Στα τέλη της δεκαετίας του 1940, καθώς η βιομηχανική ικανότητα της Ευρώπης και της Ιαπωνίας βρισκόταν στα Τάρταρα, η Αμερική αντιπροσώπευε πάνω από το μισό της παγκόσμιας μεταποιητικής παραγωγής, με μεγάλο μέρος του κόσμου να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα προϊόντα της. Πέρυσι αντιπροσώπευε λίγο περισσότερο από το ένα δέκατο, ενώ εισήγαγε εμπορεύματα αξίας 1,2 τρισ. δολαρίων, περισσότερα από όσα εξήγαγε -προς δυσαρέσκεια του προέδρου της.
Τοποθετώντας την τεράστια αγορά της Αμερικής πίσω από ένα τείχος δασμών, ο Donald Trump ελπίζει να αναγκάσει τις εταιρείες να μετεγκαταστήσουν την παραγωγή τους στη χώρα, καθιστώντας την και πάλι μια κατασκευαστική δύναμη. Διάφορες επιχειρήσεις, από τον φαρμακευτικό κολοσσό Eli Lilly έως την κατασκευάστρια ηλεκτρικού εξοπλισμού Schneider Electric, ανακοίνωσαν πρόσφατα σχέδια που ικανοποιούν την επιθυμία τον κ. Trump. Στις 28 Απριλίου, η ΙΒΜ δήλωσε με τη σειρά της ότι θα επενδύσει στην κατασκευή κεντρικών υπολογιστών και κβαντικών υπολογιστών στην Αμερική. Ωστόσο, άλλοι, από την PepsiCo που εμπορεύεται ποτά και σνακ, έως την Diageo, που δραστηριοποιείται στον τομέα των ποτών, προειδοποίησαν ότι οι δασμοί θα συμπιέσουν τα κέρδη τους. Ο κ. Trump υποτιμά το πόσο δύσκολο θα είναι για τις επιχειρήσεις να μεταφέρουν τα εργοστάσιά τους στην Αμερική -και δεν υπολογίζει ότι οι πολιτικές του είναι πιθανό να γυρίσουν μπούμερανγκ.
Ας δούμε γιατί, ξεκινώντας με την προσφορά εργασίας. Ο μέσος μισθός ενός εργάτη παραγωγής στην Αμερική είναι υπερδιπλάσιος από αυτόν της Κίνας και σχεδόν εξαπλάσιος από αυτόν του Βιετνάμ. Ωστόσο, αν και υψηλοί, οι μισθοί αυτοί εξακολουθούν να μην προσελκύουν αρκετούς Αμερικανούς στην παραγωγή. Στην πιο πρόσφατη έρευνα του Γραφείου Απογραφής σε εργοστάσια, το ένα πέμπτο δήλωσε ότι η ανεπαρκής προσφορά εργατικού δυναμικού συμβάλλει στην αδυναμία τους να λειτουργήσουν με πλήρη δυναμικότητα.
Τα ξένα αφεντικά που ελπίζουν να κατασκευάσουν στην Αμερική παραπονιούνται για την έλλειψη ειδικευμένων εργατών, όπως συγκολλητές, ηλεκτρολόγοι και χειριστές μηχανημάτων. Αυτόν τον μήνα ο C.C. Wei, επικεφαλής της TSMC, της ταϊβανέζικης εταιρείας κατασκευής τσιπ, δήλωσε ότι η προσπάθεια της εταιρείας να παράγει τσιπ στην Αριζόνα «περιορίζεται από την έλλειψη εργατικού δυναμικού» στην πολιτεία.
Όσοι βασίζονται στην αυτοματοποίηση για να λύσουν το πρόβλημα κινδυνεύουν να απογοητευτούν. Ο Howard Lutnick, ο υπουργός Εμπορίου του κ. Trump, επέμεινε πρόσφατα ότι «ο στρατός των εκατομμυρίων ανθρώπων που βιδώνουν μικρές, μικρές βίδες για να κατασκευάσουν iPhone» θα επιστρέψει σύντομα στην Αμερική, όπου η εργασία θα μπορούσε να αυτοματοποιηθεί.
Ωστόσο, η ρομποτική αναμόρφωση της αμερικανικής παραγωγής μπορεί να είναι ακόμη πολύ μακριά. Σύμφωνα με τη Διεθνή Ομοσπονδία Ρομποτικής, το 2023, για κάθε 10.000 εργαζόμενους στη μεταποίηση στη χώρα, υπήρχαν μόλις 295 βιομηχανικά ρομπότ. Αν και αυτό το νούμερο ήταν αυξημένο σε σχέση με τα 255 το 2020, επισκιάζεται από τα 470 της Κίνας και τα 1.012 της Νότιας Κορέας (βλ. διάγραμμα 1). Σε αντίθεση με τον ισχυρισμό του κ. Lutnick, η Apple φέρεται πλέον να σχεδιάζει να συναρμολογήσει τα iPhones που προορίζονται για την Αμερική στην Ινδία.
Η δυσκολία κατασκευής εργοστασίων είναι ένα δεύτερο εμπόδιο για τη μεταποίηση στην Αμερική. Οι ετήσιες δαπάνες για την κατασκευή εργοστασίων, προσαρμοσμένες στον πληθωρισμό, διπλασιάστηκαν τα τελευταία τέσσερα χρόνια, με την ώθηση των επιδοτήσεων που προσέφερε η προηγούμενη κυβέρνηση στους κατασκευαστές τσιπ και διάφορων πράσινων τεχνολογιών. Ωστόσο, πολλά από τα έργα που προέκυψαν καθυστέρησαν ή αναβλήθηκαν εντελώς. Η Solvay, μια ευρωπαϊκή εταιρεία χημικών προϊόντων, ανέστειλε την κατασκευή ενός εργοστασίου στην Αριζόνα που προοριζόταν να παράγει υπεροξείδιο του υδρογόνου ηλεκτρονικής ποιότητας για ημιαγωγούς. Η Pallidus, αμερικανική εταιρεία κατασκευής εξαρτημάτων τσιπ, ακύρωσε τα σχέδια για την κατασκευή εργοστασίου στη Νότια Καρολίνα.
Τα παραδείγματα αυτά αντικατοπτρίζουν την προβληματική κατάσταση των κατασκευών στην Αμερική. Σύμφωνα με ένα έγγραφο του 2023 από τους Austan Goolsbee και Chad Syverson της Σχολής Επιχειρήσεων Booth του Πανεπιστημίου του Σικάγο, η παραγωγικότητα στον τομέα, μετρούμενη ως παραγωγή ανά εργαζόμενο, έχει μειωθεί κατά δύο πέμπτα από την κορύφωσή της στη δεκαετία του 1960 (βλ. διάγραμμα 2). Οι συγγραφείς κατηγορούν, μεταξύ άλλων, την υπερβολική ρύθμιση, τον NIMBYισμό (βλ. Σημ.) και την έλλειψη κινήτρων για την έγκαιρη παράδοση των έργων. Τα τελευταία χρόνια, επίσης, και ο κατασκευαστικός τομέας έχει πληγεί από τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού.
Εν τω μεταξύ, τα υπάρχοντα εργοστάσια της Αμερικής γερνούν. Πάνω από τις μισές από τις περίπου 50.000 μεταποιητικές εγκαταστάσεις σε ολόκληρη τη χώρα είναι ηλικίας άνω των τριάντα ετών. Το μέσο εργοστάσιο κατασκευάστηκε πριν από 50 περίπου χρόνια.
Η αδυναμία της Αμερικής να κατασκευάσει έχει επίσης ως αποτέλεσμα τη γήρανση και την υπερεκμετάλλευση των υποδομών -ένα τρίτο εμπόδιο για τη μεταποίηση στη χώρα. Μεγάλο μέρος του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1960 και του 1970 και βρίσκεται στο τέλος ή κοντά στο τέλος της ωφέλιμης ζωής του, ένας παράγοντας που ευθύνεται για τις ολοένα και συχνότερες διακοπές ρεύματος. Εν τω μεταξύ, τα εργοστάσια που αναζητούν νέα σύνδεση με το δίκτυο αντιμετωπίζουν πολυετείς καθυστερήσεις. Οι υποδομές μεταφορών δεν είναι καθόλου καλύτερες. Σύμφωνα με μια μελέτη που εκπονήθηκε πέρυσι από την Αμερικανική Ένωση Κατασκευαστών Οδών και Μεταφορών, μία στις τρεις γέφυρες στην Αμερική πρέπει να αντικατασταθεί ή να επισκευαστεί. Η κατάσταση απέχει πολύ από τα καλοσχεδιασμένα δίκτυα μεταφορών που τροφοδοτούν τις εφοδιαστικές αλυσίδες στην Ανατολική Ασία.
Αντί να διορθώσει τα προβλήματα, ο κ. Trump, με τις επιθυμίες του, φαίνεται ότι θα καταστήσει την παραγωγή στην Αμερική ακόμα πιο δύσκολη. Οι προσπάθειές του να περιορίσει τη μετανάστευση και να απελάσει όσους έχουν εισέλθει παράνομα στη χώρα κινδυνεύουν να επιδεινώσουν τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού τόσο στα εργοστάσια, όσο και στα εργοτάξια. Οι δασμοί του αυξάνουν το κόστος των πάντων, από τον χάλυβα που απαιτείται για την κατασκευή μεταποιητικών εγκαταστάσεων μέχρι τα μηχανήματα που βρίσκονται σε αυτές. Κάνουν επίσης ακριβότερη την εισαγωγή πρώτων υλών και εξαρτημάτων. Σχεδόν το ένα τρίτο των ενδιάμεσων εισροών που χρησιμοποιούνται στην αμερικανική μεταποίηση εισάγονται.
Παράλληλα, υπάρχει η αβεβαιότητα που δημιουργήθηκε από τις δασμολογικές αμφιταλαντεύσεις του κ. Trump. Πολλά αφεντικά λένε ότι πριν προβούν σε αλλαγές στο αποτύπωμα της παραγωγής τους, περιμένουν να ξεκαθαριστεί ποιοι δασμοί θα επιβληθούν σε ποιες χώρες.
Παρ’ όλο που οι θέσεις εργασίας στα εργοστάσια της Αμερικής έχουν μειωθεί, η χώρα συνέχισε να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες, μεταξύ άλλων με την ανάπτυξη παγκόσμιας πρωτοποριακής πνευματικής ιδιοκτησίας σε τομείς από τους ημιαγωγούς έως τα φαρμακευτικά προϊόντα. Στην Αμερική δαπανώνται κάθε χρόνο σχεδόν 1 τρισ. δολάρια για έρευνα και ανάπτυξη, ένα ποσό μεγαλύτερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Αψηφώντας τους μακροχρόνιους εμπορικούς δεσμούς της Αμερικής, ο κ. Trump θέτει όλα τα παραπάνω σε κίνδυνο. Ωστόσο, αντί να νοσταλγεί την επιστροφή στο παρελθόν, ο πρόεδρος θα πρέπει να αφήσει την Αμερική να συνεχίσει να σχεδιάζει το μέλλον.
Σημ: Το NIMBY, ακρωνύμιο της φράσης “not in my back yard”, είναι ένας χαρακτηρισμός της αντίθεσης των κατοίκων στην προτεινόμενη ανάπτυξη ακινήτων και υποδομών στην περιοχή τους, καθώς και υποστήριξη για αυστηρούς κανονισμούς χρήσης γης.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
