«Υποφέρουμε», έλεγε ο Σενέκας, «πιο συχνά στη φαντασία παρά στην πραγματικότητα». Ο στωικός φιλόσοφος θα μπορούσε κάλλιστα να μιλάει για τις γενιές. Τα μέλη της γενιάς Z, που γεννήθηκαν μεταξύ 1997 και 2012, λένε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατέστρεψαν την παιδική τους ηλικία. Οι millennials, μεταξύ 1981 και 1996, παραπονιούνται ότι δεν μπορούν να αγοράσουν σπίτι. Οι baby-boomers, μεταξύ 1946 και 1964, γκρινιάζουν για την αβέβαιη συνταξιοδότησή τους.
Πολλοί ξεχνούν τη γενιά Χ, η οποία αποτελείται από όσους γεννήθηκαν μεταξύ 1965 και 1980. Με βάση τις αναζητήσεις στο Google, ο κόσμος ενδιαφέρεται πολύ λιγότερο για τη γενιά Χ σε σχέση με τους millennials, τη γενιά Ζ ή τους baby-boomers. Υπάρχουν ελάχιστα podcast ή memes για τη γενιά Χ. Εκτός από το βιβλίο του Douglas Coupland «Generation X: Tales for an Accelerated Culture», ένα μυθιστόρημα που εκδόθηκε το 1991 και έκανε δημοφιλές το προσωνύμιο, υπάρχουν ελάχιστα βιβλία που συζητούν γι’ αυτήν την ομάδα. Στη Βρετανία οι ανήκοντες στη γενιά X είναι λιγότερο πιθανό να γνωρίζουν τη γενιά στην οποία ανήκουν απ’ ό,τι τα μέλη οποιασδήποτε άλλης ηλικιακής ομάδας.
Μπορεί η γενιά X να μην έχει καμία θέση στη λαϊκή φαντασία, αλλά, αντίθετα με τον Σενέκα, υποφέρει πραγματικά. Αυτό ισχύει τόσο επειδή βρίσκονται σε μια δύσκολη ηλικία, όσο και επειδή η ίδια η «κοόρτη» είναι καταραμένη.
Μια πρόσφατη δημοσκόπηση της Ipsos σε 30 χώρες διαπιστώνει ότι το 31% των ατόμων της γενιάς X δηλώνουν «όχι και πολύ ευτυχισμένοι» ή «καθόλου ευτυχισμένοι», το μεγαλύτερο ποσοστό από κάθε άλλη γενιά. Ο David Blanchflower από το Dartmouth College διαπιστώνει ότι όλα τα είδη δυσάρεστων πραγμάτων, από τη δυστυχία μέχρι το άγχος και την απελπισία, κορυφώνονται γύρω στην ηλικία των 50 ετών. Αυτό συνάδει με τη θεωρία της «καμπύλης U της ζωής», η οποία υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι είναι ευτυχισμένοι όταν είναι νέοι και ηλικιωμένοι, αλλά δυστυχισμένοι στη μέση ηλικία. Οι baby-boomers το πέρασαν -σε λίγο καιρό θα το περάσουν και οι millennials.
Η καμπύλη U υπάρχει εν μέρει επειδή στη μέση ηλικία αρχίζουν να εμφανίζονται τα χρόνια προβλήματα υγείας. Οι άνθρωποι συνειδητοποιούν επίσης ότι δεν θα πετύχουν όλα όσα ήλπιζαν στην καριέρα τους. Συν τοις άλλοις, οι άνθρωποι της γενιάς Χ πρέπει συχνά να φροντίζουν τόσο τα παιδιά τους, όσο και τους γονείς τους. Στην Αμερική αφιερώνουν το 5% των δαπανών τους για τη φροντίδα ατόμων κάτω των 18 ή άνω των 65 ετών, έναντι μόλις 2% για τους boomers. Στην Ιταλία, τις τελευταίες δύο δεκαετίες, το ποσοστό των 18-34 ετών που ζουν με τους γονείς τους έχει αυξηθεί από 61% σε 68%. Στην Ισπανία η αύξηση είναι δραματικότερη. Σε ποια γενιά ανήκουν πολλοί από αυτούς τους γονείς; Στη γενιά Χ.
Πουθενά αλλού η ζωή δεν έχει περισσότερο το σχήμα U απ’ ό,τι στο Σαν Φρανσίσκο. Οι ιδεαλιστές νέοι της πόλης πιστεύουν ότι θα ιδρύσουν την επόμενη μεγάλη εταιρεία Τεχνητής Νοημοσύνης και είναι πρόθυμοι να ανεχτούν το υψηλό κόστος και την εγκληματικότητα. Οι επιτυχημένοι boomers ζουν σε τεράστια σπίτια στο Pacific Heights και συμμετέχουν σε διοικητικά συμβούλια εταιρειών. Οι της γενιάς Χ, στη μέση, δεν έχουν ούτε τον ιδεαλισμό, ούτε τις θέσεις εργασίας. Σύμφωνα με δημοσκόπηση που διεξήγαγε η τοπική εφημερίδα San Francisco Standard το 2022, μόνο το 37% είναι ευχαριστημένο με τη ζωή στο Σαν Φρανσίσκο, σε σύγκριση με το 63% της γενιάς Z. Πολλοί δεν έχουν άλλη επιλογή από το να ζήσουν στο Όκλαντ -μια φρίκη!- αν θέλουν να ζουν σε μεγάλο σπίτι.
Παρ’ όλο που όσοι ανήκουν στη γενιά X θα ξεφύγουν με τον καιρό από την καμπύλη U, θα παραμείνουν χαμένοι με άλλους τρόπους. Δείτε, για παράδειγμα, τα εισοδήματά τους. Η γενιά X κερδίζει περισσότερα μετά τον πληθωρισμό απ’ ό,τι οι προηγούμενες γενιές, ως συνέχεια μιας μακράς ιστορικής τάσης από την οποία επωφελούνται επίσης τόσο οι millennials, όσο και η γενιά Ζ. Όμως, η πρόοδός τους ήταν αργή. Μια πρόσφατη μελέτη του Kevin Corinth, του κέντρου μελετών American Enterprise Institute και του Jeff Larrimore της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, εκτιμά τα εισοδήματα των αμερικανικών νοικοκυριών ανά γενιά, αφού ληφθούν υπόψη οι φόροι, οι κρατικές μεταβιβάσεις και ο πληθωρισμός. Από τις ηλικίες 36 έως 40 ετών τα πραγματικά εισοδήματα των νοικοκυριών της γενιάς X ήταν μόνο 16% υψηλότερα από τα αντίστοιχα της προηγούμενης γενιάς στην ίδια ηλικία, η μικρότερη βελτίωση από κάθε άλλη «κοόρτη» (βλ. διάγραμμα 1).
Ίσως αυτή η χαμηλή αύξηση του εισοδήματος να είναι συνέπεια ενός στερεοτύπου που έχει επιβεβαιωθεί από διάφορες ψυχολογικές μελέτες: Οι άνθρωποι της γενιάς Χ είναι απρόθυμοι να γίνουν εταιρικοί κηφήνες, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στην ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και στην αυτονομία. Δεν είναι τυχαίο ότι το 1999, όταν η γενιά X βρισκόταν στην ακμή της ζωής της, υπήρξαν δύο εξαιρετικά επιτυχημένες ταινίες στις οποίες οι άνθρωποι απελευθερώθηκαν από τα δεσμά της ζωής. Στην ταινία «The Matrix» ο Thomas Anderson, ένας προγραμματιστής υπολογιστών, ανακαλύπτει ότι ο κόσμος είναι μια ψευδαίσθηση που προσομοιώνεται από ευφυείς μηχανές. Στην ταινία «Fight Club» ένας υπάλληλος γραφείου γίνεται μέλος μιας μυστικής κοινωνίας τα μέλη της οποίας παλεύουν μεταξύ τους για εκτόνωση. Όλα αυτά είναι πολύ συναρπαστικά, φυσικά, αλλά δύσκολα ευνοούν μια σταθερή καριέρα.
Για να είμαστε δίκαιοι, οι άνθρωποι της γενιάς X αντιμετώπισαν δύσκολες καταστάσεις. Οι αποδοχές των ανθρώπων συνήθως αυξάνονται γρήγορα στα 30 και τα 40, καθώς μετακινούνται σε διευθυντικές θέσεις. Δυστυχώς για τη γενιά Χ, όταν βρισκόταν σε αυτό το ηλικιακό εύρος οι αγορές εργασίας, μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2007-09, ήταν αδύναμες. Το 2011, για παράδειγμα, οι μέσες ονομαστικές αποδοχές των Βρετανών ηλικίας 30 ετών αυξήθηκαν μόλις κατά 1,1%. Η αύξηση των αποδοχών στην Ιταλία, η οποία γονάτισε από την κρίση του ευρώ, ήταν εξίσου χαμηλή. Και στον Καναδά από το 2011 έως το 2017 οι πραγματικές διάμεσες αποδοχές των ατόμων ηλικίας 35 έως 44 ετών δεν αυξήθηκαν καθόλου.
Οι άνθρωποι της γενιάς X δεν τα πήγαν επίσης καλά στη συσσώρευση πλούτου. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, όταν πολλοί boomers ήταν στα 30 τους, τα παγκόσμια χρηματιστήρια τετραπλασιάστηκαν. Οι millennials, που βρίσκονται τώρα στη δεκαετία των 30, έχουν μέχρι στιγμής απολαύσει ισχυρές αποδόσεις της αγοράς. Όμως κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000, όταν η γενιά X ήλπιζε να βγάλει χρήματα, οι αγορές υποχώρησαν ελαφρώς. Εκείνη η περίοδος ήταν μια χαμένη δεκαετία, ιδίως για τις αμερικανικές μετοχές, που ήρθε μετά τη φούσκα των dotcom και τελείωσε με τη χρηματοπιστωτική κρίση.
Ας δούμε τώρα και την ιδιοκατοίκηση, το απόλυτο σύμβολο της αδικίας μεταξύ των γενεών. Η συμβατική αφήγηση αντιπαραβάλλει τους millennials, που μένουν μόνιμα στο ενοίκιο, με τους boomers, που απολαμβάνουν έξι επιπλέον υπνοδωμάτια. Ωστόσο, τα στοιχεία σχετικά με την αμερικανική ιδιοκτησία κατοικίας, τα οποία παρασχέθηκαν από τη Victoria Gregory του παραρτήματος της Fed στο Σεντ Λούις, ανατρέπουν το στερεότυπο. Στην πραγματικότητα, η μεγάλη πτώση στα ποσοστά ιδιοκατοίκησης συνέβη από τους boomers στη γενιά Χ. Ξεκινώντας από το τέλος των 30 και τα πρώτα χρόνια των 40, τα άτομα της γενιάς Χ μιας δεδομένης ηλικίας είχαν παρόμοιες πιθανότητες ιδιοκτησίας με αυτές των millennials (βλ. διάγραμμα 2).
Η αποστροφή προς την ιδιοκατοίκηση αποτελεί σε ορισμένες περιπτώσεις επιλογή. Η γενιά Χ μπορεί να ασπάζεται ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημα του κ. Coupland: «Όταν κάποιος σου λέει ότι μόλις αγόρασε σπίτι, μπορεί κάλλιστα με τον τρόπο του να δηλώνει ότι δεν έχει πλέον προσωπικότητα». Αλλά, και πάλι, οι περιστάσεις είναι πιθανώς ένας σημαντικότερος παράγοντας. Από το τέλος των 30 έως τα πρώτα χρόνια των 40, την εποχή κατά την οποία πολλοί άνθρωποι πρωτομπαίνουν στη κλίμακα της στέγασης, οι άνθρωποι της γενιάς X υπέφεραν από τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης. Ήταν δύσκολο να πάρουν δάνειο. Ορισμένοι από αυτούς είδαν το σπίτι τους να κατάσχεται και επέστρεψαν στο ενοίκιο.
Οι συγκεντρωτικές στατιστικές καταγράφουν όλες αυτές τις τάσεις. Ο Jeremy Horpedahl του Πανεπιστημίου του Central Arkansas παρακολουθεί τον μέσο πλούτο ανά γενιά, χρησιμοποιώντας στοιχεία της Fed. Διαπιστώνει ότι, στα 31, η «κοόρτη» των millennials/γενιάς Z έχει περίπου διπλάσιο πλούτο από τον μέσο όρο της γενιάς Χ στην ίδια ηλικία. Χρησιμοποιώντας στοιχεία ερευνών από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, βρίσκουμε ενδεικτικά στοιχεία για παρόμοιες τάσεις στην Ευρώπη. Από το 2010 έως το 2021, οι millennials στη ζώνη του ευρώ τριπλασίασαν την ονομαστική τους καθαρή αξία, ενώ η γενιά Χ μετά βίας τη διπλασίασε.
Η θέση της γενιάς Χ μπορεί να μη βελτιωθεί πολύ τα επόμενα χρόνια. Θα μπορούσαν να είναι οι πρώτοι που θα υποφέρουν λόγω των διαλυμένων συνταξιοδοτικών συστημάτων. Το αμερικανικό ταμείο κοινωνικής ασφάλισης προβλέπεται να εξαντληθεί μέχρι το 2033 -ακριβώς τη στιγμή που η γενιά Χ θα αρχίσει να συνταξιοδοτείται. Αυτό σημαίνει ότι, αν δεν επιληφθεί το Κογκρέσο, οι παροχές θα περικοπούν κατά 20%-25%. Την επόμενη φορά που θα δείτε έναν πενηντάρη χαμογελάστε του με κατανόηση.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
