Ο μεγάλος θόρυβος του 2025 είχε όνομα: Donald Trump. Με ένα καταιγιστικό μπαράζ εκτελεστικών διαταγμάτων, εξαπέλυσε επιθέσεις προς κάθε κατεύθυνση, βάζοντας στο στόχαστρο τον έναν «αντίπαλο» μετά τον άλλον. Με τη στήριξη του Elon Musk, επιχείρησε να αποδομήσει την ομοσπονδιακή γραφειοκρατία. Την «Ημέρα της Απελευθέρωσης» ξαναέγραψε τους κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου. Σε διεθνές επίπεδο, άλλοτε επέβαλε την ειρήνη και άλλοτε εξαπέλυε απειλές για πόλεμο.
Ωστόσο, ο πραγματικός κερδισμένος ήταν ο πρόεδρος Xi Jinping. Μέσα στη χρονιά, η Κίνα αψήφησε την προσπάθεια του κ. Trump να χρησιμοποιήσει τους δασμούς ως μοχλό εξαναγκασμού. Ανατρέποντας τις ισορροπίες, ο κ. Xi αποκάλυψε πόσο βαθιά εξαρτάται στην πραγματικότητα η Αμερική από τις δικές του πολιτικές. Σε αυτόν τον γύρο της αναμέτρησης των υπερδυνάμεων για την κυριαρχία του 21ου αιώνα, η νίκη καταλήγει ξεκάθαρα στην Κίνα.
Αυτή η χρονιά έδειξε τη δύναμη των βιομηχανικών ασφυκτικών μέτρων της Κίνας. Το μερίδιο της Κίνας στην παγκόσμια μεταποιητική προστιθέμενη αξία υπερβαίνει το ένα τρίτο, δίνοντάς της τη δύναμη να διαταράξει τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες εν ριπή οφθαλμού. Στην πράσινη τεχνολογία, οι κινεζικές επιχειρήσεις προμηθεύουν τα υλικά, τα εξαρτήματα και τα τελικά προϊόντα για το 60-80% των ηλιακών συλλεκτών, των ανεμογεννητριών και των ηλεκτρικών οχημάτων. Η DeepSeek έδειξε, παρά τις προσπάθειες της Αμερικής να την εμποδίσει, τι μπορεί να κάνει η Κίνα στην τεχνητή νοημοσύνη. Οι κινεζικές φαρμακευτικές εταιρείες διεξάγουν πλέον σχεδόν τόσες κλινικές δοκιμές όσες και οι αμερικανικές – και μάλιστα ταχύτερα. Πριν από δύο δεκαετίες οι δυτικές επιχειρήσεις επένδυσαν στην Κίνα για να επωφεληθούν από τους φθηνούς παραγωγούς και την τεράστια αγορά της. Σήμερα χτίζουν εργαστήρια εκεί.
Το 2025 ο κ. Xi έδειξε ότι δεν έχει κανέναν ενδειασμό να χρησιμοποιήσει την κυριαρχία της Κίνας όχι μόνο ως πηγή πλούτου, αλλά και ως πηγή ισχύος. Οι περιορισμοί του στις εξαγωγές σπάνιων γαιών είναι ένα παράδειγμα του πώς η Κίνα μπορεί να χρησιμοποιήσει την εξάρτηση άλλων χωρών ως όπλο. Τα ευρήματα αυτού του μήνα από το Αυστραλιανό Ινστιτούτο Στρατηγικής Πολιτικής δείχνουν ότι η Κίνα προηγείται στην έρευνα σε 66 από τους 74 τομείς, με βάση το μερίδιό της στις βασικές επιστημονικές εργασίες. Σε αυτούς περιλαμβάνονται πάνω από είκοσι τέσσερις τομείς, όπως η όραση υπολογιστών και η ενσωμάτωση δικτύων, στους οποίους έχει ασφυκτικό έλεγχο.
Το εξαιρετικό είναι ότι ο κ. Xi «έπαιξε» μια χαρά τον κ. Trump, τόσο με τους δασμούς του στο εξωτερικό όσο και με την καταστροφολογία του στο εσωτερικό. Η επιλογή των διμερών δασμών ως μέσο για να προκαλέσει πόνο στην Κίνα ήταν λάθος, εν μέρει επειδή οι κινεζικές επιχειρήσεις είναι συνηθισμένες σε σκληρές συνθήκες και εν μέρει επειδή η Κίνα δεν είναι δημοκρατία, η οικονομία της αντέχει καλύτερα την πίεση από ό,τι η αμερικανική. Ο κ. Trump θα μπορούσε αντιθέτως να είχε συντονίσει έναν εμπορικό κλοιό γύρω από την Κίνα, προβαίνοντα σε βαθύτερη ενσωμάτωση των συμμάχων της Αμερικής. Ανόητα, προτίμησε να τους αποξενώσει με τους δασμούς.
Ομοίως, η επίθεση του κ. Trump στην επιστήμη θα εμποδίσει την αμερικανική καινοτομία. Έχει βάλει στο στόχαστρο τους ερευνητές, ακυρώνοντας υποτροφίες και παρακρατώντας δισεκατομμύρια δολάρια χρηματοδότησης από ιδρύματα που δεν του αρέσουν. Πλαισιωμένες ως μια προσπάθεια εξάλειψης της αναποτελεσματικότητας και της ιδεολογίας της woke, οι προσπάθειές του έχουν περιορίσει τη χρηματοδότηση της ζωτικής σημασίας έρευνας. Η εχθρότητά του προς τους ξένους επιστήμονες, ιδίως τους Κινέζους, αποτελεί μέρος μιας γενικότερης επίθεσης κατά της μετανάστευσης. Οι ταλαντούχοι άνθρωποι είτε θα φύγουν από την Αμερική είτε θα επιλέξουν να μην μετακομίσουν εκεί. Η Κίνα έχει ήδη επωφεληθεί.
Το ερώτημα είναι πού αφήνει αυτό τις υπερδυνάμεις. Βραχυπρόθεσμα, το πλεονέκτημα ανήκει σίγουρα στην Κίνα. Η Αμερική και οι σύμμαχοί της δεν μπορούν στην παρούσα συγκυρία να αποτρέψουν τον ασφυκτικό της κλοιό. Εάν ο κ. Xi επιλέξει να στραγγαλίσει την Ταϊβάν, η Αμερική και οι σύμμαχοί της μπορεί να διαπιστώσουν ότι οι κυρώσεις που αποσκοπούν στο να αναγκάσουν την Κίνα να υποχωρήσει θα προκαλέσουν αντίποινα και ζημιά μεγαλύτερη από αυτή που οι βιομηχανίες και οι πολίτες τους είναι πρόθυμοι να υποστούν. Κάτι τέτοιο θα είχε σοβαρές επιπτώσεις στην ασφάλεια της Ανατολικής Ασίας και στον ρόλο της Αμερικής στον δυτικό Ειρηνικό.
Μακροπρόθεσμα, ο δυναμισμός της Κίνας θα μπορούσε να καταπνιγεί από την άκαμπτη πολιτική της. Για να καταλάβετε το γιατί, ας δούμε την οικονομία της. Οι εργοστασιακές τιμές ήταν 2,2% χαμηλότερες τον Νοέμβριο σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα, μειούμενες για 38 μήνες στη σειρά. Οι τιμές των ακινήτων στη δευτερογενή αγορά βρίσκονται πάνω από 20% χαμηλότερα από το υψηλότερο επίπεδό τους και συνεχίζουν να υποχωρούν. Παρότι το κόμμα έχει δεσμευθεί να τονώσει την εγχώρια ζήτηση το επόμενο έτος, ταυτόχρονα θα εντείνει την έμφαση στη στρατηγική μεταποίηση — τη λογική που το έχει παγιδεύσει σε υπερβάλλουσα παραγωγική ικανότητα.
Μέχρι το τέλος του 2026 αυτό μπορεί να φαντάζει με ύβρη. Καθώς οι επαρχίες και οι πόλεις αγωνίζονται να αποπληρώσουν το χρέος τους, η στασιμότητα θα μπορούσε να εδραιωθεί ακόμα περισσότερο, λίγο σαν τις χαμένες δεκαετίες της Ιαπωνίας. Ο αποπληθωρισμός θα μπορούσε να επιδεινωθεί αν οι χώρες που δεν επιθυμούν να χάσουν τις δικές τους βιομηχανίες μπλοκάρουν περισσότερες από τις εξαγωγές της Κίνας σε χαμηλές τιμές. Ωστόσο, καθώς ο κ. Xi ετοιμάζεται να ξεκινήσει μια τέταρτη θητεία στην εξουσία το 2027, οι υφιστάμενοί του φαίνεται ότι δεν μπορούν ή δεν θέλουν να τον αμφισβητήσουν.
Στην Κίνα όσο μεγαλύτερο είναι το λάθος, τόσο λιγότερο πρόθυμο είναι το κόμμα να αλλάξει πορεία. Αντιθέτως, η Αμερική έχει ενσωματωμένη την αλλαγή· πράγματι, η ροπή του κινήματος MAGA προς την απορρύθμιση και η ανυπομονησία του απέναντι στις ασφυκτικές συνέπειες της ελιτίστικης πολιτικής ορθότητας αποτέλεσαν χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της αρχής σε εφαρμογή. Ενώ η Κίνα είναι ένα εθνο-εθνικιστικό κράτος στο οποίο οι άνθρωποι που δεν είναι Κινέζοι Χαν αγωνίζονται να γίνουν αποδεκτοί, η Αμερική είναι θεμελιωμένη σε οικουμενικές αξίες που απευθύνονται σε κάθε φυλή και θρησκεία. Αυτές οι αξίες έχουν καταστήσει εδώ και καιρό την Αμερική μαγνήτη ταλέντων και έχουν ενισχύσει την παγκόσμια επιρροή της. Στο παρελθόν έχουν επίσης συνδέσει τις συμμαχίες της.
Θεωρητικά, όλα αυτά θα έπρεπε να αποτελούν τη βάση για την ανανέωση. Ωστόσο, ο κ. Trump περιφρονεί τις οικουμενικές αξίες ως τεχνάσματα που εκμεταλλεύονται οι κυνικοί ξένοι. Η καταπίεση δεν τον σοκάρει: θαυμάζει τους ηγεμόνες με σιδερένια πυγμή, ιδίως όταν είναι και πλούσιοι. Όπως έδειξε η πρόσφατη Εθνική Στρατηγική Ασφαλείας του, το MAGA βλέπει την εθνοτική και θρησκευτική ποικιλομορφία ως απειλή και όχι ως πηγή δύναμης. Αν η Αμερική είναι ένα ακόμη εθνο-εθνικιστικό σχέδιο όπως η Ρωσία ή η Κίνα, θα σπαταλήσει το μεγαλύτερο πλεονέκτημά της.
Το επόμενο καλοκαίρι η Αμερική θα γιορτάσει την 250ή επέτειο της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας. Το γεγονός θα πρέπει να αποτελέσει την αφορμή για μια συζήτηση πάνω στις ιδρυτικές αρχές της δημοκρατίας. Η οικονομία της Αμερικής παραμένει ο φθόνος του κόσμου. Πουθενά αλλού δεν μπορεί κανείς να κινητοποιήσει ιδέες και κεφάλαια σε τέτοια κλίμακα. Ο λαός της διαθέτει τεράστια αποθέματα δεξιοτήτων και επιχειρηματικότητας.
Ιδανικά, αυτό σημαίνει ότι οι ελπίδες για ανανέωση θα παραμείνουν άσβεστες. Το ερώτημα είναι σε ποιον βαθμό η διαφθορά της δημόσιας ζωής από τον κ. Trump, η εκδικητικότητα της κυβέρνησής του απέναντι σε όσους υπηρετούν στο δημόσιο και η υποβάθμιση του Κογκρέσου θα αμαυρώσουν τις προοπτικές της Αμερικής. Ο κ. Xi θα παρακολουθεί.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από το www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.
