Το οικονομικό μοντέλο της Γερμανίας είναι γνωστό για τις στενές σχέσεις μεταξύ αφεντικών και συνδικάτων, τη Mittelstand, τις κορυφαίες μεταποιητικές επιχειρήσεις της χώρας και τον ομοσπονδιακό χαρακτήρα του πολιτικού συστήματος, ο οποίος διαχέει ευρέως την ευημερία. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο που είναι λιγότερο γνωστό, αλλά υψίστης σημασίας: οι τράπεζες της χώρας, πολλές από τις οποίες επικεντρώνονται σε περιφερειακό επίπεδο, παρέχουν μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση στις εταιρείες της ομάδας Mittelstand, ωραία και φτηνά.
Δυστυχώς, αυτό το μοντέλο δεν είναι πλέον αποδοτικό: το ΔΝΤ προβλέπει ότι φέτος η γερμανική ανάπτυξη θα είναι η χαμηλότερη από κάθε άλλου μέλους της G7. Οι τράπεζες της χώρας αγωνίζονται με τη σειρά τους. Η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών εκτιμά ότι τους πρώτους τρεις μήνες του 2023 η μέση σταθμισμένη απόδοση των ιδίων κεφαλαίων τους, ένα μέτρο κερδοφορίας, ήταν 6,5%, έναντι 10,4% σε ολόκληρη την ΕΕ. Το 2020 οι τράπεζες σε οκτώ χώρες της ΕΕ είχαν χειρότερες αποδόσεις από τις γερμανικές. Τους πρώτους τρεις μήνες του τρέχοντος έτους απέμειναν μόνο του Λουξεμβούργου.
Εν μέρει, αυτή η κακή επίδοση αντανακλά τις ιδιαιτερότητες της γερμανικής αγοράς. Οι τράπεζες της χώρας είναι ασυνήθιστα πρόθυμες να χορηγούν δάνεια με σταθερό επιτόκιο, γεγονός που περιόρισε την ικανότητά τους να επωφεληθούν από τα υψηλότερα επιτόκια. Το καθαρό περιθώριο επιτοκίου τους -αυτό που εισπράττει μια τράπεζα από τα δάνεια μείον αυτό που πληρώνει για χρηματοδότηση- αυξήθηκε κατά μόλις 0,1 ποσοστιαία μονάδα από τον Ιούνιο του 2020, το μισό του μέσου όρου της ΕΕ.
Ωστόσο, υπάρχουν και βαθύτερα ζητήματα. Οι Γερμανοί δανειστές είναι ασυνήθιστα δομημένοι και ανήκουν σε τρεις κατηγορίες: δανειστές του ιδιωτικού τομέα, συμπεριλαμβανομένων της Commerzbank και της Deutsche Bank, δημόσιες τράπεζες, συμπεριλαμβανομένων 361 ταμιευτηρίων και πέντε Landesbanken, οι οποίες λειτουργούν ως τράπεζες χονδρικής για τα ταμιευτήρια, και 737 συνεταιρισμοί.
Οι μη ιδιώτες δανειστές, οι οποίοι κατέχουν το 57% του ενεργητικού του τραπεζικού τομέα, είναι συντηρητικοί οργανισμοί με στόχους εκτός από τα κέρδη, όπως η στήριξη των τοπικών επιχειρήσεων. Πολλές δημόσιες τράπεζες έχουν πολιτικούς ως προέδρους ή μέλη του διοικητικού συμβουλίου. Αυτή η πολιτικοποιημένη διακυβέρνηση επιφέρει κακή διαχείριση των κινδύνων, λέει ο Nicolas Véron του κέντρου μελετών Bruegel. Πολλές είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες στα ακίνητα, για παράδειγμα, γεγονός που τις καθιστά ευάλωτες στην πρόσφατη πτώση των τιμών.
Οι δημόσιες τράπεζες και οι συνεταιρισμοί λειτουργούν επίσης βάσει μιας «περιφερειακής αρχής», που τους απαγορεύει να δραστηριοποιούνται στα «χωράφια» του άλλου. Σχηματίζουν δίκτυα, με τις μεγαλύτερες να διαθέτουν περισσότερα περιουσιακά στοιχεία από οποιαδήποτε ευρωπαϊκή τράπεζα, επιτρέποντάς τους να μοιράζονται το κόστος και μειώνοντας το ποσό του κεφαλαίου με το οποίο πρέπει να χρηματοδοτηθούν. Ως αποτέλεσμα, τα περιθώρια κέρδους για τις τράπεζες του ιδιωτικού τομέα συμπιέζονται, γεγονός που τις δυσκολεύει να ανταγωνιστούν άλλα ιδρύματα. Ο δείκτης τιμής προς λογιστική αξία της Deutsche Bank μαραζώνει στο 0,3, στο μισό περίπου του δείκτη της γαλλικής ανταγωνίστριας ΒΝΡ Paribas.
Το ασυνήθιστο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Γερμανίας είναι κατάλληλο για τη στήριξη περιφερειακών επιχειρήσεων και μάλλον λιγότερο κατάλληλο για τη στήριξη πιο ριψοκίνδυνων επιχειρήσεων (π.χ. νεοσύστατων επιχειρήσεων που απαιτούνται για την «πράσινη» μετάβαση ή την ψηφιοποίηση), οι οποίες απαιτούν χρηματοδότηση από τις κεφαλαιαγορές παράλληλα με τις πιο παραδοσιακές μορφές χρηματοδότησης. Παρ’ όλο που οι Γερμανοί πολιτικοί και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής συζητούν έντονα για το οικονομικό μέλλον της χώρας, η συζήτηση για τα χρηματοπιστωτικά της ιδρύματα δεν έχει ακόμα πάρει την εξέχουσα θέση που της αξίζει. Ίσως οι τράπεζες της χώρας είναι απλώς μια σταθερά που δύσκολα αμφισβητείται.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
