Πριν από τέσσερις μήνες, ο Friedrich Merz, ο οποίος μόλις είχε θριαμβεύσει στις εκλογές της Γερμανίας, εξέφρασε ανοιχτά τον προβληματισμό του για το μέλλον της μεγαλύτερης, μακροβιότερης και πιο επιτυχημένης συμμαχίας της σύγχρονης Ιστορίας. Αναρωτήθηκε αν αυτή θα μπορούσε σύντομα να εξατμιστεί. «Είμαι πολύ περίεργος να δω πώς θα βαδίσουμε προς τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στα τέλη Ιουνίου», δήλωνε. «Θα εξακολουθούμε να μιλάμε για το ΝΑΤΟ με τη σημερινή του μορφή ή θα πρέπει να δημιουργήσουμε πολύ πιο γρήγορα μια ανεξάρτητη ευρωπαϊκή αμυντική ικανότητα;»
Λίγες πλέον ώρες πριν από τη Σύνοδο, το ΝΑΤΟ εξακολουθεί να στέκεται όρθιο, ενώ ο κ. Merz έχει πλέον αλλάξει στάση. Στις 5 Ιουνίου, μία ημέρα μετά τη συνάντησή του με τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Donald Trump στον Λευκό Οίκο, δήλωσε: «Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι η αμερικανική κυβέρνηση παραμένει δεσμευμένη στο ΝΑΤΟ». Παρ’ όλα αυτά, οι Ευρωπαίοι ηγέτες που θα συγκεντρωθούν στη Χάγη στις 24 Ιουνίου δεν εφησυχάζουν. Η Σύνοδος Κορυφής θα είναι σύντομη και αυστηρά χορογραφημένη, με σκοπό να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες ο κ.Trump, ο οποίος αποχώρησε νωρίς από Σύνοδο της G7 στον Καναδά στις 16 Ιουνίου, να προκαλέσει πανικό όπως έκανε το 2018, όπου λίγο έλειψε να ανακοινώσει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εγκαταλείψουν το ΝΑΤΟ.
Στην ημερήσια διάταξη θα κυριαρχήσει ένα από τα αγαπημένα θέματα του κ. Trump: οι αμυντικές δαπάνες. Είκοσι τρία μέλη του ΝΑΤΟ εκπληρώνουν τώρα τον διπλό στόχο να δαπανούν το 2% του ΑΕΠ για την άμυνα και το 20% του αμυντικού προϋπολογισμού για εξοπλισμό. Στη Χάγη, οι σύμμαχοι θα συμφωνήσουν και θα ανακοινώσουν έναν νέο στόχο δαπανών: όλοι οι σύμμαχοι θα πρέπει να δαπανούν το 3,5% του ΑΕΠ σε αυτό που ο Mark Rutte, γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, έχει περιγράψει ως «βασικές στρατιωτικές απαιτήσεις», με ένα επιπλέον 1,5% του ΑΕΠ για δαπάνες που σχετίζονται με την άμυνα, όπως οι υποδομές και η βιομηχανική ικανότητα. Η Ισπανία είναι η μόνη αρνητική και έχει ενδιαφέρον αν θα αναδιπλωθεί.
Η πραγματική συζήτηση πλέον αφορά το χρονοδιάγραμμα για την επίτευξη του στόχου. Τα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης πιέζουν για το 2032, επιθυμώντας να επιταχύνουν τη διαδικασία. Από την άλλη, χώρες που βρίσκονται πιο μακριά από τον στόχο και νιώθουν λιγότερη πίεση από την απειλή, όπως η Σλοβακία, επιθυμούν ως καταληκτική ημερομηνία το 2035.Η πρώτη επιλογή θα προκαλούσε εκνευρισμό σε πολλά ευρωπαϊκά υπουργεία Οικονομικών, καθώς θα απαιτούσε ακόμα πιο γρήγορη αύξηση των αμυντικών δαπανών. Η δεύτερη, όμως, θα θύμιζε τη Σύνοδο Κορυφής της Ουαλίας το 2014, όταν οι σύμμαχοι συμφώνησαν να επιτύχουν το όριο του 2%, αλλά κινήθηκαν προς αυτό με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς.Από την πλευρά του, ο κ. Rutte επισημαίνει ότι επιθυμεί να αποφύγει μια κατακόρυφη αύξηση των δαπανών, κατά την οποία οι σύμμαχοι θα προσπαθήσουν να ξοδέψουν όλα τα απαιτούμενα ποσά μέσα σε ένα ή δύο χρόνια. Όπως τονίζει: «Δεν γίνεται να ξοδέψετε όλα αυτά τα χρήματα σε ένα μόνο έτος — υπάρχει ζήτημα ικανότητας απορρόφησης».
Τα επιπλέον χρήματα προορίζονται για τη χρηματοδότηση νέων δυνατοτήτων που απαιτούνται από τα αμυντικά σχέδια που καταρτίζονται στα στρατιωτικά επιτελεία της συμμαχίας. Στις 9 Ιουνίου ο κ. Rutte επεσήμανε, μεταξύ άλλων, ότι αναμένεται μια αύξηση κατά 400% των συστημάτων αεράμυνας και αντιπυραυλικής προστασίας. Όταν αυτό ανακοινώθηκε εσωτερικά, στην αίθουσα των στρατιωτικών σχεδιαστών ακούστηκε ένα «έντονο αγκομαχητό», θυμάται η Rachel Ellehuus, η οποία ήταν μέχρι πρόσφατα μέλος της αμερικανικής αντιπροσωπείας στο ΝΑΤΟ και τώρα διευθύνει το κέντρο μελετών Royal United Services Institute στο Λονδίνο.
Τον Φεβρουάριο το σοκ και ο θυμός ήταν εμφανή μεταξύ των Ευρωπαίων συμμάχων. Η κυβέρνηση του κ. Trump είχε μόλις ταπεινώσει τον Volodymyr Zelensky, τον πρόεδρο της Ουκρανίας, είχε ξεκινήσει απευθείας συνομιλίες με τη Ρωσία και είχε ανακοινώσει ότι δεν θα ηγείτο πλέον της συμβατικής άμυνας της Ευρώπης. Κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού, αυτή η στάση παραχώρησε τη θέση της στην αποδοχή και τον πραγματισμό.
Ένας ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος λέει ότι οι ανησυχίες ότι η Αμερική θα αποσύρει μεγάλο αριθμό στρατευμάτων από την Ευρώπη είναι μάλλον υπερβολικές. Τα περισσότερα αμερικανικά μέσα στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των αεροσκαφών F-35 και των αντιτορπιλικών, θα μπορούσαν, αν χρειαστεί, να μετακινηθούν στον Ειρηνικό αρκετά γρήγορα, λέει. Η κατασκευή νέων στρατοπέδων στην Αμερική θα κόστιζε δισεκατομμύρια δολάρια. «Αν θέλουν να τα έχουν εκεί», δήλωσε ο κ. Trump στις 5 Ιουνίου, για τα στρατεύματα στη Γερμανία, «έχουμε αρκετά».
Παρ’ όλα αυτά, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι αναγνωρίζουν όλο και περισσότερο ότι μπορεί να μην είναι πάντα σε θέση να βασίζονται σε βασικές αμερικανικές δυνατότητες. «Χρειαζόμαστε δέκα χρόνια γι’ αυτή τη μετάβαση», λέει ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος. «Επτά χρόνια τουλάχιστον». Η διαδρομή είναι σαφής. Τα μέλη του ΝΑΤΟ εκτός της Αμερικής (η Ευρώπη συν τον Καναδά και την Τουρκία) διπλασίασαν, μεταξύ 2018 και 2024, τις δαπάνες τους για εξοπλισμό, μια περίοδο κατά την οποία, σύμφωνα με την εταιρεία στρατιωτικών δεδομένων Janes, οι δαπάνες της Αμερικής αυξήθηκαν μόλις κατά 5%. Το μερίδιο της Αμερικής στις συνολικές επενδυτικές δαπάνες του ΝΑΤΟ μειώθηκε από 83% το 2010 σε 65% φέτος.
Η στρατιωτική πλευρά του ΝΑΤΟ βρίσκεται επίσης σε φάση αλλαγής. Ο στρατηγός Chris Cavoli αποχωρεί από τη θέση του Ανώτατου Συμμαχικού Διοικητή Ευρώπης (SACEUR) μετά από τρία χρόνια στη θέση αυτή. «Στη μακρά σειρά των SACEUR», λέει ένας ευρωπαίος διπλωμάτης, «αυτός πραγματικά ξεχωρίζει». Ο αντικαταστάτης του, ο Επιτελάρχης της Πολεμικής Αεροπορίας Alexus Grynkewich, βρίσκεται τώρα αντιμέτωπος με την πρόκληση να δώσει σάρκα και οστά στα σχέδια που εκπόνησε ο στρατηγός Cavoli. Ένα στοιχείο αυτών είναι μια «γραμμή αποτροπής στην ανατολική πλευρά» που αναπτύχθηκε από τον στρατηγό Chris Donahue της Χερσαίας Συμμαχικής Διοίκησης. Η ιδέα, λέει ένας εκ των έσω, είναι ότι οι χερσαίες δυνάμεις του ΝΑΤΟ, αντλώντας διδάγματα από την Ουκρανία, θα χρησιμοποιήσουν «νέες μορφές μάζας» – drones, αλλά και φθηνότερους πυραύλους Κρουζ – για να νικήσουν μια μεγαλύτερη ρωσική δύναμη. Το σκεπτικό είναι ένας «νέος, φθηνότερος τρόπος δράσης», λέει, ο οποίος έχει τελειοποιηθεί τους τελευταίους τρεις μήνες σε προσομοιώσεις. Η τελική επικύρωσή θα έρθει σε μια μεγάλη άσκηση τον ερχόμενο Μάιο, την Steadfast Defender.
Ωστόσο, τα χρήματα και η στρατιωτική στρατηγική δεν είναι τα μόνα στην ημερήσια διάταξη. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ήθελαν η σύνοδος κορυφής να αφορά μόνο το 5%», λέει ένας διπλωμάτης, «και μια υγιής πλειοψηφία των Ευρωπαίων θέλει η σύνοδος κορυφής να αφορά επίσης τους λόγους για το 5% – τη Ρωσία και την Ουκρανία». Οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι θέλουν ο κ. Trump να κάνει πράξη την απειλή του να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία λόγω της άρνησής της να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία. Στις 16 Ιουνίου ο κ. Trump, μιλώντας στη G7, επανέλαβε αντ’ αυτού την έκκλησή του να γίνει η Ρωσία ξανά μέλος της ομάδας, εξέφρασε το παράπονο του για το κόστος των κυρώσεων και ακύρωσε μια προγραμματισμένη συνάντηση με τον κ. Zelensky, ο οποίος επρόκειτο επίσης να παραστεί σε κρατικό δείπνο στη Χάγη. Η αμερικανική επέμβαση στο Ιράν θα δοκιμάσει επίσης το πού τελικά θα στραφεί η προσοχή του κ. Trump.
Σε συνηθισμένους καιρούς οι σύμμαχοι θα συζητούσαν ένα ευρύ φάσμα άλλων θεμάτων. Αυτή τη φορά αναμένεται να υπάρξουν ελάχιστα ή τίποτα σχετικά με την πρόκληση που θέτει η Κίνα, τα πυρηνικά όπλα και τον έλεγχο των εξοπλισμών, τη διαστημική ασφάλεια και την ευρύτερη γειτονιά του ΝΑΤΟ. Το ανακοινωθέν που δημοσιεύεται παραδοσιακά στο τέλος της συνόδου κορυφής είναι πιθανό να είναι μικρότερο από το συνηθισμένο. Αν αυτό είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώσει κανείς για να κατευνάσει τον κ. Trump, προτείνουν αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ, ας είναι. «Το ΝΑΤΟ δεν ιδρύθηκε ποτέ για να έχουμε μια Kumbaya (τέλεια αρμονία και ευτυχία χωρίς προβλήματα)», δήλωσε ο κ. Rutte, «όπου θα συμφωνούσαμε αμέσως, από το πρώτο λεπτό σε όλα».
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
