Σε κάθε εκλογική αναμέτρηση στην Ευρώπη αυτές τις μέρες φαίνεται να αντιπαρατίθεται ένας μετριοπαθής πολιτικός που υποστηρίζει κυρίως λογικές ιδέες με έναν λαϊκιστή που ξεσηκώνει τον όχλο και αντιπαθεί τους μετανάστες, τους ομοφυλόφιλους και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Συνήθως κερδίζει ο κεντρώος, αλλά τα περιθώρια λιγοστεύουν. Μήπως η Ευρώπη είναι τελικά προορισμένη να διολισθήσει στην αντιδραστική δυσλειτουργία, με μια εκλογική οπισθοδρόμηση τη φορά; Όχι τόσο γρήγορα. Όσο ισχυροί και αν φαίνονται, οι φλογεροί εθνικιστές της Ευρώπης -ακόμα και όταν καταλαμβάνουν υψηλά αξιώματα- είναι απλώς το κρέας σε ένα φιλελεύθερο σάντουιτς. Πάνω από αυτούς βρίσκονται οι μανδαρίνοι της Ε.Ε., πάντα σε ετοιμότητα να ελέγχουν τα ελλείμματα του προϋπολογισμού και την τήρηση του κράτους δικαίου. Κάτω από τους λαϊκιστές υπάρχει ένα στρώμα πραγματιστών πολιτικών που κρατούν τον καθημερινό μηχανισμό της κυβέρνησης σε λειτουργία (και τους δρόμους χωρίς λακκούβες). Οι δήμαρχοι της Ευρώπης, ιδίως εκείνοι των μεγάλων πόλεων, είναι η αφανής μετριοπαθής δύναμη της πολιτικής της ηπείρου. Ελεύθεροι από πατριωτικές πομφόλυγες και επικεντρωμένοι στην έγκαιρη κυκλοφορία των λεωφορείων, αποτελούν το προπύργιο της μετριοπαθούς διακυβέρνησης σε μια ήπειρο που την έχει μεγάλη ανάγκη.
Αυτό το αθόρυβο στρώμα της δημαρχιακής τεχνοκρατίας γνώρισε γρήγορες προαγωγές τελευταία. Στις 18 Μαΐου ο Nicusor Dan, ο κεντρώος δήμαρχος του Βουκουρεστίου, νίκησε απροσδόκητα τον George Simion και κέρδισε την προεδρία της Ρουμανίας. Η προεκλογική εκστρατεία ανέδειξε τις διαφορετικές τους προσεγγίσεις για την κυβέρνηση. Ο ακροδεξιός κ. Simion πανηγύριζε για την εξωτερική πολιτική, καυχιόταν ότι «ευθυγραμμίζεται ιδεολογικά σχεδόν απόλυτα με το κίνημα MAGA» και πέρασε μέρος της τελευταίας εβδομάδας της εκστρατείας του στις Βρυξέλλες, μακριά από τη Ρουμανία. Αντίθετα, ο κ. Dan παραδέχθηκε κάποια στιγμή ότι αυτό που τον κρατούσε ξύπνιο τη νύχτα ήταν η κίνηση στην πρωτεύουσα. Οι ψηφοφόροι επέλεξαν τον τύπο που νοιαζόταν για την κίνηση. Ένας άλλος κεντρώος δήμαρχος μπορεί να καταλάβει υψηλότερο αξίωμα την 1η Ιουνίου, όταν ο Rafal Trzaskowski, ο κεντρώος δήμαρχος της Βαρσοβίας, που κέρδισε οριακά τον πρώτο γύρο την περασμένη εβδομάδα, θα αντιμετωπίσει έναν υποψήφιο που υποστηρίζεται από το ανελεύθερο κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη.
Στις συσκέψεις στις Βρυξέλλες ο κ. Dan θα συναντήσει συναδέλφους του ηγέτες της Ε.Ε. που είναι εξοικειωμένοι με τους ποδηλατόδρομους, την επεξεργασία λυμάτων και άλλα μη λαμπερά κομμάτια του κράτους. Ο Bart De Wever, ο νεόκοπος πρωθυπουργός του Βελγίου, θεωρήθηκε κάποτε ως ακροδεξιός εμπρηστής (σκοπός του είναι η ανεξαρτησία της ολλανδόφωνης Φλάνδρας), σε τέτοιον βαθμό που οι πολιτικοί αντίπαλοι αρνούνταν να συμπεριλάβουν το κόμμα του σε κυβερνητικούς συνασπισμούς. Μια 12ετής θητεία ως δήμαρχος της Αμβέρσας από το 2013 ήταν ό,τι έπρεπε για να δείξει στο εκλογικό σώμα ότι ήταν ικανός για πολύ περισσότερα από ηχηρά λόγια. Η Giorgia Meloni διεκδίκησε κάποτε τη δημαρχία της Ρώμης, προτού εγκατασταθεί στην πρωθυπουργία της Ιταλίας, ενώ ο Ulf Kristersson, πρωθυπουργός της Σουηδίας, είναι πρώην αντιδήμαρχος της Στοκχόλμης. Στις συνεδριάσεις των ηγετών της Ε.Ε. προεδρεύει ο António Costa, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που διοικούσε τη Λισαβόνα για οκτώ χρόνια πριν γίνει πρωθυπουργός της Πορτογαλίας.
Σε όλη την Ευρώπη οι δήμαρχοι είναι συχνά κομμένοι από διαφορετικό πολιτικό ύφασμα από την υπόλοιπη κυβερνητική τάξη. Οι αριστεροί τα καταφέρνουν εξαιρετικά καλά σε τοπικό επίπεδο, ακόμα και όταν τα κόμματά τους δεν είναι ευνοημένα σε εθνικό επίπεδο -κάτι που ίσως δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένου ότι πρόκειται για κοσμοπολίτες που επιλέγουν να κάνουν τις πόλεις σπίτι τους. Τα κόμματα της ακροδεξιάς, τα οποία δεν έχουν την οργανωτική δεινότητα να θέσουν υποψηφίους για τις βαρετές θέσεις εργασίας στην πόλη, είναι αξιοσημείωτα απόντα. Ο δημοτικός διάλογος έχει έτσι μια πιο ήπια αίσθηση (τουλάχιστον μέχρι να συζητηθεί η κατασκευή ποδηλατοδρόμων). Η δήμαρχος του Άμστερνταμ, η Femke Halsema, η οποία διορίζεται από την κεντρική κυβέρνηση, αντί να εκλέγεται, είναι μια προοδευτική γυναίκα σε ένα ολλανδικό πολιτικό σύστημα που κυριαρχείται από μη προοδευτικούς άνδρες. Οι σοσιαλιστές και οι αριστεροί σύμμαχοί τους έχουν κατατροπωθεί στη Γαλλία, χάνοντας όλες τις κορυφαίες θέσεις σε εθνικό επίπεδο -αλλά εξακολουθούν να διοικούν το Παρίσι, τη Μασσαλία και τις περισσότερες άλλες μεγάλες γαλλικές πόλεις. Η κ. Meloni και οι δεξιοί ακόλουθοί της κυριαρχούν στην ιταλική πολιτική, αλλά οι δήμαρχοι της Ρώμης και του Μιλάνου προέρχονται από τη θνησιγενή Αριστερά (το ίδιο ισχύει και στην Αμερική, όπου οι περισσότερες μεγάλες πόλεις διοικούνται από τους Δημοκρατικούς).
Στην Κεντρική Ευρώπη, την πνευματική πατρίδα του ηπειρωτικού ανελευθερισμού, οι τοπικοί πολιτικοί στέκονται περήφανα ως ανοιχτόμυαλα αντίβαρα στα πλειοψηφικά καθεστώτα. Αρκετά κουρασμένοι από το γεγονός ότι η περιοχή συνδέεται με τους όμοιους του Viktor Orban, του Ούγγρου πρωθυπουργού που προσελκύει τα φώτα της δημοσιότητας, οι δήμαρχοι της Πράγας, της Μπρατισλάβα, της Βαρσοβίας και της Βουδαπέστης δημιούργησαν το 2019 ένα «Σύμφωνο Ελεύθερων Πόλεων», όπου οι δυναμικοί, χίπστερ δήμαρχοι έδειξαν ότι ένας άλλος δρόμος είναι δυνατός. Το κουαρτέτο ταξίδεψε μαζί στο Κίεβο για να στηρίξει την Ουκρανία, όταν ορισμένοι από τους εθνικούς ηγέτες τους αρνήθηκαν να το πράξουν. Ένα άλλο μέλος του κλαμπ θα μπορούσε να είναι η Κωνσταντινούπολη, ο δήμαρχος της οποίας, ο Ekrem Imamoglu, αποδείχθηκε τέτοια απειλή για τον πρόεδρο της Τουρκίας, Recep Tayyip Erdogan, που απλά μπήκε στη φυλακή. Το Σύμφωνο περιλαμβάνει πλέον 32 ευρωπαϊκές πόλεις που επικεντρώνονται στην «προστασία της δημοκρατίας και της ανοιχτής κοινωνίας», πέραν της ανταλλαγής συμβουλών για τον χειρισμό του ακανθώδους ζητήματος χωροταξίας.
Τα δημαρχεία είναι προφανείς χώροι για την εξεύρεση ικανών διευθυντών. Οι δημαγωγοί ανεβαίνουν δίνοντας υποσχέσεις. Οι δήμαρχοι παραμένουν στην εξουσία τηρώντας τις. Οι πολιτικοί που ευδοκίμησαν ως δήμαρχοι δεν τα καταφέρνουν όλοι στην εθνική σκηνή. Ο Olaf Scholz θα μνημονεύεται περισσότερο για τα επτά χρόνια που ήταν δήμαρχος του Αμβούργου, παρά για τα τρία χρόνια που ήταν καγκελάριος της Γερμανίας. Η Anne Hidalgo, που διανύει τώρα τη δεύτερη δεκαετία της ως δήμαρχος του Παρισιού, κατάφερε να αποσπάσει ένα μηδαμινό 1,8% των ψήφων στην υποψηφιότητά της για τη γαλλική προεδρία το 2022, πίσω από εννέα άλλους υποψηφίους.
Οι πόλεις μπορεί να φαίνονται εύκολα διαχειρίσιμες σε σύγκριση με τις χώρες. Συχνά οι πρωτεύουσες είναι το πλουσιότερο τμήμα του έθνους. Η παροχή δημόσιων υπηρεσιών είναι ευκολότερη σε πυκνοκατοικημένα μέρη με πλούσια φορολογική βάση. Ωστόσο, οι ελλείψεις είναι επίσης ευκολότερο να εντοπιστούν. Η διαχειριστική ανικανότητα που εκθέτει τις αδυναμίες των λαϊκιστών εθνικών ηγετών μπορεί να πάρει χρόνια για να αναδειχθεί: οι υποχρηματοδοτούμενες δημόσιες υπηρεσίες υποβαθμίζονται αργά και ελάχιστοι ψηφοφόροι παρακολουθούν τις περιπλοκές της εξωτερικής πολιτικής. Αντίθετα, όλοι το αντιλαμβάνονται γρήγορα όταν οι λακκούβες δεν γεμίζουν και τα λεωφορεία καθυστερούν. Οι φαφλατάδες πολιτικοί μιλούν συχνά για την ανάκτηση του ελέγχου. Οι ψηφοφόροι θα πρέπει να δώσουν μεγαλύτερη προσοχή σε όσους έχουν καλό ιστορικό στη φροντίδα των κάδων απορριμμάτων.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
