Από τις 9 Οκτωβρίου, οι πληρωμές σε δευτερόλεπτα είναι πλέον πραγματικότητα για όλους τους πολίτες της ευρωζώνης. Οι τραπεζικές μεταφορές που μέχρι σήμερα απαιτούσαν μία ή περισσότερες εργάσιμες ημέρες για να ολοκληρωθούν, θα διεκπεραιώνονται πλέον εντός δέκα δευτερολέπτων, καθ’ όλο το 24ωρο, 365 ημέρες τον χρόνο. Όπως γράφει η γερμανική Die Welt, πρόκειται για ένα βήμα που αλλάζει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο γίνονται οι πληρωμές στην Ευρώπη, τόσο για ιδιώτες όσο και για επιχειρήσεις.
Η αλλαγή αυτή γίνεται στο πλαίσιο του Κανονισμού (ΕΕ) 2024/886, ο οποίος υποχρεώνει όλες τις τράπεζες και τα πιστωτικά ιδρύματα που λειτουργούν εντός του Ενιαίου Χώρου Πληρωμών σε Ευρώ (SEPA) να επιτρέπουν, αρχικά, τη λήψη άμεσων μεταφορών από τις 9 Ιανουαρίου 2025 και κατόπιν, από τις 9 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, και την αποστολή τους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει έτσι να καταστήσει τις μεταφορές χρημάτων πιο γρήγορες, ασφαλείς και ενιαίες σε όλα τα κράτη μέλη.
Πληρωμή σε δευτερόλεπτα: Πώς θα λειτουργεί το νέο σύστημα
Οι άμεσες μεταφορές επιτρέπουν στον αποστολέα να μεταφέρει χρήματα τα οποία θα φτάνουν στον παραλήπτη μέσα σε δέκα δευτερόλεπτα, ανεξαρτήτως ώρας ή ημέρας. Οι συναλλαγές αυτές μπορούν να γίνουν μέσω e-banking, ATM ή ακόμη και στα ταμεία των τραπεζών. Όσοι επιθυμούν, πάντως, θα μπορούν να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν τις «παραδοσιακές» μεταφορές, οι οποίες θα παραμείνουν διαθέσιμες.
Ο κανονισμός απαγορεύει στις τράπεζες να επιβάλλουν υψηλότερες χρεώσεις για τις πληρωμές σε πραγματικό χρόνο από ό,τι για τις συμβατικές μεταφορές SEPA. Εφόσον οι περισσότερες τράπεζες δεν χρεώνουν πλέον τέλη για τις κοινές μεταφορές, αναμένεται ότι και οι άμεσες πληρωμές θα είναι δωρεάν ή σχεδόν δωρεάν για το κοινό.
Πλεονεκτήματα και κίνυνοι
Το μεγαλύτερο όφελος είναι φυσικά η ταχύτητα: τα χρήματα φτάνουν αμέσως στον παραλήπτη, κάτι που διευκολύνει καθημερινές συναλλαγές, αποπληρωμές ή ακόμη και αγορές μεταξύ ιδιωτών. Οι επαγγελματίες και οι ηλεκτρονικοί έμποροι θα λαμβάνουν τις πληρωμές τους άμεσα, επιταχύνοντας τη διαδικασία παράδοσης προϊόντων και υπηρεσιών.
Επιπλέον, οι πληρωμές θα εκτελούνται και τα Σαββατοκύριακα ή τις αργίες, εξαλείφοντας τις καθυστερήσεις των τραπεζικών ημερών. Για τους καταναλωτές, αυτό σημαίνει και μεγαλύτερη ευελιξία στη διαχείριση των λογαριασμών τους – για παράδειγμα, θα μπορούν να πληρώνουν μια οφειλή τη στιγμή που λήγει, χωρίς να χρειάζεται να προηγηθεί η πληρωμή ημέρες πριν.
Όπως τονίζει ο οικονομικός εμπειρογνώμονας David Riechmann από το Κέντρο Καταναλωτών της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, η ταχύτητα φέρνει και κινδύνους. Μόλις σταλεί μια πληρωμή, τα χρήματα αφαιρούνται άμεσα και είναι δύσκολο να ανακτηθούν, ακόμη κι αν η μεταφορά έγινε από λάθος ή λόγω απάτης. «Στις άμεσες μεταφορές δεν υπάρχει πλέον το χρονικό παράθυρο που επέτρεπε τη διόρθωση ή την ακύρωση μιας εντολής», επισημαίνει.
Για να περιορίσει αυτούς τους κινδύνους, η ΕΕ εισάγει παράλληλα την «Επαλήθευση του Δικαιούχου» (IBAN Name Check) — έναν αυτόματο έλεγχο που διασταυρώνει το IBAN με το όνομα του παραλήπτη πριν ολοκληρωθεί η συναλλαγή. Αν τα στοιχεία δεν ταιριάζουν, εμφανίζεται προειδοποίηση με «πράσινο», «κίτρινο» ή «κόκκινο» σήμα, υποδεικνύοντας το επίπεδο ασυμφωνίας.
Η Karolina Wojtal, συν-επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Καταναλωτή Γερμανίας, προειδοποιεί ότι οι χρήστες πρέπει να δείχνουν προσοχή: «Η άμεση μεταφορά πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο όταν ο δικαιούχος είναι απολύτως γνωστός». Παράλληλα, προτείνεται να ορίζεται όριο ποσού για τις πληρωμές αυτού του τύπου.
Ενισχυμένη προστασία, αλλά με όρια
Η νέα διαδικασία ελέγχου IBAN-ονόματος αυξάνει την προστασία των καταναλωτών απέναντι σε απάτες τιμολογίων ή σε παραποιημένους τραπεζικούς λογαριασμούς που χρησιμοποιούνται σε δόλιες επενδύσεις, όπως με κρυπτονομίσματα. Ωστόσο, ο μηχανισμός αυτός ισχύει μόνο για μεταφορές σε ευρώ και μόνο εντός του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) — δηλαδή για χώρες της ΕΕ, καθώς και την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία. Μεταφορές προς χώρες όπως η Ελβετία ή το Ηνωμένο Βασίλειο δεν καλύπτονται.
Οι περισσότερες τράπεζες έχουν ήδη τροποποιήσει τους Γενικούς Όρους Συναλλαγών (ΓΟΣ) τους, ώστε να συμμορφωθούν με τις νέες απαιτήσεις, χωρίς να χρειάζεται συναίνεση των πελατών — αφού πρόκειται για νομοθετικά επιβεβλημένη αλλαγή. Ωστόσο, ορισμένα ταμιευτήρια και συνεταιριστικές τράπεζες ζητούν ρητή συγκατάθεση, γεγονός που, σύμφωνα με ειδικούς, απαιτεί προσοχή από τους πελάτες για να μην εγκρίνουν ταυτόχρονα και άλλες, μη σχετικές αλλαγές.
Από τις 9 Ιουλίου 2027, το σύστημα θα επεκταθεί και σε άλλα νομίσματα εντός της ΕΕ, ενώ ο έλεγχος ταυτοποίησης δικαιούχου θα καταστεί υποχρεωτικός και για παρόχους εκτός ευρωζώνης που συμμετέχουν στο SEPA. Παράλληλα, η τεχνολογία των πληρωμών σε πραγματικό χρόνο ανοίγει τον δρόμο για καινοτόμες εφαρμογές: από πληρωμές ανά λεπτό για τη φόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων, μέχρι υπηρεσίες που εκτελούν αυτόματα πληρωμές τη στιγμή που πραγματοποιείται η συναλλαγή.
Η νέα εποχή των άμεσων πληρωμών αλλάζει το τοπίο των χρηματοοικονομικών συναλλαγών. Όπως σημειώνει η Die Welt, η επιτυχία της θα εξαρτηθεί από το πόσο γρήγορα και με ποια εμπιστοσύνη θα την αγκαλιάσουν τόσο οι τράπεζες όσο και οι πολίτες.
