Ο Ray Dalio κατάλαβε νωρίς τη φούσκα των dotcoms. «Πλησιάζουμε σε μια φάση έκρηξης του αμερικανικού χρηματιστηρίου», δήλωσε ο ιδρυτής της Bridgewater, ενός από τα μεγαλύτερα hedge funds στον κόσμο. Ο Peter Lynch, ο διάσημος διαχειριστής του fund Magellan της Fidelity, θεώρησε ότι «δεν ανησυχούν αρκετοί επενδυτές». Ο Howard Marks, πρωτοπόρος επενδυτής σε junk bonds, ανησυχούσε ιδιαίτερα, καθώς «όλοι οι καλεσμένοι σε κοκτέιλ πάρτι και όλοι οι ταξιτζήδες θέλουν να μιλάνε για hot μετοχές και αμοιβαία κεφάλαια». Ο George Soros τα ρίσκαρε όλα και πούλησε κατευθείαν μετοχές του διαδικτύου. Ο Warren Buffett αρνήθηκε να τις αγγίξει, λέγοντας ότι δεν μπορούσε «να δει πώς θα είναι οι επιχειρήσεις τεχνολογίας σε δέκα χρόνια ή ποιοι θα είναι οι ηγέτες της αγοράς».
Όλοι τελικά είχαν δίκιο…. Τον Μάρτιο του 2000 ο τεχνολογικός δείκτης NASDAQ κορυφώθηκε και στη συνέχεια υποχώρησε κατά περισσότερο από 80% τα επόμενα δυόμισι χρόνια. Το πρόβλημα ήταν ότι οι κ.κ. Dalio και Lynch μιλούσαν το 1995 και ο κ. Marks το 1996. Μέχρι το 1999, τα short bets του κ. Soros είχαν προκαλέσει ζημιές 700 εκατ. δολαρίων στο κορυφαίο hedge fund του και του κόστισαν επιπλέον δισεκατομμύρια σε αναλήψεις. Eπίσης το 1999, ο κ. Buffett πιθανότατα ένιωσε την ανάγκη να απολογηθεί, καθώς το επενδυτικό του όχημα, κατά την προηγούμενη πενταετία, είχε υστερήσει σε σχέση με τον NASDAQ κατά μέσο όρο 15 ποσοστιαίες μονάδες τον χρόνο. Μεταξύ 1995 και Μαρτίου 2000, ο δείκτης αυξήθηκε σχεδόν κατά 1.100%.
Με άλλα λόγια, ακόμα και για τους καλύτερους επενδυτές, ο εντοπισμός μιας φούσκας είναι πολύ πιο εύκολος από το να κρίνει κανείς πότε θα σκάσει. Σήμερα δεν λείπουν οι άνθρωποι που ανησυχούν ότι σχηματίζεται μια άλλη. Οι τιμές των μετοχών των εταιρειών τεχνολογίας αρκεί να πέσουν κατά μερικά τοις εκατό – όπως συνέβη τον Νοέμβριο – για να εκτοξεύσουν τη μεταβλητότητα και να κάνουν τους συναλλασσόμενους να ανησυχήσουν. Οι μετοχές που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη βρίσκονται στο επίκεντρο των ανησυχιών τους- αρκεί να ρίξετε μια ματιά στην Palantir, μια εταιρεία ανάλυσης δεδομένων, με την τρελή αποτίμησή της πάνω από 200 φορές τα αναμενόμενα κέρδη για το επόμενο έτος. Ωστόσο, η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι ο μόνος τομέας που βρίσκεται σε περιοχή με υψηλές τιμές. Σε σχέση με τα υποκείμενα πραγματικά κέρδη των προηγούμενων δέκα ετών, ο δείκτης S&P 500 των μεγάλων αμερικανικών επιχειρήσεων έχει αποτιμηθεί υψηλότερα μόνο το 1999 και το 2000. Ως πολλαπλασιαστής των υποκείμενων πωλήσεων, είναι πάνω από 60% ακριβότερος από ό,τι ήταν ακόμα και στο αποκορύφωμα εκείνης της έκρηξης.
Πώς μπορεί λοιπόν ένας επενδυτής να γνωρίζει ότι το κραχ βρίσκεται προ των πυλών; Επειδή τα παραδοσιακά μέτρα δεν είναι πολύ χρήσιμα, ίσως χρειαστεί να πειραματιστεί. Οι υψηλές αποτιμήσεις, για παράδειγμα, είναι αρκετά καλές στην πρόβλεψη χαμηλών μακροπρόθεσμων αποδόσεων, αλλά άχρηστες βραχυπρόθεσμα. Το Διάγραμμα 1 δείχνει πώς τα πήγαν τις τελευταίες δεκαετίες στην πρόβλεψη της απόδοσης των τιμών των μετοχών για δέκα χρόνια και για μόλις ένα έτος. Κάθε κουκκίδα αντιπροσωπεύει ένα έτος μεταξύ 1990 και 2024. Οι οριζόντιοι άξονες δείχνουν την αποτίμηση του S&P 500 στην αρχή του εν λόγω έτους, μετρούμενη με τον κυκλικά προσαρμοσμένο δείκτη τιμών-κερδών (CAPE) που διαδόθηκε από τον Robert Shiller του Πανεπιστημίου Yale. Οι κάθετοι άξονες δείχνουν την επακόλουθη ετησιοποιημένη απόδοση του δείκτη τιμών των μετοχών. Με ορίζοντα δεκαετίας, η αντίστροφη σχέση μεταξύ των αρχικών αποτιμήσεων και των αποδόσεων είναι σαφής και ιδιαίτερα ισχυρή για τις υψηλές τιμές του δείκτη CAPE. Σε διάστημα ενός έτους, δεν υπάρχει καμία απολύτως συσχέτιση.
Οι επενδυτές ίσως, επομένως, πρέπει να στραφούν σε νέα μέτρα για τον συγχρονισμό της αγοράς. Ακολουθώντας το παράδειγμα του κ. Marks, αναζητήσαμε στιγμές κατά τις οποίες όλοι οι θαμώνες των πάρτι και οι ταξιτζήδες συζητούσαν για καυτές μετοχές – ή, ακριβέστερα, όταν οι αναζητήσεις στο Google για πρόσφατες επενδυτικές μανίες κορυφώνονταν. Η λογική είναι ότι μια φούσκα είναι πιο πιθανό να προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών λιανικών εμπόρων ακριβώς τη στιγμή που φτάνει στο σημείο έκρηξης. Το διάγραμμα 2 δείχνει τα αποτελέσματα για μια σειρά από μανίες. Περιλαμβάνουν κρυπτονομίσματα (bitcoin και Dogecoin), καλάθια από κάποτε trendy «θεματικές» μετοχές (που σχετίζονται με την κάνναβη, τη wearable τεχνολογία και το διάστημα) και την τρέλα, το 2021, για τις εταιρείες εξαγοράς ειδικού σκοπού (SPACs) και το επενδυτικό κεφάλαιο “ARKK” της Cathie Wood.
H αύξηση των αναζητήσεων στο Google κάνει πολύ καλύτερη δουλειά από τις αποτιμήσεις στην πρόβλεψη μιας επικείμενης πτώσης, όπως δείχνει η τρίτη στήλη του διαγράμματος. Σε κάθε περίπτωση η τιμή της μετοχής, του καλαθιού, του αμοιβαίου κεφαλαίου ή του κρυπτονομίσματος μειώθηκε σημαντικά κατά τους 12 μήνες που ακολούθησαν την κορύφωση των αναζητήσεων στο διαδίκτυο. Επιπλέον, για το αμοιβαίο κεφάλαιο ARKK, το bitcoin, το GameStop και τα SPACs, οι τιμές κορυφώθηκαν σχεδόν ακριβώς την ίδια στιγμή με την αναζήτηση στο Google.
Φυσικά, τέτοιες παρατηρήσεις δεν συνιστούν αυστηρή μελέτη. Θα υπήρξαν πολλές περιπτώσεις όπου η επισκεψιμότητα στο διαδίκτυο σχετικά με δημοφιλείς επενδύσεις εκτοξεύτηκε χωρίς επακόλουθη πτώση των τιμών. Στην πραγματικότητα, οι αναζητήσεις για «μετοχές τεχνητής νοημοσύνης» έφτασαν στο ζενίθ τους στα μέσα Αυγούστου (βλ. διάγραμμα 3) και οι τιμές τους συνέχισαν να αυξάνονται γαλήνια για εβδομάδες.
Ωστόσο, είναι ανησυχητικό ότι οι αναζητήσεις στο Google για «μετοχές τεχνητής νοημοσύνης» τους τελευταίους μήνες έχουν μειωθεί τόσο δραματικά, τη στιγμή που και οι ίδιες οι μετοχές παρουσιάζουν διακυμάνσεις. Η τιμή της μετοχής της Nvidia, της πολυτιμότερης εταιρείας στον κόσμο και της σημαντικότερης κατασκευάστριας εταιρείας τσιπ, έχει υποχωρήσει κατά 15% από το ανώτατο επίπεδό της. Ο δείκτης ημιαγωγών της Φιλαδέλφεια, ο οποίος παρακολουθεί τις εταιρείες του εν λόγω κλάδου παγκοσμίως, υποχώρησε κατά 13% τις τρεις πρώτες εβδομάδες του Νοεμβρίου, αν και έκτοτε έχει ανακάμψει. Το διαπραγματεύσιμο αμοιβαίο κεφάλαιο «AIQ», ένα δημοφιλές όχημα για επενδύσεις σε ένα καλάθι μετοχών που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη, είχε πτώση 12% από την κορυφή έως το κατώτατο σημείο. Από τις αρχές Οκτωβρίου οι κάτοχοι του bitcoin -που δεν αποτελεί προφανές παιχνίδι AI, αλλά συνδέεται στενά με την όρεξη των επενδυτών για ρίσκο – έχουν υποστεί απώλειες άνω του 30%.
Αυτό οδηγεί σε ένα άλλο μη παραδοσιακό μέτρο. Στα πέντε χρόνια μέχρι τον Μάρτιο του 2000, ο NASDAQ υπέστη διορθώσεις άνω του 10% σε τουλάχιστον 12 περιπτώσεις, ενώ κάθε φορά ανέκαμπτε και τελικά αυξήθηκε σχεδόν 12 φορές. Ακόμα και στο κατώτατο σημείο της επακόλουθης πτώσης του, ο δείκτης ήταν ακόμα δύο φορές υψηλότερα από ό,τι στις αρχές του 1995. Όσοι απλώς αγνόησαν τόσο τη μανία όσο και την κατάρρευση και κράτησαν την πορεία τους, ανταμείφθηκαν πλουσιοπάροχα. Εν τω μεταξύ, οι επαγγελματίες που προέβλεψαν σωστά τη φούσκα, τις περισσότερες φορές δεν ανταμείφθηκαν. Η εμπειρία τους ενσαρκώθηκε από τον Julian Robertson, έναν άλλο διάσημο επενδυτή, ο οποίος κατά τη διάρκεια των δύο δεκαετιών από το 1980 έδινε στους πελάτες του μέση απόδοση 25% ετησίως και το 1998 είχε υπό την εποπτεία του 21 δισ. δολάρια. Μέχρι τις 30 Μαρτίου 2000, οι αποσύρσεις τον ανάγκασαν να κλείσει το fund του, το οποίο είχε αποφύγει αποφασιστικά τη μανία των dotcom. Όπως αποδείχθηκε, η φούσκα είχε σκάσει δύο ημέρες νωρίτερα.
Eπομένως, όσοι προσπαθούν να χρονομετρήσουν την κορυφή του σημερινού κύκλου θα πρέπει να προσέχουν τους τύπους των buzzkill με τα μεγάλα ονόματα που κλείνουν. Όπως, ας πούμε, ο Michael Burry, ο οποίος αξιομνημόνευτα στοιχημάτισε κατά των αμερικανικών ενυπόθηκων τίτλων πριν πέσει η αξία τους και πυροδοτήσει την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-09. Φέτος ο κ. Burry ήταν απασχολημένος με το σορτάρισμα μετοχών τεχνητής νοημοσύνης, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της Palantir και της Nvidia. Στα τέλη Οκτωβρίου, έγραψε στους επενδυτές για να τους πει ότι το έκλεινε fund του.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από το www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.
