Το εκτεταμένο λιμάνι του Tanger Med στη βόρεια ακτή του Μαρόκου αντικρίζει το πολυσύχναστο Στενό του Γιβραλτάρ. Από εκεί αναχωρούν πλοία που μεταφέρουν αυτοκίνητα και εμπορεύματα σε 180 προορισμούς σε όλο τον κόσμο. Στο εσωτερικό του, φορτηγά κινούνται σε δρόμους που λαμπυρίζουν από τη ζέστη. Το Tanger Med προγραμματίζεται να επεκταθεί ακόμη περισσότερο, επιβεβαιώνοντας τις φιλοδοξίες της χώρας να καταστεί κόμβος παραγωγής και εμπορίου.
Η θέση του Μαρόκου στο νότιο κατώφλι της Ευρώπης (και ως βόρεια είσοδος στην Αφρική) το έχει βοηθήσει να ενταχθεί στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες. Οι ξένες επενδύσεις αυξήθηκαν ραγδαία. Σύμφωνα με την εταιρεία δεδομένων fDi Markets, από το 2020 η χώρα έχει προσελκύσει περίπου 40 δισ. δολάρια επενδύσεων σε νέες μεταποιητικές μονάδες, κατακτώντας σημαντική θέση στον κατάλογο των μεγαλύτερων επωφελούμενων παγκοσμίως (βλ. διάγραμμα 1). Ως αποτέλεσμα, τα τελευταία πέντε χρόνια οι εξαγωγές του Μαρόκου αυξήθηκαν κατά δύο τρίτα (βλ. διάγραμμα 2).
Οι αξιωματούχοι της χώρας αποδίδουν την επιτυχία στις φιλικές προς τους επενδυτές πολιτικές του βασιλιά Muhammad VI, ηγέτη του Μαρόκου. Για να ικανοποιήσει τις υπερπόντιες επιχειρήσεις, η κυβέρνησή του έχει επενδύσει στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, στα λιμάνια, στους σιδηροδρόμους, στους δρόμους και στις ηλιακές εγκαταστάσεις. Από το 2001 έως το 2017 διέθετε ετησίως μεταξύ 25% και 38% του ΑΕΠ για υποδομές, ποσοστό από τα υψηλότερα παγκοσμίως. Τα αποτελέσματα περιλαμβάνουν ένα τρένο υψηλής ταχύτητας που εξυπηρετεί τη δυτική ακτή της χώρας. Στον δρόμο προς το Tanger Med, οι οδηγοί περνούν από απέραντα αιολικά και ηλιακά πάρκα, αλλά και ειδικές οικονομικές ζώνες, έτοιμες να φιλοξενήσουν επενδύσεις.
Ίσως το μεγαλύτερο δέλεαρ για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ήταν η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την ΕΕ το 2000, την οποία ακολούθησαν προνομιακές συμφωνίες με ακόμη 60 χώρες. Οι συμφωνίες αυτές προσέλκυσαν σημαντικές επενδύσεις από αυτοκινητοβιομηχανίες όπως η Renault και στη συνέχεια η Stellantis (της οποίας ο μεγαλύτερος μέτοχος, η Exor, είναι συνιδιοκτήτης της μητρικής εταιρείας του Economist). Στην πορεία εγκαταστάθηκαν και οι προμηθευτές, μεταξύ των οποίων η Yazaki, κατασκευάστρια εξαρτημάτων. Αυτή η δυναμική, όπως σημειώνει ένας πρώην υπουργός βιομηχανίας, «ανέδειξε» τη φιλικότητα της χώρας προς τους επενδυτές.
Πλοία αναχωρούν πλέον κάθε ώρα από το Tanger Med με προορισμό την Ευρώπη. Μεταφέρουν οχήματα που κατασκευάζονται από τη Renault και ανταλλακτικά αυτοκινήτων και εξαρτήματα για άλλες βιομηχανίες. Κάτω από την ακτή, η Κενίτρα, μια βιομηχανική ζώνη στα περίχωρα του Ραμπάτ, φιλοξενεί τη Stellantis, τη Lear, έναν από τους μεγαλύτερους προμηθευτές αυτοκινήτων της Αμερικής, τη Faurecia, μια ευρωπαϊκή εταιρεία κατασκευής εξαρτημάτων αυτοκινήτων, και τη Nexteer, μια εταιρεία.κινεζικών συμφερόντων Οι αυτοκινητοβιομηχανίες έχουν επενδύσει συνολικά περισσότερα από 8 δισ. δολάρια στο Μαρόκο από το 2012, περίπου το ένα τέταρτο των συνολικών ξένων επενδύσεων που έχουν εισρεύσει στη χώρα αυτήν τη περίοδο. Για τη συσκευασία των εξαγόμενων προϊόντων, η αμερικανική International Paper έχει δημιουργήσει μεγάλες εγκαταστάσεις.
Πέρυσι το Μαρόκο έγινε ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αυτοκινήτων και ανταλλακτικών προς την Ευρώπη, ξεπερνώντας την Κίνα και την Ιαπωνία. Ο Ryad Mezzour, υπουργός Βιομηχανίας και Εμπορίου της χώρας, σκοπεύει να επαναλάβει αυτήν την επιτυχία και σε άλλους κλάδους. Ελπίζει να στηρίξει περισσότερους από 50 τομείς υψηλής αξίας, συμπεριλαμβανομένων της αεροδιαστημικής και των φαρμακευτικών προϊόντων.
Το Μαρόκο έχει ήδη σημειώσει κάποια επιτυχία στην ανέλιξη της αλυσίδας αξίας. Στην Κενίτρα, η SIMRA, τοπική θυγατρική της Segula Technologies, μιας γαλλικής εταιρείας αεροδιαστημικής μηχανικής, παράγει εξαρτήματα για βιομηχανικούς κολοσσούς, όπως η Airbus, η Bombardier και η Safran. Η εταιρεία λέει ότι τα εξαρτήματά της αντιπροσωπεύουν περίπου το 5% της αξίας των εξαρτημάτων ενός αεροσκάφους Airbus A320, από περίπου 2% πριν από μια δεκαετία. Η Alstom, ένας ευρωπαϊκός κατασκευαστής σιδηροδρομικού εξοπλισμού, παράγει ηλεκτρικά κουτιά διακοπτών και καλώδια σε ένα εργοστάσιο στη Φεζ, περίπου 300 χιλιόμετρα μακριά.
Η δραστηριότητα αυτή έχει καταστήσει την ΕΕ μακράν τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο του Μαρόκου. Ωστόσο, χρήματα εισρέουν πλέον και από την Κίνα. Εταιρείες από τη χώρα έχουν συνάψει συμφωνίες για επενδύσεις τουλάχιστον 10 δισ. δολαρίων σε ηλεκτρικά οχήματα και μπαταρίες, που αντιπροσωπεύουν περίπου το 5% όλων των επενδύσεων που σχετίζονται με την πρωτοβουλία «Ένας Δρόμος, μία Ζώνη», παγκοσμίως τα τελευταία δύο χρόνια. Συχνά, σημειώνει ένας ιθύνων, οι Κινέζοι επενδυτές εμφανίζονται απροειδοποίητα, μιλούν αραβικά και κάνουν γρήγορα δουλειές. Η Gotion, μια εταιρεία κατασκευής μπαταριών που αντιπροσωπεύει σχεδόν το 4% της παγκόσμιας αγοράς, έχει επενδύσει πάνω από 6 δισ. δολάρια σε ένα εργοστάσιο στην Κενίτρα. Η China Overseas Engineering Group πρόκειται να βοηθήσει στην κατασκευή μιας σιδηροδρομικής γραμμής υψηλής ταχύτητας.
Ωστόσο, τέτοιες επενδύσεις μπορεί να έχουν και μειονεκτήματα. Η εμπλοκή με την Κίνα θα μπορούσε να παρασύρει το Μαρόκο βαθύτερα στους εμπορικούς πολέμους του Donald Trump. Ορισμένοι αξιωματούχοι ανησυχούν επίσης ότι η στρατηγική που επικεντρώνεται σε ξένους επενδυτές έχει αγνοήσει τις εγχώριες επιχειρήσεις. Υπάρχουν ελάχιστα εγχώρια βιομηχανικά παραδείγματα. Πράγματι, στην Κενίτρα υπάρχει μόνο μία μαροκινή εταιρεία, που κατασκευάζει πλαστικά και κάνει επιμεταλλώσεις.
Όμως, παρά την ακμάζουσα σχέση με την Κίνα, η ανάπτυξη των εξαγωγών του Μαρόκου εξακολουθεί να συνδέεται κυρίως με την Ευρώπη – με την οποία ο ανταγωνισμός γίνεται όλο και πιο έντονος. Το 2023 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε δασμούς αντιντάμπινγκ σε ζάντες αλουμινίου για αυτοκίνητα. Οι περισσότερες από αυτές κατασκευάζονται από τη CITIC Dicastal, μια κινεζική εταιρεία με πολλά εργοστάσια στην Κενίτρα. Ως αποτέλεσμα, η εταιρεία αποφάσισε να δημιουργήσει μια νέα μονάδα στην Πορτογαλία, αντί για μια τέταρτη στο Μαρόκο. Πέρυσι η CATL, η μεγαλύτερη κατασκευάστρια μπαταριών στον κόσμο, εξέτασε την Κενίτρα ως πιθανό χώρο εγκατάστασης νέου εργοστασίου, αλλά τελικά την κέρδισε η Ισπανία με τα οικονομικά κίνητρα που προσέφερε.
Οι Μαροκινοί αξιωματούχοι συνεχίζουν να ελπίζουν ότι θα πείσουν τους Ευρωπαίους ηγέτες να περιορίσουν τον προστατευτισμό τους. Παράλληλα, όμως, στρέφουν την προσοχή τους στην Αφρική, όπου η χώρα συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους επενδυτές. Το Μαρόκο ηγείται της κατασκευής ενός αγωγού φυσικού αερίου μήκους 5.600 χιλιομέτρων προς τη Νιγηρία, ο οποίος θα διέρχεται από 11 ακόμη χώρες. Στο Casablanca Finance City, έναν επιχειρηματικό και οικονομικό κόμβο που προβάλλεται ως πύλη προς την Αφρική, έχουν ήδη εγκατασταθεί η νοτιοκορεατική βιομηχανική εταιρεία Posco και η γαλλική ενεργειακή Engie. «Όλες αυτές οι προκλήσεις θα μας αναγκάσουν να διαφοροποιηθούμε», δηλώνει ο υπουργός Εμπορίου, κ. Mezzour, «και θα το κάνουμε. Είμαστε πολύ ανταγωνιστικοί».
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.
