Όπως οι μεγάλες πόλεις αντανακλούν την ιδιοφυΐα των αρχιτεκτόνων τους, έτσι και οι μεγάλες οικονομικές μανίες καθρεφτίζουν την παράτολμη φαντασία εκείνων που τις σχεδιάζουν. Καινοφανείς τρόποι άντλησης και χρήσης κεφαλαίων μαγεύουν φιλόδοξους ηγέτες επιχειρήσεων και πυροδοτούν νέους κύκλους στις αγορές. Η τρέχουσα συγκυρία δεν αποτελεί εξαίρεση. Σήμερα, η Silicon Valley, η Wall Street και η Ουάσινγκτον φαίνεται να κινούνται συντονισμένα, δημιουργώντας μία από τις πιο έντονες περιόδους «παραγωγής χρήματος» στην ιστορία του αμερικανικού καπιταλισμού. Η αξία των αμερικανικών εισηγμένων εταιρειών, σε σχέση με το μέγεθος της οικονομίας, έχει φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο που έχει σημειωθεί ποτέ.
Με την «τρέλα» να τους έχει καταλάβει, οι επικεφαλής των αμερικανικών επιχειρήσεων έχουν υιοθετήσει επτά ριψοκίνδυνες οικονομικές στρατηγικές, οι οποίες αντικατοπτρίζουν τις τρέχουσες εμμονές, από την τεχνητή νοημοσύνη και τα κρυπτονομίσματα μέχρι τα ιδιωτικά κεφάλαια και τον επιτελεστικό πατριωτισμό. Ορισμένες φέρουν τον απόηχο προηγούμενων εκρήξεων, ενώ άλλες είναι εντελώς νέες. Όλες συνεπάγονται εντυπωσιακά κατορθώματα της επιστήμης των υλικών – και προσφέρουν ενδείξεις για τη φύση του επερχόμενου κραχ.
- Η λαγνεία των κρυπτονομισμάτων
Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ προώθησε με ενθουσιασμό τη βιομηχανία των κρυπτονομισμάτων κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας του. Η εταιρική Αμερική ακολούθησε. Ποτέ άλλοτε κάτι που αρχικά περιφρονήθηκε στις αίθουσες συνεδριάσεων δεν αγκαλιάστηκε στη συνέχεια με τόσο ενθουσιασμό. Οι μεγαλύτερες τράπεζες και λιανοπωλητές της Αμερικής λένε ότι εξετάζουν τώρα το ενδεχόμενο να δημιουργήσουν τα δικά τους stablecoins, όπως αποκαλούνται, συνδεδεμένα με το δολάριο. Ορισμένες εταιρείες έχουν μετατρέψει ακόμα και τα οικονομικά τους τμήματα από κέντρα εκκαθάρισης αποδείξεων σε κέντρα κερδοσκοπίας. Η πιο αξιοσημείωτη είναι η Strategy (MicroStrategy, μέχρι πρόσφατα), ηγέτιδα του κινήματος «crypto treasury». Κάποτε αγαπημένη των dotcom, τώρα υπάρχει μόνο για να αγοράζει bitcoin. Η εταιρεία κατέχει σχεδόν 70 δις δολάρια σε κρυπτονομίσματα, τα οποία αποκτήθηκαν με την επιθετική έκδοση χρέους και μετοχών. Οι υποστηρικτές της λένε ότι η επιχείρηση είναι πολύτιμη επειδή οι επενδυτές δυσκολεύονται να αποκτήσουν μοχλευμένη έκθεση στο bitcoin. Ωστόσο, περισσότερες από 100 εταιρείες κάνουν κάτι παρόμοιο.
- Οι μικροεπενδυτές στο προσκήνιο
Τέτοια σχέδια είναι εν μέρει σχεδιασμένα για να προσελκύσουν τους άοκνους μικροεπενδυτές της Αμερικής. Η κύρια παρόρμησή τους είναι να αγοράσουν στη βουτιά του δείκτη. Βέβαια, ορισμένοι από αυτούς θα αγοράσουν τα πάντα. Οι μετοχές memes επέστρεψαν και τα αφεντικά παίζουν μπάλα. Ο Elon Musk οφείλει να ευχαριστήσει το φανατικό πλήθος των μικροεπενδυτών για τη συμφωνία ύψους 1 τρις δολαρίων στην Tesla. Η υπερβολική αποτίμηση της Palantir είναι προϊόν των ενστίκτων της αγέλης των ερασιτεχνών εμπόρων. Η αξιοποίηση αυτού του κόσμου που επηρεάζεται από τα meme είναι επίσης δυνατή για μικρότερες επιχειρήσεις όπως η American Eagle. Η μετοχή της μάρκας ρούχων έχει αυξηθεί περισσότερο από 70% από τότε που χρησιμοποίησε τη ηθοποιό Sydney Sweeney σε μια διαφήμιση. Οι εταιρείες μπορούν επίσης να αξιοποιήσουν το πλήθος των μικροεπενδυτών για να εισέλθουν στο χρηματιστήριο γρήγορα, και με μικρό έλεγχο, μέσω της συγχώνευσης με μια εταιρεία εξαγοράς ειδικού σκοπού (SPAC). Μετά από μια έκρηξη την εποχής της πανδημίας, αυτές οι οντότητες κέλυφος, που ευνοούνται από τους μικροεπενδυτές, κατακλύζουν και πάλι την αγορά. Φέτος, αναμένεται να εισαχθούν στο χρηματιστήριο περισσότερες από 150.
- Ο επενδύσας του επενδύσαντος
Όταν οι αγορές ανεβαίνουν στα ύψη, αυξάνεται και η ανοχή τους στην εταιρική πολυπλοκότητα. Η Silicon Valley δοκιμάζει τα όρια, με το οικοσύστημα της ΤΝ να χαρακτηρίζεται πλέον από κυκλικές δαπάνες και ιστούς διασταυρούμενων συμμετοχών. Πάρτε για παράδειγμα την Nvidia, την κορυφαία προμηθεύτρια τσιπ τεχνητής νοημοσύνης. Διαθέτει μερίδια στην CoreWeave, η οποία αγοράζει τα τσιπ της για να τα ενοικιάσει σε άλλους, ενώ επενδύει και στην xAI, η οποία αγοράζει τα τσιπ της Nvidia για να τρέξει τα μοντέλα της. Θα τοποθετήσει επίσης έως και 100 δις δολάρια στην OpenAI, δίνοντας στον κατασκευαστή του ChatGPT περισσότερα μετρητά για να αγοράσει τα τσιπ της. Από την πλευρά της, η OpenAI – η οποία ανήκει επίσης εν μέρει στη Microsoft, τον μεγαλύτερο προμηθευτή υπολογιστικής ισχύος της – έχει μερίδιο στην CoreWeave και θα μπορούσε σύντομα να κατέχει το 10% της Advanced Micro Devices, του κύριου ανταγωνιστή της Nvidia.
Οι θιασώτες λένε ότι όλα αυτά διαφέρουν ελάχιστα από τις συμφωνίες «χρηματοδότησης από τον προμηθευτή» που είναι συνηθισμένες σε άλλες βιομηχανίες. Οι κυνικοί βλέπουν παραλληλισμούς με τις πρακτικές «round-tripping» των εμπόρων ενέργειας και των εταιρειών του διαδικτύου στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Σε αυτές τις συμφωνίες – γνωστές ως «Lazy Susans» – συχνά στην πραγματικότητα δεν ανταλλάσσονταν αγαθά ή υπηρεσίες, αν και τα δύο μέρη κατέγραφαν έσοδα για να πετύχουν τους στόχους κερδών. Το ποια ετικέτα θα κολλήσει στις συμφωνίες ΤΝ θα εξαρτηθεί από το κατά πόσον οι εταιρείες θα τηρήσουν τις επενδυτικές τους υποσχέσεις.
- Εξαγορές και συγχωνεύσεις παντού
Κάθε άνθηση ορίζεται από τις μεγαλοσυγχωνεύσεις της, από την εξαγορά της RJR Nabisco, ενός ομίλου καταναλωτικών προϊόντων, το 1989 έως τη συγχώνευση της AOL και της Time Warner το 2001. Φέτος η φθηνές πιστώσεις και η χαλάρωση των κανονιστικών ρυθμίσεων αναζωπύρωσαν τις εξαγορές, ανεξάρτητα από την αξία που καταστράφηκε κατά τη διάρκεια προηγούμενων κυμάτων. Από το καλοκαίρι οι Αμερικανοί ιθύνοντες υπέγραψαν τη μεγαλύτερη συγχώνευση σιδηροδρόμων, την εξαγορά κέντρων δεδομένων και τη μεγαλύτερη εξαγορά με μόχλευση. Αυτόν τον μήνα η Kimberly-Clark, η προμηθεύτρια των Huggies, συμφώνησε να πληρώσει σχεδόν 50 δις δολάρια για την Kenvue, την κατασκευάστρια της Tylenol, στη μεγαλύτερη εξαγορά καταναλωτικών προϊόντων εδώ και μια δεκαετία.
- Η «τρέλα» του χρέους
Για να χρηματοδοτήσει τα άπειρα χρήματα σε κέντρα δεδομένων και εξαγορές, η America Inc. παίζει με το χρέος. Η Meta, ο γίγαντας της Silicon Valley, πούλησε πρόσφατα ομόλογα ύψους 30 δις δολαρίων για να πληρώσει τις επενδύσεις της σε κέντρα δεδομένων, τη μεγαλύτερη τέτοια συμφωνία της χρονιάς. Για την τροφοδοσία των ατελείωτων σειρών διακομιστών που απαιτούν τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης, οι πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας δανείζονται ασταμάτητα.
Στην πορεία, οι εταιρείες πειραματίζονται με πιο νέες μορφές χρέους. Η ιδιωτική πίστωση, η οποία παρέχεται από επενδυτικές εταιρείες και όχι από τράπεζες, κερδίζει συνεχώς έδαφος. Μερικές φορές τα ιδιωτικά δάνεια μοιάζουν με εκείνα που χορηγούνται από τους παραδοσιακούς δανειστές. Συχνά όμως είναι πιο δημιουργικά. Μια καινοτομία που εφαρμόστηκε από την Apollo, έναν κολοσσό των ιδιωτικών αγορών, περιλαμβάνει τη χορήγηση δανείου που θεωρείται από τους οίκους αξιολόγησης ως επένδυση «ιδίων κεφαλαίων» για τον αποδέκτη (αφήνοντας άθικτη την πιστοληπτική του αξιολόγηση), ενώ παρέχει στον ισολογισμό του δανειστή χρέος επενδυτικής διαβάθμισης.
Καθώς ο δανεισμός αυξάνεται, θα γίνεται όλο και θολότερος. Εκτός από την προσφορά ομολόγων, άλλα 27 δις δολάρια επενδύσεων που χρηματοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από χρέος και συνδέονται με το νέο κέντρο δεδομένων της Meta στη Λουιζιάνα θα παραμείνουν εκτός του ισολογισμού της. Η xAI σχεδιάζει κάτι παρόμοιο.
- Πατριωτική υπερηφάνεια
Αν η μανία έχει ύμνο, αυτός είναι το «Born in the USA». Οι αμερικανικές εταιρείες επιδεικνύουν τον πατριωτισμό τους με φανταχτερές αλλά αόριστες επενδυτικές δεσμεύσεις. Η JPMorgan Chase δήλωσε ότι θα χρηματοδοτήσει εταιρείες που ασχολούνται με την «ασφάλεια και την ανθεκτικότητα» με 1,5 τρισ. δολάρια. Ορισμένοι ιθύνοντες προχώρησαν ακόμα παραπέρα και επένδυσαν στον θείο Σαμ. Η κυβέρνηση της Αμερικής κατέχει τώρα: μια «χρυσή μετοχή» στην US Steel, ένα ξεθωριασμένο βιομηχανικό είδωλο, το 10% της Intel, μιας προβληματικής εταιρείας κατασκευής τσιπ, και μειοψηφικές επενδύσεις σε τρεις εταιρείες εξόρυξης. Σύντομα θα μπορούσε να κατέχει ένα μεγάλο μερίδιο στην Westinghouse, την κατασκευάστρια πυρηνικών αντιδραστήρων. Οι τραπεζίτες λένε ότι οι αμερικανικές εταιρείες με έστω και εφαπτόμενες συνδέσεις με την εθνική «ανθεκτικότητα» είναι πρόθυμες να κάνουν συμφωνίες με τον Λευκό Οίκο. Η επικεφαλής των οικονομικών της OpenAI πρότεινε πρόσφατα η κυβέρνηση να στηρίξει την κραιπάλη δανεισμού των κέντρων δεδομένων της βιομηχανίας της, μια δήλωση που απέσυρε πάραυτα.
- Επιτήδεια απάτη
Τέλος, η έβδομη αμαρτία που θα μπορούσε να εμφανιστεί είναι η απάτη. Όλες οι «καυτές» αγορές στο παρελθόν έκρυβαν απάτες. Όπως συνέβη και με τα λογιστικά σκάνδαλα της WorldCom και της Enron, είναι απίθανο να αποκαλυφθούν πριν αρχίσει η διόρθωση. Ωστόσο, οι συνθήκες για παρανομίες είναι ώριμες. Οι λογιστικές πρακτικές στην τεχνητή νοημοσύνη, την κρυπτογράφηση και την ιδιωτική πίστωση παραμένουν ιδιαίτερα ευέλικτες και αδιαφανείς. Τα προστατευτικά κιγκλιδώματα κλονίζονται. Οι ακτιβιστές επενδυτές δεν διαθέτουν πλέον την επιρροή που είχαν κάποτε στις δημόσιες αγορές. Η διαχείριση της μετανάστευσης αποτελεί για τον Λευκό Οίκο μεγαλύτερη προτεραιότητα από το οικονομικό έγκλημα.
Η ημέρα της κρίσης
Προς το παρόν, η Wall Street αναμένει ότι οι καλές μέρες θα συνεχιστούν. Τα πιστωτικά περιθώρια παραμένουν σφιχτά. Η μεταβλητότητα των μετοχικών αγορών είναι χαμηλή. Οι μικροεπενδυτές δεν δείχνουν σημάδια εξασθένισης. Την περασμένη εβδομάδα η διαδικτυακή χρηματιστηριακή εταιρεία Robinhood δήλωσε ότι ο δανεισμός των πελατών της αυξήθηκε φέτος κατά 153%. Τα χαρακτηριστικά μιας φούσκας γίνονται συχνά σαφή πολύ πριν σκάσει. Ο Alan Greenspan προειδοποίησε για την «παράλογη υπερβολή» το 1996, περίπου τέσσερα χρόνια πριν από την επόμενη κατάρρευση.
Ωστόσο, σε ορισμένες γωνιές το κλίμα έχει αρχίσει να «ξινίζει». Δείτε, για παράδειγμα, τα κρυπτονομίσματα. Νωρίτερα φέτος η Strategy διαπραγματευόταν σε υπερδιπλάσια αξία από την αξία των μετοχών της σε bitcoin. Καθώς η τιμή του bitcoin έπεσε, οι μετοχές της εταιρείας έπεσαν ακόμα περισσότερο. Το premium της έχει διαβρωθεί σε περίπου 20%. Εάν δεν είναι σε θέση να πουλήσει περισσότερες μετοχές, ενδέχεται να χρειαστεί να ρευστοποιήσει τις συμμετοχές της σε bitcoin για να πληρώσει το απότομο κόστος των τόκων. Ως μεγάλη ιδιοκτήτρια και όλο και μεγαλύτερη υπέρμαχος του bitcoin, κινδυνεύει να καταλήξει σε ένα καθοδικό σπιράλ.
Οι ανησυχίες για τις πιστωτικές αγορές έχουν επίσης αυξηθεί. Η First Brands, μια επαρχιακή εταιρεία κατασκευής μπουζί, δανείστηκε περισσότερα από 10 δις δολάρια προτού πτωχεύσει. Οι δανειστές της την κατηγορούν τώρα για απάτη. Ο Jamie Dimon, το αφεντικό της JPMorgan Chase, προειδοποίησε ότι θα εμφανιστούν και άλλες τέτοιες «κατσαρίδες». Έκτοτε, μερικές από αυτές έχουν ξεφύγει από τα βιβλία δανείων των δανειστών. Ορισμένες εταιρείες επιχειρηματικής ανάπτυξης, ένα είδος ιδιωτικού πιστωτικού ταμείου, διαπραγματεύονται πολύ κάτω από την αξία των περιουσιακών τους στοιχείων. Οι μετοχές της εταιρείας ιδιωτικών πιστώσεων Blue Owl έχουν πέσει περισσότερο από 40% από την κορύφωσή τους στις αρχές του έτους. Οι αγορές και οι ρυθμιστικές αρχές έχουν στραφεί εναντίον της Egan-Jones, ενός από τους αγαπημένους οργανισμούς αξιολόγησης της ιδιωτικής πίστης. Η χρήση ασφαλιστηρίων συμβολαίων ζωής από τον κλάδο για τη χρηματοδότηση επενδύσεων ελέγχεται επίσης.
Στη συνέχεια, υπάρχει το ερώτημα αν οι κολοσσιαίες δαπάνες της Silicon Valley για την τεχνητή νοημοσύνη θα αποδώσουν πριν οι επενδυτές χάσουν την υπομονή τους. Αν δεν συμβεί κάτι τέτοιο, η τιμωρία μπορεί να είναι πιο σκληρή για τις εταιρείες που έχουν υποκύψει στα επτά αμαρτήματα. Οι συνέπειες, όμως, θα διαδοθούν πολύ πέρα από αυτές. Οι απώλειες για τους επενδυτές θα διαχυθούν στις καταναλωτικές δαπάνες. Οι πιστωτικές αγορές – και ενδεχομένως η κυβέρνηση- θα υποστούν επίσης απώλειες. Μέρη του χρηματοπιστωτικού συστήματος που δεν είχαν δοκιμαστεί μέχρι σήμερα θα νιώσουν την πίεση. Οι μηχανικοί θα μείνουν άνεργοι. Οι κύριοι υπεύθυνοι, ωστόσο, θα παραμείνουν οι χρηματοοικονομικοί μηχανικοί.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από το www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.
