Σπάνια, στο πεδίο των ανθρώπινων συγκρούσεων τόσα πολλά εξαρτιόνταν από τις ιδιοτροπίες ενός μόνο ανθρώπου. Είναι Vladimir Putin έτοιμος να εισβάλει στην Ουκρανία, όπως υποδηλώνουν τα συγκεντρωμένα ρωσικά στρατεύματα στα σύνορά της; Ή μπλοφάρει, για να αποσπάσει παραχωρήσεις από τη γείτονά του και τη Δύση; Κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος για τις προθέσεις του κ. Putin. Ακόμα και ο ίδιος ο υπουργός Εξωτερικών του φαίνεται να μαντεύει. Αλλά, αν πρόκειται να ξεσπάσει πόλεμος, ο κόσμος οφείλει να καταλάβει το διακύβευμα.
Ίσως ο κ. Putin σχεδιάζει μια εισβολή πλήρους κλίμακας, με τις ρωσικές δυνάμεις να εισχωρούν βαθιά στο έδαφος της Ουκρανίας για να καταλάβουν την πρωτεύουσα, το Κίεβο, και να ανατρέψουν την κυβέρνηση. Ή μπορεί να επιδιώξει να προσαρτήσει περισσότερα εδάφη στην ανατολική Ουκρανία, δημιουργώντας έναν διάδρομο που θα συνδέει τη Ρωσία με την Κριμαία, την ουκρανική χερσόνησο που ο κ. Putinυφάρπαξε το 2014. Από την άλλη, ενδέχεται να θέλει έναν μικρό πόλεμο ώστε η Ρωσία να «σώσει» τους υποστηριζόμενους από το Κρεμλίνο αυτονομιστές στο Ντονμπάς, μια ανατολική περιοχή της Ουκρανίας, από τις υποτιθέμενες ουκρανικές θηριωδίες -και, ταυτόχρονα, να υποβαθμίσει τις ένοπλες δυνάμεις της Ουκρανίας.
Επειδή η πρωτοβουλία ανήκει εξ ολοκλήρου στον κ. Putin, είναι εύκολο να συμπεράνουμε ότι έχει το πλεονέκτημα. Στην πραγματικότητα όλες οι εναλλακτικέςτου είναι επικίνδυνες. Ένας μεγάλος πόλεμος συνεπάγεται εξαιρετικούς κινδύνους. Αλλά ένας μικρότερος πόλεμος που περιορίζει αυτούς τους κινδύνους μπορεί να αποτύχει να ανακόψει την πορεία της Ουκρανίας προς τη Δύση. Και αν ένας μικρός πόλεμος δεν φέρει τη συνθηκολόγηση της κυβέρνησης του Κιέβου, ο κ. Putin μπορεί αναπόφευκτα να παρασυρθεί σε έναν μεγαλύτερο.
Μια πλήρης ρωσική εισβολή θα ήταν ο μεγαλύτερος πόλεμος στην Ευρώπη από τη δεκαετία του 1940 και η πρώτη ανατροπή από τότε μιας δημοκρατικά εκλεγμένης ευρωπαϊκής κυβέρνησης από έναν ξένο εισβολέα. Οι Ρώσοι όχι μόνο θα είχαν απώλειες, ειδικά κατά τη διάρκεια μιας μακροχρόνιας σύρραξης, αλλά θα προκαλούσαν και τον θάνατο μεγάλου αριθμού Ουκρανών-Σλάβων συμπολιτών τους, με τους οποίους πολλοί έχουν οικογενειακούς δεσμούς.
Παράλληλα,η Ρωσία θα υποστεί βαριές κυρώσεις. Οι τράπεζές της θα τιμωρούνταν σκληρά και η οικονομία της θα στερούνταν κρίσιμα αμερικανικά εξαρτήματα υψηλής τεχνολογίας. Οι πάμπλουτοι, συμπεριλαμβανομένου ενδεχομένως και του ίδιου του κ. Putin, δεν θα μπορούσαν να ξοδεύουν και να αποταμιεύουν στο εξωτερικό. Οι απλοί Ρώσοι θα υποφέρουν καθώς το βιοτικό επίπεδο,το οποίο ήδη μειώνεται τα τελευταία επτά χρόνια, θα υποχωρήσει ακόμα περισσότερο.
Και η υποταγή της Ουκρανίας θα είχε στρατηγικό κόστος για τη Ρωσία. Κάθε χώρα στη σκιά της θα αναθεωρούσε τους υπολογισμούς ασφαλείας της. Το ΝΑΤΟ θα ενίσχυε τις άμυνες των ανατολικών μελών του. Η Σουηδία και η Φινλανδία θα μπορούσαν να ενταχθούν στη συμμαχία.
Για τον κ. Putin, θα επιβίωνε,βραχυπρόθεσματουλάχιστον,των οικονομικών συνεπειών του πολέμου. Η κεντρική του τράπεζα διαθέτει 600 δισ. δολάρια σε αποθέματα – υπεραρκετά για να αντέξει τις κυρώσεις. Αλλά τα πολιτικά κέρδη στην Ουκρανία θα μπορούσαν εύκολα να υπερκεραστούν από την οπισθοδρόμηση στο εσωτερικό της χώρας, όπου, όπως ο κ. Putinγνωρίζει καλύτερα από τον καθένα, θα κριθεί τελικά η μοίρα του.
Ίσως, λοιπόν, ξεκινήσει με μια λιγότερο φιλόδοξη εισβολή. Ωστόσο, ένας περιορισμένος πόλεμος θα μπορούσε να στοιχίσει πολλές ζωές και να είναι δύσκολο να περιοριστεί. Οι κυρώσεις θα μπορούσαν να είναι ελαφρύτερες, αλλά θα εξακολουθούσαν να είναι επώδυνες. Η αποσύνδεση της Ρωσίας από τη Δύση θα εξακολουθούσε να επιταχύνεται. Επιπλέον, αν η κυβέρνηση του Κιέβου παρέμενε ανεξάρτητη, το μόνο που θα έκανε είναι να διπλασιάσει τις προσπάθειές της να ενταχθεί στη Δύση. Η τραμπούκικη συμπεριφορά του κ. Putin τα τελευταία οκτώ χρόνια σημαίνει ότι ακόμη και οι ρωσόφωνοι στην ανατολική Ουκρανία δεν επιθυμούν πλέον στενότερους δεσμούς με τη Μόσχα.
Οι επόμενες εβδομάδες θα είναι καθοριστικές για το τι θα επιλέξει ο κ. Putin και κανείς δεν πρέπει να αμφιβάλλει για το διακύβευμα. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει την προοπτική η Ρωσία να κλείσει τη στρόφιγγα του φυσικού αερίου. Ακόμη και χωρίς διακοπή, αναμένεται να δαπανήσει 1 τρις δολάρια για ενέργεια το 2022, διπλάσια από ό,τι το 2019. Ο πόλεμος θα επηρέαζε και τις τιμές άλλων εμπορευμάτων. Το πετρέλαιο έχει ήδη εκτοξευθεί στα ύψη. Η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας σιταριού στον κόσμο, με την Ουκρανία να ακολουθεί. Η Ρωσία είναι μια μεγάλη πηγή μετάλλων: στις σημερινές σφιχτές αγορές ακόμη και ένα μικρό σοκ θα μπορούσε να στείλει τις τιμές των εμπορευμάτων στα ύψη.
Μια επιτυχής εισβολή στην Ουκρανία θα δημιουργούσε επίσης ένα αποσταθεροποιητικό πολιτικό προηγούμενο. Η παγκόσμια τάξη στηρίζεται εδώ και πολύ καιρό στον κανόνα ότι οι χώρες δεν επανασχεδιάζουν τα σύνορα άλλων χωρών με τη βία των όπλων. Όταν το Ιράκ κατέλαβε το Κουβέιτ το 1990, ένας διεθνής συνασπισμός με επικεφαλής την Αμερική το έδιωξε. Ο κ. Putin, ο οποίος διαθέτει ένα πυρηνικό οπλοστάσιο υπό τις διαταγές του, τη γλύτωσε με την προσάρτηση της Κριμαίας. Αν καταλάβει ένα μεγαλύτερο κομμάτι της Ουκρανίας, είναι δύσκολο να τον δούμε να καταλήγει ξαφνικά στο συμπέρασμα ότι έχει έρθει η ώρα να κάνει ειρήνη με το ΝΑΤΟ.
Το πιθανότερο είναι ότι θα προχωρήσει, βοηθούμενος από τη πρόσφατη παρουσία ρωσικών στρατευμάτων στη Λευκορωσία για να διερευνήσει το σύμφωνο συλλογικής ασφάλειας του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με το οποίο η επίθεση σε ένα μέλος είναι επίθεση σε όλα. Όχι μόνο θα απολάμβανε την ευκαιρία να υπονομεύσει τις δεσμεύσεις της Αμερικής έναντι της Ευρώπης, αλλά έχει παράλληλα καταλήξει να βασίζεται στη δαιμονοποίηση ενός εχθρού στο εξωτερικό για να δικαιολογήσει τη σκληρή διακυβέρνησή του στο εσωτερικό.
Και άλλοι πιθανοί εισβολείς θα αποκόμιζαν συμπεράσματα. Η πιθανότητα εισβολής της Κίνας στην Ταϊβάν θα αυξανόταν στα σίγουρα. Τα καθεστώτα στο Ιράν και τη Συρία θα κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι είναι πιο ελεύθερα να ασκούν βία ατιμώρητα. Αν έχουν την ισχύ, περισσότεροι θα μπουν στη διαδικασία πολέμου για να διεκδικήσουν πολλά απότα αμφισβητούμενα σύνορα του κόσμου.
Με τόσα πολλά να διακυβεύονται, η Δύση πρέπει να αντιδράσει με τρεις τρόπους: να αποτρέψει, να συνεχίσει τις συζητήσεις και να προετοιμαστεί. Για να αποτρέψουν τον κ. Putin, οι δυτικές δυνάμεις -ιδιαίτερα η Γερμανία – θα πρέπει να σταματήσουν να αμφιταλαντεύονται, να παρουσιάσουν ένα ενιαίο μέτωπο και να καταστήσουν σαφές ότι είναι πρόθυμες να πληρώσουν το τίμημα της επιβολής κυρώσεων στη Ρωσία και επίσης να υποστηρίξουν τους Ουκρανούς που είναι έτοιμοι να αντισταθούν σε έναν στρατό κατοχής. Εν τω μεταξύ, οι διπλωμάτες θα πρέπει να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις, αναζητώντας κοινό έδαφος, ας πούμε, για τον έλεγχο των εξοπλισμών και πιέζοντας για μια υποχώρηση που θα τηρήσει τα προσχήματα, ώστε ο κ. Putin και τα μέσα ενημέρωσης που υπόκεινται στον έλεγχό του θα μπορούν ελεύθερα να την χαρακτηρίσουν όπως θέλουν. Και η Ευρώπη θα πρέπει να προετοιμαστεί για την επόμενη κρίση, καθιστώντας σαφές ότι η ενεργειακή της μετάβαση θα μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο χρησιμοποιώντας την αποθήκευση, τη διαφοροποίηση και την πυρηνική ενέργεια.
Σπάνια η διαφορά μεταξύ των συμφερόντων μιας χώρας και εκείνων του ηγέτη της ήταν τόσο έντονη. Η Ρωσία θα ωφεληθεί από καλύτερες, στενότερες και πιο ειρηνικές σχέσεις με τη Δύση. Οιαυτές σχέσεις θα μπορούσαν να υπάρξουν αν ο κ. Putin δεν συμπεριφερόταν με αυτόν τον αποτρόπαιο τρόπο. Μόνο ο ίδιος επωφελείται από την έριδα, αφού μπορεί να λέει στους Ρώσους ότι βρίσκονται υπό πολιορκία και χρειάζονται έναν ισχυρό άνδρα για να τους υπερασπιστεί. Αλλά ακόμη και ο πιο ατρόμητος ισχυρός άνδρας μπορεί να κάνει λάθος υπολογισμούς. Η εισβολή στην Ουκρανία θα μπορούσε τελικά να αποδειχθεί η καταστροφή του κ. Putin, αν μετατραπεί σε ένα αιματηρό τέλμα ή αν κάνει τους Ρώσους φτωχότερους, πιο θυμωμένους και πιο πρόθυμους για αλλαγή. Έστω και μόνο για το δικό του καλό, θα πρέπει να διεκδικήσει μια νίκη επί της φανταστικής απειλής που αντιμετωπίζει η Ρωσία στην Ουκρανία -και να υποχωρήσει.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
