαμορφωθεί έτσι ώστε να γίνει αρκετά ισχυρό, ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε να καταστήσει δυνατή την προετοιμασία ετών.
Αν μιλούσαμε για στρατιωτική απειλή, η ελαχιστοποίηση του κινδύνου θα ήταν αυτονόητη. Θα είχαμε ήδη καταρτίσει σχέδια έκτακτης ανάγκης, χαρτογραφήσει τα τρωτά σημεία και προετοιμαστεί για να περιορίσουμε τις συνέπειες. Το ζήτημα δεν είναι, τουλάχιστον προς το παρόν, μεγαλύτερες δαπάνες· αυτό που λείπει είναι η τόλμη και η φαντασία να δούμε μπροστά.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
