Οι επιθέσεις ήταν γρήγορες και οργισμένες. Μέσα σε λίγους μήνες η κυβέρνηση Trump ακύρωσε χιλιάδες ερευνητικές επιχορηγήσεις και παρακράτησε δισεκατομμύρια δολάρια από επιστήμονες. Έργα στο Χάρβαρντ και το Κολούμπια, από τα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, έχουν διακοπεί απότομα. Ένα προτεινόμενο δημοσιονομικό μέτρο θα περικόψει έως και 50% από τους κύριους φορείς χρηματοδότησης της έρευνας στην Αμερική. Επειδή η τεχνολογική και επιστημονική υπεροχή της Αμερικής είναι παγκοσμίως κορυφαία, η χώρα αποτελεί εδώ και καιρό πόλο έλξης για ταλέντα. Τώρα μερικά από τα λαμπρότερα μυαλά του κόσμου αναζητούν με αγωνία την έξοδο.
Γιατί η κυβέρνηση υπονομεύει το ίδιο της το επιστημονικό κατεστημένο; Στις 19 Μαΐου ο Μιχαήλ Κράτσιος, επιστημονικός σύμβουλος του προέδρου Donald Trump, εξέθεσε τη λογική. Η επιστήμη χρειάζεται αναδιοργάνωση, είπε, επειδή έχει γίνει αναποτελεσματική και σκληρωτική, και οι επαγγελματίες της έχουν αιχμαλωτιστεί από την ομαδική σκέψη, ιδίως όσον αφορά τη διαφορετικότητα, την ισότητα και την ένταξη (DEI). Αυτό μπορεί να το βρίσκετε αρκετά λογικό. Όμως, αν δείτε προσεκτικά τι συμβαίνει, η εικόνα διαγράφεται ανησυχητική. Η επίθεση κατά της επιστήμης είναι μη εστιασμένη και ανειλικρινής. Αντί να αναδιοργανώσει την επιστημονική προσπάθεια, η κυβέρνηση της προκαλεί σοβαρή ζημιά. Οι συνέπειες θα είναι άσχημες για τον κόσμο, αλλά αυτή που θα πληρώσει το μεγαλύτερο τίμημα είναι η ίδια η Αμερική.
Ένα πρόβλημα, όπως εξηγεί το ειδικό μας ένθετο για την επιστήμη αυτήν την εβδομάδα, είναι ότι οι δράσεις είναι λιγότερο στοχευμένες απ’ ό,τι ισχυρίζεται η κυβέρνηση. Καθώς οι αξιωματούχοι του κ. Trump προσπαθούν να πατάξουν το DEI, να τιμωρήσουν τα πανεπιστήμια για περιστατικά αντισημιτισμού και να μειώσουν τις συνολικές κυβερνητικές δαπάνες, η επιστήμη μετατράπηκε σε παράπλευρη απώλεια. Η υποψία ότι οι επιστήμονες προωθούν την woke σκέψη έχει κάνει τους φορείς επιχορηγήσεων αλλεργικούς σε λέξεις όπως «τρανς» και «ισότητα». Κατά συνέπεια, δεν είναι μόνο τα προγράμματα εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς που ξεκληρίζονται, αλλά και μια σειρά από ορθόδοξες επιστήμες. Η χρηματοδότηση έχει απορριφθεί για μελέτες που επιδιώκουν, ας πούμε, να αξιολογήσουν τους παράγοντες κινδύνου καρκίνου ανά φυλή ή τον επιπολασμό των σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων ανά φύλο.
Η επίθεση στα ελίτ πανεπιστήμια φτάνει σ’ ένα παράλογο άκρο. Επειδή ο Λευκός Οίκος βλέπει τα κολέγια ως προπύργια της woke κουλτούρας και του αντισημιτισμού, αρνείται τη χρηματοδότηση της έρευνας στο Χάρβαρντ και το Κολούμπια, ανεξαρτήτως του αντικειμένου. Εν μιά νυκτί σταμάτησαν προγράμματα για τα πάντα, από τη νόσο Αλτσχάιμερ μέχρι την κβαντική φυσική. Όταν οι επιστήμονες προειδοποιούν για τη ζημιά που προκαλείται, κινδυνεύουν να θεωρηθούν κομμάτι μιας περιφρονητικής έναντι του MAGA ελίτ που προστατεύεται για πολύ καιρό.
Επιπλέον, ο ισχυρισμός ότι ο κ. Trump θα σταματήσει την ομαδική σκέψη είναι ανειλικρινής. Το MAGA επιφυλάσσει ένα ιδιαίτερο μίσος για τους ερευνητές της δημόσιας υγείας και του κλίματος, τους οποίους θεωρεί ως τύπους που κουνάνε το δάχτυλο και είναι αποφασισμένοι να καταπνίξουν τις ελευθερίες των Αμερικανών -όπως έκαναν με τα lockdowns και το κλείσιμο των σχολείων κατά τη διάρκεια της covid-19. Κατά συνέπεια, οι δαπάνες για την έρευνα σχετικά με τα εμβόλια και το κλίμα θα περικοπούν με τον αγριότερο τρόπο. Με μια υπογραφή, οι αξιωματούχοι προσπαθούν να επιβάλουν νέους κανόνες που θα λένε στους επιστήμονες ποιους τομείς έρευνας μπορούν να ακολουθήσουν και τι είναι εκτός ορίων -ένα συγκλονιστικό βήμα προς τα πίσω για μια δημοκρατία που ιδρύθηκε βασισμένη στις αξίες του διαφωτισμού και της ελεύθερης σκέψης.
Εν τω μεταξύ, τα πραγματικά προβλήματα με τον τρόπο λειτουργίας της επιστήμης στην Αμερική παραμελούνται. Ο κ. Κράτσιος έχει δίκιο όταν λέει ότι ότι υπάρχει υπερβολική γραφειοκρατία. Οι καλύτεροι ερευνητές της Αμερικής λένε ότι ξοδεύουν δύο στις πέντε ημέρες τους για τη συμπλήρωση εντύπων και άλλα διοικητικά καθήκοντα, αντί να εργάζονται στο εργαστήριο. Η έρευνα γίνεται όλο και πιο σταδιακή. Αξίζει να δοκιμάσουμε νέους τρόπους χρηματοδότησης, όπως οι λοταρίες. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, ο Λευκός Οίκος δεν έχει καταρτίσει σχέδια για να κάνει την επιστήμη να λειτουργεί καλύτερα. Όμως, όταν οι επιστήμονες είναι αβέβαιοι για το αν το έργο τους θα εξακολουθήσει να χρηματοδοτείται ή αν προσφεύγουν στα δικαστήρια για να προσβάλουν αυθαίρετες διακοπές επιχορηγήσεων, η αμερικανική επιστήμη γίνεται λιγότερο αποτελεσματική, όχι περισσότερο.
Το Κογκρέσο και τα δικαστήρια μπορούν ακόμα να δράσουν για να περιορίσουν την κλίμακα και το πεδίο εφαρμογής αυτών των αντιεπιστημονικών προσπαθειών. Ακόμα κι έτσι, η ζημιά των τελευταίων μηνών θα γίνει σύντομα αισθητή. Οι άγριες περικοπές στην Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας σημαίνουν χειρότερη πρόγνωση του καιρού, καθιστώντας δυσκολότερο για τους αγρότες να γνωρίζουν πότε να φυτέψουν τις καλλιέργειές τους και για τις τοπικές αρχές να προετοιμαστούν για φυσικές καταστροφές. Οι περικοπές στα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων θα καταστήσουν δυσκολότερη την παρακολούθηση, και συνεπώς τον περιορισμό, των κρουσμάτων ασθενειών.
Οι μακροπρόθεσμες βλάβες θα είναι περισσότερες. Αν και ο κ. Trump ελπίζει ότι οι δασμοί του θα προσελκύσουν επιχειρήσεις να επενδύσουν στην Αμερική, οι ερευνητικές τους δαπάνες είναι απίθανο να καλύψουν τα ίδια κενά με τη δημόσια χρηματοδοτούμενη βασική εργασία, μεγάλο μέρος της οποίας μπορεί, αν ποτέ συμβεί, να μην εμπορευματοποιηθεί για χρόνια. Καθώς η χρηματοδότηση παγώνει, ελλοχεύει ο κίνδυνος του brain drain. Τους πρώτους τρεις μήνες του έτους ο αριθμός των αιτήσεων για θέσεις εργασίας στο εξωτερικό από Αμερικανούς επιστήμονες αυξήθηκε κατά ένα τρίτο σε σύγκριση με την ίδια περίοδο το 2024. Οι ξένοι ερευνητές που έκαναν αίτηση για να έρθουν στην Αμερική μειώθηκαν κατά ένα τέταρτο. Η φήμη της χώρας για την υποδοχή ταλέντων δεν θα ανακτηθεί τόσο εύκολα. Εάν η πεποίθηση ότι η ακαδημαϊκή ελευθερία περιορίζεται, εδραιωθεί, οι επιστήμονες που παραμένουν θα μπορούσαν να αυτολογοκρίνουν τις γραμμές της έρευνάς τους για τα επόμενα χρόνια.
Οι συνέπειες θα γίνουν αισθητές σε όλο τον κόσμο. Η Αμερική είναι ο μεγαλύτερος χρηματοδότης της δημόσιας έρευνας στον πλανήτη. Φιλοξενεί τους μισούς από τους βραβευμένους με Νόμπελ επιστήμης και τέσσερα από τα δέκα καλύτερα πανεπιστήμια επιστημονικής έρευνας. Οι γνώσεις που αποκάλυψαν οι Αμερικανοί επιστήμονες και οι καινοτομίες που προέκυψαν από αυτές, όπως το διαδίκτυο και τα εμβόλια mRNA, υπήρξαν ευλογία για την ανθρωπότητα. Όταν η Αμερική υποχωρεί, όλοι στερούνται τους καρπούς αυτής της εφευρετικότητας.
Όμως, αυτή που θα νιώσει τον πόνο περισσότερο απ’ όλους είναι η ίδια η Αμερική. Στις αρχές του 20ού αιώνα δεν υπήρχε κανένας κλάδος της επιστήμης στον οποίο ο θείος Σαμ να ηγείτο παγκοσμίως. Στο τέλος του αιώνα δεν υπήρχε κανένας τομέας στον οποίο να μην είχε την πρωτοκαθεδρία. Οι θρίαμβοι της Αμερικής -η οικονομική της υπεροχή και η τεχνολογική και στρατιωτική της ισχύς- ήταν συνυφασμένοι με αυτή την επιστημονική επιτυχία. Καθώς η Αμερική υποχωρεί, θα παραχωρήσει έδαφος στην αυταρχική Κίνα ως επιστημονική υπερδύναμη, με όλα τα οφέλη που αυτό συνεπάγεται. Η επίθεση του MAGA στην επιστήμη δεν αφορά μόνο τo DEI, ούτε τα πανεπιστήμια. Είναι πρωτίστως μια πράξη αυτοτραυματισμού.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
