Λίγο μετά το μεσημέρι της Δευτέρας 28 Απριλίου, το ηλεκτρικό δίκτυο της Ισπανίας έχασε ξαφνικά και απροσδόκητα 15 γιγαβάτ ισχύος, δηλαδή το 60% της εθνικής της ζήτησης. Η μαζική πτώση προκάλεσε τη διακοπή λειτουργίας του μεγαλύτερου μέρους του ηλεκτρικού συστήματος της χώρας, ενώ ακολούθησε μεγάλο μέρος του συστήματος της γειτονικής Πορτογαλίας. Τα τρένα και τα μετρό ακινητοποιήθηκαν και 35.000 επιβάτες σε όλη την Ισπανία χρειάστηκε να απομακρυνθούν. Τα φανάρια σταμάτησαν να λειτουργούν, τα νοσοκομεία ακύρωσαν όλες τις μη επείγουσες επεμβάσεις, τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας και το Διαδίκτυο έπεσαν.
Για ώρες επικράτησε χάος. Αν και μέχρι το τέλος της ημέρας η Πορτογαλία ανέκαμψε, το μεγαλύτερο μέρος της Ισπανίας δεν είχε αποκατασταθεί μέχρι τις 7 το πρωί της επομένης. Η Red Eléctrica de España (REE), ο κρατικά ελεγχόμενος εθνικός διαχειριστής ηλεκτρικής ενέργειας της Ισπανίας, χαρακτήρισε το μπλακάουτ «απροσδόκητο κι εντελώς έκτακτο». Ο Pedro Sánchez, ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, υποσχέθηκε «έρευνα σε βάθος» για το τι συνέβη.
Προς το παρόν, οι αρχές παραμένουν στο σκοτάδι. Οι φήμες περί κυβερνοεπίθεσης διαψεύστηκαν από τη REE. Η AEMET, η μετεωρολογική υπηρεσία της Ισπανίας, δήλωσε ότι δεν εντόπισε κανένα «ασυνήθιστο μετεωρολογικό ή ατμοσφαιρικό φαινόμενο» ή ξαφνικές διακυμάνσεις της θερμοκρασίας που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν αυτό το χάος. Ο εντοπισμός της πραγματικής αιτίας μπορεί να διαρκέσει εβδομάδες, λέει ο Mike Hemsley της Επιτροπής Ενεργειακών Μεταβάσεων, ενός κέντρου μελετών με έδρα το Λονδίνο.
Ορισμένοι άρχισαν να αμφισβητούν την ανθεκτικότητα των ενεργειακών συστημάτων που τροφοδοτούνται κυρίως από ανανεώσιμες πηγές. Η Ισπανία και η Πορτογαλία έχουν μερικά από τα υψηλότερα μερίδια αιολικής, ηλιακής και υδροηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη: το 2024 αυτά παρείχαν σχεδόν το 60% της ηλεκτρικής ενέργειας της Ισπανίας και πάνω από το 70% της ηλεκτρικής ενέργειας της Πορτογαλίας. Τα αντίστοιχα ποσοστά για τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία είναι πιο κοντά στο 40%, 30% και 50%. Είναι τα δίκτυα που βασίζονται στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ιδιαίτερα επιρρεπή σε αστοχίες;
Όχι απαραίτητα.
Παρ’ όλο που η αρχική βλάβη φαίνεται να σημειώθηκε στη νοτιοδυτική Ισπανία, την πηγή του μεγαλύτερου μέρους της ηλιακής ενέργειας της χώρας, σε μια ώρα της ημέρας που το δίκτυο λουζόταν στον ήλιο, αμέσως μετά ακολούθησαν δύο άλλες βλάβες, συμπεριλαμβανομένης μιας στη σύνδεση μεταξύ της Ισπανίας και της Γαλλίας.
Ταυτόχρονες βλάβες αυτού του είδους θα μπορούσαν να είναι αρκετές για να καταστρέψουν οποιοδήποτε δίκτυο, λέει ο Janusz Bialek, ηλεκτρολόγος μηχανικός στο Imperial College του Λονδίνου, καθώς η πιθανότητά τους είναι εξαιρετικά χαμηλή ώστε να καθιστά την προστασία απαγορευτικά δαπανηρή. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και τα δίκτυα που χρησιμοποιούν πολλά ορυκτά καύσιμα μπορούν να σταματήσουν, όπως συνέβη στην Ιταλία το 2003. Οι μονάδες φυσικού αερίου που δεν ήταν κατάλληλα προετοιμασμένες για να αντιμετωπίσουν τον σκληρό χειμώνα μπορεί επίσης να συνέβαλαν στο δραματικό μπλακάουτ του Τέξας τον Φεβρουάριο του 2021.
Τούτου λεχθέντος, τα συστήματα που βασίζονται στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε σημαντικές διαταραχές. Τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας βασίζονται στην αδράνεια -τη φυσική ορμή που δημιουργούν και διατηρούν οι μεγάλες περιστρεφόμενες μηχανές, όπως οι τουρμπίνες των εργοστασίων φυσικού αερίου ή άνθρακα- για την εξομάλυνση των διακυμάνσεων στο δίκτυο. Οι πηγές ενέργειας με ελαφριά μηχανήματα, όπως η ηλιακή, δυσκολεύονται περισσότερο να αντεπεξέλθουν.
Σε έκθεσή της προς τη ρυθμιστική αρχή του χρηματιστηρίου τον Φεβρουάριο, η REE προειδοποίησε ότι η εξάρτηση της Ισπανίας από τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας θα μπορούσε να οδηγήσει σε αστάθεια του δικτύου. Προειδοποίησε επίσης ότι αυτό θα μπορούσε να επιδεινωθεί με το κλείσιμο των πυρηνικών σταθμών, κάτι που η κυβέρνηση του κ. Sánchez έχει εκφράσει την επιθυμία να αρχίσει να κάνει το 2027.
Τέτοια προβλήματα μπορούν να εξομαλυνθούν, λέει ο κ. Hemsley. Μια λύση είναι η ενσωμάτωση «συνθετικών» μορφών αδράνειας, όπως οι σφόνδυλοι, οι οποίοι αποθηκεύουν ενέργεια καθώς περιστρέφονται, έτοιμοι να την επιστρέψουν στο δίκτυο όταν χρειαστεί. Μια άλλη λύση είναι να προστεθούν στο ενεργειακό μείγμα περισσότερες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας με μεγάλη αδράνεια, όπως η υδροηλεκτρική.
Για να μπορέσει η Ισπανία να επανεκκινήσει το δίκτυό της την Τρίτη, χρειάστηκε ένας συνδυασμός υδροηλεκτρικών σταθμών και σταθμών φυσικού αερίου που συνέβαλε στην παραγωγή αρκετής αδράνειας -ένα δύσκολο εγχείρημα, που φαίνεται ότι εξελίχθηκε πολύ πιο ομαλά απ’ ό,τι πολλοί φοβόντουσαν.
Περαιτέρω επενδύσεις στην υδροηλεκτρική ενέργεια θα μπορούσαν να προσφέρουν ακόμα μεγαλύτερη σταθερότητα, λέει ο Gonzalo Escribano από το Βασιλικό Ινστιτούτο Elcano στη Μαδρίτη. Για παράδειγμα, η πλεονάζουσα ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται κατά τη διάρκεια ηλιόλουστων περιόδων θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την άντληση νερού προς τα πάνω σε υδροηλεκτρικούς ταμιευτήρες, «αποθηκεύοντάς» το ουσιαστικά μέχρι να χρειαστεί. Ένα δίκτυο σχεδιασμένο με αυτόν τον τρόπο θα ήταν λιγότερο ευάλωτο σε ξαφνικές διακοπές ρεύματος μεγάλης κλίμακας.
Ακόμα και αν είναι ευάλωτα από ορισμένες απόψεις, τα δίκτυα που βασίζονται στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μπορούν να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα σε άλλα. Κατ’ αρχάς, τείνουν να είναι πιο κατανεμημένα, επειδή βασίζονται σε πολλά ηλιακά ή αιολικά πάρκα που είναι διασκορπισμένα σε μια μεγάλη περιοχή, σε σύγκριση με τους μεγάλους σταθμούς παραγωγής ενέργειας, οι οποίοι παρουσιάζουν ένα μόνο σημείο αστοχίας.
Βέβαια, υπάρχουν κι άλλες τάσεις εκτός από το «πρασίνισμα» του δικτύου που μπορούν να αποδειχθούν υπεύθυνες για τη διακοπή ρεύματος στην Ιβηρική. Για παράδειγμα, η πιθανότητα πολλών αστοχιών αυξάνεται καθώς οι χώρες διασυνδέονται περισσότερο, παρ’ όλο που οι συνδέσεις αυτές μπορούν συνήθως να ενισχύσουν τη σταθερότητα (η εισαγωγή επιπλέον ενέργειας από τη Γαλλία και το Μαρόκο βοήθησε επίσης στην ανάκαμψη της Ισπανίας). Το ζητούμενο, λέει ο Δρ Bialek, είναι να διασφαλιστεί ότι υπάρχουν εφεδρικά συστήματα που να είναι αρκετά ισχυρά για να αντιμετωπίσουν ξαφνικές, μεγάλης κλίμακας διακοπές -κάτι που το χάος αυτής της εβδομάδας έδειξε σαφώς ότι λείπει.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
