Ένα μπουκάλι Château d’Yquem του 2010 είναι εμπειρία. Βερίκοκο, καβουρδισμένο αμύγδαλο, ξύσμα εσπεριδοειδών, ζουμερό λεμόνι, λευκές τρούφες – όλα είναι εκεί. Μέχρι πρόσφατα το κόστος του καλύτερου γλυκού κρασιού στον κόσμο ανέβαινε σταθερά. Μέχρι το 2023, μια φιάλη από τον παραγωγό κόστιζε 60% περισσότερο απ’ ό,τι στα μέσα της δεκαετίας του 2010. Την ίδια περίοδο, η πολυτέλεια σε όλες της τις μορφές γινόταν ολοένα και πιο ακριβή. Τα κλασικά αυτοκίνητα, τα παλαιωμένα ουίσκι και οι τεράστιες επαύλεις εκτοξεύονταν σε αξία. Από το 2015 έως το 2023, ο «δείκτης επενδύσεων πολυτελείας» της εταιρείας ακινήτων Knight Frank αυξήθηκε κατά 70%.
Και ξαφνικά κάτι άλλαξε. Από την κορύφωσή του το 2023, ο δείκτης μειώθηκε κατά 6%. Η τιμή των κρασιών των κορυφαίων οινοποιείων του Μπορντό, συμπεριλαμβανομένων των Lafite Rothschild και Margaux, μειώθηκε κατά 20%. Στην Αμερική η τιμή των ιδιωτικών τζετ και σκαφών, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, μειώθηκε κατά 6%. Τα Rolex στην αγορά μεταχειρισμένων αλλάζουν καρπούς για σχεδόν 30% λιγότερο απ’ ό,τι το 2022. Οι καλές τέχνες βρίσκονται σε ύφεση. Σύμφωνα με την εταιρεία ακινήτων Savills, οι τιμές των καλύτερων ακινήτων στις παγκόσμιες πόλεις μόλις και μετά βίας αυξάνονται. Στο Λονδίνο και το Παρίσι, οι τιμές των πολυτελών κατοικιών υποχωρούν. Πριν από δύο χρόνια ένα σπίτι στη «γειτονιά των δισεκατομμυριούχων» του Σαν Φρανσίσκο είχε βγει προς πώληση για 32 εκατομμύρια δολάρια. Σήμερα οι πωλητές έχουν μειώσει την τιμή στα 26 εκατ. δολάρια.
Γιατί η αγορά διαμορφώνεται πτωτικά στα περιουσιακά στοιχεία της πλουτοκρατίας; Η πιο προφανής εξήγηση θα ήταν ότι οι υπερπλούσιοι αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα – αλλά κάτι τέτοιο δύσκολα μπορεί να υποστηριχθεί. Σύμφωνα με το Forbes, σήμερα σε όλο τον κόσμο υπάρχουν περισσότεροι από 3.000 δισεκατομμυριούχοι, από 2.800 πέρυσι. Το πλουσιότερο 0,1% των Αμερικανών κατέχει πλέον το 14% του πλούτου των νοικοκυριών της χώρας, το μεγαλύτερο ποσοστό εδώ και πολλές δεκαετίες. Το Σαν Φρανσίσκο, το μέρος όπου κανείς δεν θέλει να αγοράσει έπαυλη, δημιουργεί εκατομμυριούχους καθημερινά, λόγω της έκρηξης της Τεχνητής Νοημοσύνης. Όπως διαπιστώνει ο Mark Zandi της Moody’s Analytics, σε αντίθεση με τους φτωχότερους Αμερικανούς, το πλουσιότερο 3,3% έχει αυξήσει σημαντικά τις δαπάνες του από το 2022.
Ωστόσο, η πτωτική αγορά (bear market) προκύπτει επειδή τα οικονομικά της πολυτέλειας αλλάζουν γρήγορα. Για να καταλάβετε γιατί, αναλογιστείτε τα γραπτά του Αμερικανού οικονομολόγου Thorstein Veblen, ο οποίος υπήρξε παραγωγικότατος στις αρχές του 20ού αιώνα. Υποστήριξε ότι η πολυτέλεια εξαρτάται από τη σπανιότητα και τον ανταγωνισμό. Ένα αγαθό είναι πραγματικά πολυτελές όχι μόνο επειδή κοστίζει ακριβά, αλλά επειδή η κατανάλωσή του από ένα άτομο μειώνει τη δυνατότητα των άλλων να το έχουν. Στη σημερινή οικονομία, το τι μετράει ως σπάνιο και ανταγωνιστικό έχει αλλάξει άρδην.
Το πρόβλημα, τουλάχιστον για τους υπερπλούσιους, είναι ότι σήμερα τα πολυτελή αγαθά βρίσκονται παντού. Οι χώρες που παράγουν πλέον εξαιρετικό κρασί είναι πολλές. Είναι το καλύτερο Μπορντό πραγματικά πολύ καλύτερο; Τα διαμάντια που δημιουργούνται στο εργαστήριο είναι δύσκολο να ξεχωρίσουν από τα πραγματικά. Η ανάπτυξη των αγορών μεταχειρισμένων σημαίνει ότι οποιοσδήποτε μπορεί με λίγα χρήματα να αποκτήσει ένα σακάκι Kiton ή ακόμα και να ναυλώσει ένα ιδιωτικό τζετ. Οι καινοτόμοι του κόσμου της τέχνης μιλούν για την «κλασματοποίηση» των παλαιών δασκάλων, με εκατοντάδες ανθρώπους να κατέχουν ένα μικροσκοπικό κομμάτι ενός Ρέμπραντ. Στις μέρες μας όλοι απολαμβάνουν τα καλύτερα πράγματα στη ζωή – και το δημοσιεύουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τέτοια πράγματα δεν φαίνονται πλέον σπάνια ή ανταγωνιστικά. Έτσι, δεν φαίνονται και τόσο πολυτελή.
Επομένως, οι πλούσιοι ξοδεύουν για μεγαλύτερα και καλύτερα πράγματα, που συχνά, στις μέρες μας, είναι υπηρεσίες και όχι αγαθά. Κατασκευάσαμε έναν δείκτη υπερπολυτελών υπηρεσιών, ο οποίος περιλαμβάνει τα πάντα, από ένα εισιτήριο για το Super Bowl μέχρι φαγητό σε εστιατόριο τριών αστέρων Michelin. Επιλέξαμε εμπειρίες που είχαν παγκόσμια αναγνώριση -δεν είναι απλώς ωραίες, αλλά οι καλύτερες των καλυτέρων- και για τις οποίες ήταν δυνατόν να ανακαλυφθούν αξιόπιστα στοιχεία τιμών για πολλά χρόνια. Ο δείκτης, σύμφωνα με τους υπολογισμούς μας, έχει αυξηθεί κατά 90% από το 2019, ενώ ακόμα και τη στιγμή που οι τιμές των αγαθών έχουν μειωθεί από το 2023, αυτός συνεχίζει να αυξάνεται (βλ. διάγραμμα).
Η εκτίναξη των τιμών στις υπηρεσίες πολυτελείας αντικατοπτρίζει την ίδια ακριβώς δυναμική που χαρακτηρίζει και τα αγαθά πολυτελείας. Σκεφτείτε το Le Bristol, ίσως το πιο εμβληματικό ξενοδοχείο του Παρισιού. Η παγκόσμια ζήτηση για μια βουτιά στην πισίνα του στην ταράτσα, με θέα στον Πύργο του Άιφελ, είναι τεράστια. Πολλοί επισκέπτες στην καταπράσινη βεράντα του περνούν περισσότερη ώρα φωτογραφίζοντας τα κοκτέιλ τους, παρά απολαμβάνοντάς τα. Ωστόσο, με λιγότερα από 200 δωμάτια, η διαμονή στο Le Bristol έχει μετατραπεί σε έναν αγώνα για λίγους. Μία μόνο νύχτα εκεί κοστίζει σήμερα σχεδόν τα διπλάσια απ’ ό,τι το 2019.
Πολλοί άνθρωποι θα ήθελαν μια καμαριέρα για να κάνει το σπίτι τους να φαίνεται ωραίο, αλλά δύσκολα βρίσκει κανείς τις καλύτερες. Στην Αμερική οι μισθοί τους είναι περίπου 50% υψηλότεροι απ’ ό,τι το 2019. Οι οικιακές βοηθοί στο Palm Beach, μια αριστοκρατική περιοχή της Φλόριντα, βγάζουν τώρα συστηματικά περισσότερα από 150.000 δολάρια τον χρόνο. Μπορείτε να μεταπωλήσετε ένα ρολόι, αλλά δεν μπορείτε να «μεταπωλήσετε» μια μέρα που περάσατε στο Centre Court του Wimbledon. Από το 2016 η τιμή ενός εκδοθέντος πενταετούς ομολόγου, που δίνει το δικαίωμα στον κάτοχο ενός εισιτηρίου, έχει αυξηθεί από περίπου 50.000 λίρες (67.000 δολάρια) σε πολύ πάνω από 100.000 λίρες. Η τιμή ενός εισιτηρίου για το Super Bowl είναι διπλάσια απ’ ό,τι πριν από μερικά χρόνια. Η παρακολούθηση του Met Gala, αν βρείτε εισιτήριο, κοστίζει πάνω από το διπλάσιο σε σχέση με το 2019. Από το 2015, η τιμή του μενού στο Benu, το εστιατόριο τριών αστέρων Michelin στο Σαν Φρανσίσκο, έχει αυξηθεί κατά 78%. Άξιζε το φαγητό του τα πάνω από 500 δολάρια που πλήρωσε ο υπογράφων το άρθρο; Ίσως.
Βέβαια, όταν τρώτε στο εστιατόριο, δεν αγοράζετε απλώς το φαγητό – αγοράζετε τη δυνατότητα, εκείνες τις λίγες ώρες, κανείς άλλος στη Γη να μην μπορεί να καθίσει στο ίδιο τραπέζι. Εβδομάδες μόδας στη Νέα Υόρκη και το Παρίσι, αποκλειστικές φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, τα πλέι οφ του NBA: η προσφορά είναι περιορισμένη, γεγονός που καθιστά ακόμα πιο ικανοποιητικό το να λέτε στους άλλους «τι κρίμα που δεν τα κατάφερες να είσαι εκεί». Ένας Θεός ξέρει πόσο θα μεταπωληθεί ένα εισιτήριο για τον τελικό του Παγκόσμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου του επόμενου έτους, που θα διεξαχθεί κοντά στη Νέα Υόρκη. Αυτό είναι το σημαντικό κομμάτι της γοητείας. Όταν μπορείτε να είστε ένας από τους λίγους που θα δουν ζωντανά τον Jude Bellingham και τον Kylian Mbappé να αναμετρώνται, γιατί να μπείτε στον κόπο να αγοράσετε ένα μπουκάλι Château d’Yquem;
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από το www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.
