THEPOWERGAME
Οι κεντρικές τράπεζες υποτίθεται ότι εμπνέουν εμπιστοσύνη στην οικονομία διατηρώντας τον πληθωρισμό σε χαμηλά και σταθερά επίπεδα. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Αμερικής (Fed) έχει χάσει τον έλεγχο σε τρομακτικό βαθμό.
Τον Μάρτιο οι τιμές καταναλωτή ήταν 8,5% υψηλότερες από ό,τι ένα χρόνο νωρίτερα. Πρόκειται για την ταχύτερη ετήσια αύξηση από το 1981. Στην Ουάσινγκτον η παρακολούθηση του πληθωρισμού είναι συνήθως αρμοδιότητα των εμπειρογνωμόνων που βρίσκονται σε κάτι άθλια γραφεία.
Τώρα σχεδόν το ένα πέμπτο των Αμερικανών δηλώνει ότι ο πληθωρισμός είναι το σημαντικότερο πρόβλημα της χώρας. Ο πρόεδρος Joe Biden αφαίρεσε το πετρέλαιο από τα στρατηγικά αποθέματα στην προσπάθειά του να περιορίσει τις τιμές της βενζίνης, ενώ οι Δημοκρατικοί αναζητούν αποδιοπομπαίους τράγους, από τα άπληστα αφεντικά μέχρι τον Vladimir Putin.
Ωστόσο, η Fed ήταν αυτή που είχε τα εργαλεία να σταματήσει τον πληθωρισμό, αλλά δεν τα χρησιμοποίησε εγκαίρως. Το αποτέλεσμα είναι η χειρότερη υπερθέρμανση σε μια μεγάλη και πλούσια οικονομία σε μια περίοδο κατά την οποία εδώ και 30 χρόνια οι κεντρικές τράπεζες εστιάζουν στο να διατηρήσουν τον πληθωρισμό σε χαμηλά επίπεδα.
Τα καλά νέα είναι ότι ο πληθωρισμός μπορεί να έχει επιτέλους κορυφωθεί. Όμως ο στόχος της Fed για 2% θα παραμείνει πολύ μακριά, αναγκάζοντας την κεντρική τράπεζα να κάνει βασανιστικές επιλογές.
Οι υπερασπιστές των Αμερικανών πολιτικών επισημαίνουν τις ετήσιες αυξήσεις των τιμών κατά 7,5% στην ευρωζώνη και 7% στη Βρετανία ως απόδειξη του παγκόσμιου προβλήματος, το οποίο οφείλεται στην εκτίναξη των τιμών των εμπορευμάτων, ιδίως μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Σχεδόν τα τρία τέταρτα του πληθωρισμού της ευρωζώνης αποδίδονται στην εκτόξευση των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων.
Η Αμερική, ωστόσο, επωφελείται από το άφθονο σχιστολιθικό φυσικό αέριο και τα υψηλότερα εισοδήματά της σημαίνουν ότι τα βασικά είδη διατροφής έχουν μικρότερη επίδραση στις μέσες τιμές. Αν αφαιρέσετε την ενέργεια και τα τρόφιμα, ο πληθωρισμός της ευρωζώνης βρίσκεται στο 3%, αλλά της Αμερικής στο 6,5%.
Επίσης, η αγορά εργασίας της Αμερικής, σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή, βρίσκεται ξεκάθαρα σε υπερθέρμανση, με τους μισθούς να αυξάνονται με μέσο ρυθμό σχεδόν 6%. Οι πρόσφατες μειώσεις στις τιμές του πετρελαίου, των μεταχειρισμένων αυτοκινήτων και της ναυτιλίας σημαίνουν πιθανότατα ότι ο πληθωρισμός θα μειωθεί τους επόμενους μήνες, αλλά θα παραμείνει υπερβολικά υψηλός, δεδομένης της υποκείμενης ανοδικής πίεσης στις τιμές.
Ο θείος Sam βρίσκεται σε μια μοναδική πορεία λόγω των έντονων μέτρων στήριξης ύψους 1,9 τρις δολαρίων του κ. Biden, τα οποία εγκρίθηκαν τον Μάρτιο του 2021. Πρόσθεσαν επιπλέον ώθηση σε μια οικονομία που ήδη ανέκαμπτε γρήγορα μετά από πολλαπλούς γύρους δαπανών, οδηγώντας τη συνολική πανδημική στήριξη στο 25% του ΑΕΠ – το υψηλότερο ποσοστό στον πλούσιο κόσμο.
Καθώς ο Λευκός Οίκος πατούσε γκάζι, η Fed θα έπρεπε να είχε βάλει φρένο. Δεν το έκανε. Η διστακτικότητά της οφειλόταν εν μέρει στη δυσκολία πρόβλεψης της πορείας της οικονομίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά και στην τάση των υπευθύνων χάραξης πολιτικής να διεξάγουν τον τελευταίο πόλεμο.
Για το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-09 η οικονομία υπέφερε και η νομισματική πολιτική υπήρξε υπερβολικά σφιχτή. Η πρόβλεψη της επιστροφής του πληθωρισμού βρισκόταν στη σφαίρα των θεωριών συνωμοσίας.
Ωστόσο, η αποτυχία της Fed αντανακλά παράλληλα μια ύπουλη αλλαγή μεταξύ των κεντρικών τραπεζιτών παγκοσμίως. Όπως εξηγεί η ειδική έκθεσή μας σε αυτό το τεύχος, σε όλο τον κόσμο, πολλοί είναι δυσαρεστημένοι με τη μονότονη δουλειά της διαχείρισης του οικονομικού κύκλου και επιθυμούν να αναλάβουν πιο λαμπερά καθήκοντα, από την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής έως την κοπή ψηφιακών νομισμάτων.
Στη Fed η στροφή ήταν εμφανής στις υποσχέσεις ότι θα επιδιώξει μια «ευρείας βάσης και χωρίς αποκλεισμούς» ανάκαμψη. Η ρητορική μετατόπιση αγνόησε το γεγονός, που διδάσκεται σε κάθε προπτυχιακό οικονομολόγο, ότι το ποσοστό ανεργίας στο οποίο απογειώνεται ο πληθωρισμός δεν είναι κάτι που οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να ελέγξουν.
Τον Σεπτέμβριο του 2020 η Fed κωδικοποίησε τις νέες απόψεις της υποσχόμενη να μην αυξήσει καθόλου τα επιτόκια έως ότου η απασχόληση να φθάσει στο μέγιστο βιώσιμο επίπεδο. Η υπόσχεσή της εγγυόταν ότι θα πήγαινε πολύ πίσω από την καμπύλη.
Επικροτήθηκε από αριστερούς ακτιβιστές που ήθελαν να προσδώσουν σε έναν από τους λίγους λειτουργικούς θεσμούς της Ουάσινγκτον ένα εξισωτικό ήθος.
Το αποτέλεσμα ήταν ένα χάος το οποίο μόλις τώρα η Fed προσπαθεί να ξεκαθαρίσει. Τον Δεκέμβριο προέβλεψε μια ευτελή αύξηση των επιτοκίων κατά 0,75 ποσοστιαίες μονάδες φέτος.
Σήμερα αναμένεται αύξηση κατά 2,5 μονάδες. Τόσο οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής όσο και οι χρηματοπιστωτικές αγορές πιστεύουν ότι αυτό θα είναι αρκετό για να συμμαζέψει τον πληθωρισμό. Πιθανότατα είναι και πάλι υπερβολικά αισιόδοξοι. Ο συνήθης τρόπος για τη συγκράτηση του πληθωρισμού είναι η αύξηση των επιτοκίων πάνω από το ουδέτερο επίπεδό τους -που θεωρείται ότι είναι περίπου 2-3%- κατά περισσότερο από την αύξηση του υποκείμενου πληθωρισμού.
Αυτό δείχνει ένα επιτόκιο ομοσπονδιακών κεφαλαίων της τάξης του 5-6%, που έχει να παρατηρηθεί από το 2007.
Τόσο υψηλά επιτόκια θα μπορούσαν να τιθασεύσουν την άνοδο των τιμών, αλλά θα δημιουργούσαν και ύφεση. Τα τελευταία 60 χρόνια η Fed έχει καταφέρει μόνο τρεις φορές να επιβραδύνει σημαντικά την αμερικανική οικονομία χωρίς να προκαλέσει ύφεση, ενώ ποτέ δεν το έκανε έχοντας αφήσει τον πληθωρισμό να ανέβει τόσο ψηλά όσο είναι σήμερα.
Επομένως, πάνω από την παγκόσμια οικονομία επικρέμεται μια αμερικανική συρρίκνωση ως μέρος μιας τριάδας κινδύνων, μαζί με την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και τον αγώνα της Κίνας να καταστείλει την Covid-19. Ειδικά οι φτωχές και μεσαίου εισοδήματος χώρες έχουν πολλά να χάσουν από τα απότομα υψηλότερα επιτόκια της Fed, τα οποία θα δελεάσουν τα κεφάλαια που διαφορετικά θα κατευθυνόταν προς αυτές και θα αποδυναμώσουν τις συναλλαγματικές τους ισοτιμίες, ιδίως αν μια παγκόσμια ύφεση αποδυναμώσει ταυτόχρονα τη ζήτηση για τις εξαγωγές τους.
Αντέχει η Fed να προκαλέσει τέτοιο οικονομικό πόνο; Πολλοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν τον υψηλότερο πληθωρισμό, επειδή μακροπρόθεσμα τα επιτόκια θα ανέβαιναν παράλληλα, απομακρύνοντάς τα περισσότερο από το μηδέν, κάτω από το οποίο είναι δύσκολο να μειωθούν σε περίοδο κρίσης.
Ο πληθωρισμός βοηθάει ήδη την ομοσπονδιακή κυβέρνηση συρρικνώνοντας την πραγματική αξία των χρεών της. Γύρω στο 2025, όταν η Fed αναθεωρήσει το πλαίσιο χάραξης πολιτικής της, θα έχει την ευκαιρία να αυξήσει τον στόχο. Δεν υπάρχει τίποτα το ιδιαίτερο για το 2%, εκτός από το γεγονός ότι η Fed το υποσχέθηκε στο παρελθόν.
Ο λόγος μου συμβόλαιο
Ένας πληθωρισμός σταθερός και ελαφρώς πάνω από το 2% μπορεί να είναι ανεκτός για την πραγματική οικονομία, αλλά δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι η στάση της Fed σήμερα μπορεί να προσφέρει ακόμη και αυτό. Η αθέτηση των υποσχέσεων έχει συνέπειες.
Πλήττει τους μακροπρόθεσμους κατόχους ομολόγων, συμπεριλαμβανομένων των ξένων κεντρικών τραπεζών και κυβερνήσεων που κατέχουν ομόλογα του Δημοσίου αξίας $4 τρισ. (Μια δεκαετία πληθωρισμού 4% αντί για 2% θα μείωνε κατά 18% την αγοραστική δύναμη των χρημάτων που θα αποπληρώνονταν στο τέλος αυτής της περιόδου). Θα μπορούσε να προσθέσει ένα ασφάλιστρο κινδύνου πληθωρισμού στο κόστος δανεισμού της Αμερικής.
Και αν ακόμη και η Αμερική αθετούσε τις υποσχέσεις της για τον πληθωρισμό σε δύσκολους καιρούς, οι επενδυτές θα μπορούσαν να ανησυχούν ότι και άλλες κεντρικές τράπεζες – πολλές από τις οποίες βλέπουν με καχυποψία τις υπερχρεωμένες κυβερνήσεις- θα έκαναν το ίδιο.
Στη δεκαετία του 1980 οι υφέσεις που προκάλεσε η Fed του Paul Volcker έθεσαν τα θεμέλια για καθεστώτα που στόχευαν τον πληθωρισμό παγκοσμίως. Κάθε μήνα που ο πληθωρισμός τρέχει υπερβολικά, μέρος αυτής της με κόπο κερδισμένης αξιοπιστίας χάνεται.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
