Είναι μια εκλογική αναμέτρηση που σχεδόν κανείς δεν ήθελε, εκτός από τους αρχηγούς των κύριων κομμάτων. Ωστόσο, όταν οι Πορτογάλοι ψηφίσουν στις 18 Μαΐου, για τρίτη φορά μέσα σε λίγο περισσότερο από τρία χρόνια, θα βρεθούν αντιμέτωποι με ορισμένα σημαντικά ζητήματα. Ένα από αυτά είναι αν μπορούν να δημιουργήσουν μια σταθερή και αποφασιστική ηγεσία για να αντιμετωπίσουν τις κοινωνικές ανακατατάξεις που συνοδεύουν την έντονη οικονομική ανάκαμψη από τα ζοφερά χρόνια λιτότητας που ακολούθησαν την οικονομική κρίση του 2008. Ένα άλλο, κοινό σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, είναι αν μπορούν να διατηρήσουν μια συνήθεια ρεαλιστικής συναίνεσης που στην Πορτογαλία απειλείται από το Chega («Αρκετά!»), ένα ταχέως αναπτυσσόμενο ακροδεξιό κόμμα. Θα αποφασίσουν επίσης πόση σημασία θα δώσουν στην ηθική στη δημόσια ζωή.
Οι εκλογές της επόμενης εβδομάδας προέκυψαν όταν ο Luis Montenegro, ο κεντροδεξιός πρωθυπουργός τον τελευταίο χρόνο, ζήτησε και έχασε πρόταση εμπιστοσύνης στο κοινοβούλιο, μετά τις αποκαλύψεις ότι η Spinumviva, η εταιρεία συμβούλων της οικογένειάς του, είχε λάβει μηνιαία αμοιβή από εταιρεία που επιδίωκε να ανανεώσει την κυβερνητική παραχώρηση για τη λειτουργία ορισμένων καζίνο. Έκτοτε αποκαλύφθηκε ότι η συμβουλευτική εταιρεία είχε έξι ακόμα πελάτες που συναλλάσσονται με την κυβέρνηση.
«Δεν έλαβα ούτε ένα ευρώ από ιδιωτικό φορέα από τότε που έγινα πρωθυπουργός», επέμεινε ο κ. Montenegro σε τηλεοπτική συζήτηση με τον σοσιαλιστή αντίπαλό του, Pedro Nuno Santos. Όταν έγινε αρχηγός του (παραπλανητικά ονομαζόμενου) Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (PSD), το 2022, μεταβίβασε τις μετοχές του στην εταιρεία στη σύζυγο και τα παιδιά του. Ήταν σίγουρα απερίσκεπτο να μην απαλλαγεί εντελώς από τη Spinumviva. Όμως η υπόθεση «φαίνεται χειρότερη απ’ ό,τι ήταν», καταλήγει ένας διακεκριμένος οικονομολόγος.
Ο κ. Montenegro, δικηγόρος από μια μικρή πόλη κοντά στο Πόρτο, ήρθε στην εξουσία ως αποτέλεσμα ενός άλλου σκανδάλου. Ο Antonio Costa, ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός, παραιτήθηκε λιγότερο από δύο χρόνια μετά τη νίκη του στις εκλογές, όταν εισαγγελείς έκαναν έφοδο στην επίσημη κατοικία του. Βρήκαν 76.000 ευρώ στο γραφείο του προσωπάρχη του και συνέλαβαν πέντε άτομα σε αυτό που αποκάλεσαν «σκάνδαλο επηρεασμού». Ωστόσο, δεν απαγγέλθηκαν κατηγορίες και δεν υπάρχουν αποδείξεις για αδικήματα του κ. Costa, ο οποίος, πέρυσι, επιλέχθηκε ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Τα γεγονότα αυτά, καθώς και η απόφαση του προέδρου Marcelo Rebelo de Sousa να προκηρύξει πρόωρες εκλογές τον περασμένο Μάρτιο, στέρησαν από την Πορτογαλία μια ισχυρή και σταθερή κυβέρνηση. Ο κύριος ωφελημένος ήταν το Chega, το οποίο κέρδισε το 18% των ψήφων και 50 έδρες, από μόλις 1,4% και μία έδρα το 2019. Ο ηγέτης του, ο André Ventura, ένας έξυπνος, δημαγωγικός δικηγόρος και πρώην ειδήμων του ποδοσφαίρου, εκμεταλλεύτηκε τη δυσαρέσκεια για την ταχεία αύξηση της μετανάστευσης και τις τρύπες που είχαν δημιουργήσει τα χρόνια της λιτότητας στο κράτος πρόνοιας. Ο κ. Montenegro πέρασε στην εξουσία, με τον συνασπισμό του να κερδίζει μόλις 55.000 περισσότερες ψήφους και δύο έδρες περισσότερες από το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PS). Αντί να σχηματίσει συνασπισμό με τον κ. Ventura, πέτυχε την αποχή των Σοσιαλιστών για να εγκρίνει τον προϋπολογισμό.
Το επιχείρημα του κ. Montenegro είναι τώρα να κερδίσει περισσότερο χρόνο για να ολοκληρώσει αυτό που ξεκίνησε σε μια χώρα όπου τα κύρια ζητήματα είναι η υγειονομική περίθαλψη, η έλλειψη στέγης και οι φόροι. Χρησιμοποίησε τα αυξανόμενα φορολογικά έσοδα για να πληρώσει υψηλότερες συντάξεις και αυξήσεις στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων και της αστυνομίας, αλλά η υπόσχεσή του να προσλάβει περισσότερους γιατρούς και να μειώσει τις λίστες αναμονής στα νοσοκομεία δεν έχει ακόμη αποδώσει πολλούς καρπούς. Θέλει να μειώσει τους φόρους επιχειρήσεων και εισοδήματος για να τονώσει την ανάπτυξη, η οποία υποχώρησε το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο συνασπισμός του θα τα πάει καλύτερα στις επερχόμενες εκλογές από ό,τι πέρυσι και θα μπορούσε να εξασφαλίσει ακόμα και πλειοψηφία με τη Φιλελεύθερη Πρωτοβουλία, ένα μικρό κλασικά φιλελεύθερο κόμμα. Ωστόσο, ελάχιστοι αναλυτές είναι έτοιμοι να πουν ότι το Chega έφτασε τα όριά του και ο κ. Montenegro έχει αποκλείσει οποιαδήποτε συμφωνία μαζί τους.
Παρά την πολιτική της αστάθεια, η Πορτογαλία απολαμβάνει μια βασική σταθερότητα. Από το 2016, η οικονομία της αναπτύσσεται κατά μέσο όρο 2,2% ετησίως, χάρη στην άνθηση των εξαγωγών και τη νέα δέσμευση για δημοσιονομική υπευθυνότητα που μοιράζονται τόσο το PSD όσο και το PS. Η επανάστασή της το 1974 ανέτρεψε τη δικτατορία και άνοιξε τον δρόμο για την ολοκλήρωση με την Ευρώπη. «Χτίσαμε σε όλη αυτήν την περίοδο μια δημοκρατία που βασίζεται στον συμβιβασμό, στην εξεύρεση κοινού εδάφους», λέει ο Antonio Vitorino, πρώην Ευρωπαίος επίτροπος. «Νομίζω ότι χάνουμε αυτήν την πολιτική κουλτούρα». Για μια σχετικά μικρή και φτωχή χώρα στην περιφέρεια της Ευρώπης αυτό θα ήταν πράγματι ένα μεγάλο πλήγμα.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
