Μια αναπτυξιακή ευρωπαϊκή τράπεζα για τη χρηματοδότηση αγορών όπλων και πυρομαχικών συζητείται εδώ και καιρό, αλλά μέχρι στιγμής έχει σημειώσει ελάχιστη πρόοδο.
Τώρα το σχέδιο θα μπορούσε να γίνει πιο συγκεκριμένο. Ως πρότυπο χρησιμεύει η «Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης» (EBRD – European Bank for Reconstruction and Development), σύμφωνα με ρεπορτάζ της γερμανικής Frankfurter Allgemeine Zeitung.
Οι πολιτικές αναγκαιότητες έχουν διατυπωθεί εδώ και καιρό και γενικά δεν αμφισβητούνται: Τα ευρωπαϊκά κράτη πρέπει να επενδύσουν περισσότερα χρήματα στην άμυνα, αλλά πρέπει ταυτόχρονα να το κάνουν πιο γρήγορα και αποτελεσματικά – και να συνεργαστούν στενά σε αυτό.
Οι προϋπολογισμοί των κρατών της ΕΕ δεν επαρκούν για αυτό, και το χρηματοδοτούμενο με χρέος εξοπλιστικό πρόγραμμα της ΕΕ «SAFE», ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ, δεν αρκεί επ’ ουδενί.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), η οποία κατά τα άλλα προσφέρεται για σχεδόν κάθε είδους χρηματοδότηση, έχει περιορισμούς όσον αφορά την άμυνα. Σύμφωνα με το καταστατικό της, η αναπτυξιακή τράπεζα της ΕΕ επιτρέπεται να χρηματοδοτεί την αγορά εξοπλιστικών αγαθών μόνο εφόσον αυτά –όπως για παράδειγμα ελικόπτερα ή drones– μπορούν να χρησιμοποιηθούν όχι μόνο στρατιωτικά αλλά και για μη στρατιωτικούς σκοπούς (Dual Use).
Η ιδέα κυοφορείται εδώ και αρκετό καιρό
Αναζητείται λοιπόν μια δυνατότητα να επιτραπεί στα ευρωπαϊκά κράτη η αγορά όπλων και πυρομαχικών, χωρίς να επιβαρυνθούν υπερβολικά και επιπρόσθετα οι προϋπολογισμοί τους. Η ιδέα ίδρυσης μιας νέας αναπτυξιακής τράπεζας για τον σκοπό αυτό υπάρχει εδώ και αρκετό καιρό.
Η τράπεζα θα μπορούσε να έχει ως μετόχους τα κράτη της ΕΕ, την ΕΤΕπ, αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Νορβηγία, και θα ελάμβανε επίσης κορυφαία πιστοληπτική αξιολόγηση λόγω της υψηλής βαθμολογίας πολλών από τους πιθανούς ιδιοκτήτες της. Λόγω της μονοδιάστατης εντολής της, θα μπορούσε –σε αντίθεση με την ΕΤΕπ– να παραμείνει ευέλικτη και λιτή.
Υπέρ μιας τέτοιας Ευρωπαϊκής Τράπεζας Εξοπλισμών (ERB – European Armament Bank), όπως περιγράφεται παραπάνω, δραστηριοποιείται μια ομάδα οικονομικών και στρατιωτικών εμπειρογνωμόνων γύρω από τον Βέλγο τραπεζίτη Guy de Selliers και τον πρώην στρατιωτικό διοικητή των βρετανικών ενόπλων δυνάμεων, Nick Carter.
Η ομάδα, η οποία εργάζεται πάνω στα σχέδιά της από τον Ιανουάριο, δημοσιοποιεί τώρα τις προτάσεις της. Από τη Γερμανία, μέλος της ομάδας είναι ο Moritz Kraemer της τράπεζας Landesbank Baden-Württemberg.
Πρότυπο η EBRD
Ο Βέλγος τραπεζίτης De Selliers αναφέρει σε συνομιλία με τη γερμανική εφημερίδα FΑΖ μια υφιστάμενη αναπτυξιακή τράπεζα ως πρότυπο για το νέο ινστιτούτο: την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD – European Bank for Reconstruction and Development), γνωστή στη Γερμανία ως «Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης».
Όπως η EBRD κατά την ίδρυσή της το 1991 εξυπηρετούσε έναν σαφώς καθορισμένο σκοπό –την ανασυγκρότηση των πάλαι ποτέ σοσιαλιστικών κρατών– έτσι και η Τράπεζα Εξοπλισμών θα πρέπει να επιδιώκει έναν εξίσου σαφώς καθορισμένο στόχο, λέει ο de Selliers: την προμήθεια όπλων και πυρομαχικών. Επειδή το νέο ίδρυμα θα μπορεί έτσι να παραμείνει «λιτό», θα χρειάζεται και συγκριτικά λίγο προσωπικό. «Όπως φανταζόμαστε την τράπεζα, θα μπορούσαμε να λειτουργήσουμε με λιγότερα από 300 άτομα».
Κατά την άποψη του Βέλγου, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος υπάλληλος και στη συνέχεια για μεγάλο διάστημα μέλος της εκτελεστικής επιτροπής της EBRD, η Τράπεζα Εξοπλισμών θα μπορούσε, λόγω της καλής της αξιολόγησης, να κινητοποιήσει σημαντικά επενδυτικά κεφάλαια μέσω δικών της πόρων, αντλώντας ξένα κεφάλαια.
«Με ένα καταβεβλημένο κεφάλαιο δέκα δισεκατομμυρίων ευρώ, θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω μόχλευσης ένας πιθανός όγκος δανείων 250 δισεκατομμυρίων ευρώ. Επειδή η Τράπεζα Εξοπλισμών θα λειτουργεί ταυτόχρονα ως καταλύτης για ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις, για παράδειγμα μέσω μετοχικών κεφαλαίων, το ποσό θα μπορούσε να είναι ακόμη μεγαλύτερο», λέει ο de Selliers.
Όροι και Προϋποθέσεις
Τα δάνεια της ERB θα χορηγούνται με κανονικούς όρους αγοράς. Αποδέκτες θα μπορούν να είναι τόσο κυβερνήσεις όσο και αμυντικές βιομηχανίες. Η τράπεζα θα χρηματοδοτεί συμβάσεις προμηθειών, οι οποίες κατά κανόνα συνάπτονται μεταξύ ενός κρατικού φορέα και της βιομηχανίας. Η χρηματοδότηση συμβάσεων επιτρέπει, κατά την άποψη του de Selliers, στην τράπεζα να επιβάλλει όρους για την αποτελεσματική και αποδοτική χρήση των χρημάτων.
«Αυτό σημαίνει ότι οι συμβάσεις θα προκηρύσσονται διεθνώς και θα αποκλείεται η εύνοια προς εθνικούς προμηθευτές. Σημαίνει επίσης ότι οι παραγγελίες θα ομαδοποιούνται κατά το δυνατόν και δεν θα υπάρχουν πλέον τόσο πολλά διαφορετικά πρότυπα για τα ίδια οπλικά συστήματα όπως μέχρι τώρα».
Η χρηματοδότηση μέσω συμβάσεων θα επέτρεπε επίσης στις αμυντικές εταιρείες να λαμβάνουν χρήματα προκαταβολικά ήδη από την παραγγελία, ενώ οι κυβερνήσεις θα πλήρωναν τον λογαριασμό μόνο κατά την παραλαβή του εμπορεύματος, εξηγεί ο de Selliers.
Εάν όμως μια κυβέρνηση θελήσει να αλλάξει ή να ακυρώσει την παραγγελία μετά την υποβολή της, θα πρέπει να ευθύνεται η ίδια κατ’ αρχήν («μεταφορά ευθύνης»). Γενικά, η κυριαρχία των συμμετεχόντων κρατών παραμένει ανέπαφη.
Η στάση της Γερμανίας και ο ανταγωνισμός
Για τα σχεδόν εξ ολοκλήρου στενά οικονομικά κράτη της ΕΕ, το μοντέλο EBRD είναι ελκυστικό επειδή διατηρεί χαμηλά τα βάρη του προϋπολογισμού. Αυτά περιορίζονται στο καταβεβλημένο κεφάλαιο, για το ύψος του οποίου οι πιθανοί μέτοχοι θα πρέπει ακόμη να συμφωνήσουν, αλλά το οποίο ακόμη και για τα μεγάλα κράτη δύσκολα θα ξεπερνούσε το ένα δισεκατομμύριο ευρώ. «Το σχέδιό μας θα πρέπει να ικανοποιεί ιδιαίτερα τα γερμανικά συμφέροντα. Διότι δεν απαιτούνται ευρωομόλογα γι’ αυτό», λέει ο de Selliers.
Αυτό που δεν λέει: Η Γερμανία δεν έχει ανάγκη τα χρηματοδοτικά πλεονεκτήματα που ενδεχομένως προσφέρει η νέα τράπεζα, λόγω της ακόμη καλής πιστοληπτικής της αξιολόγησης. Εκπρόσωπος του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Οικονομικών δήλωσε κατόπιν ερωτήματος ότι δεν έχει αλλάξει τίποτα στην επιφυλακτική στάση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης απέναντι σε μια Τράπεζα Εξοπλισμών.
H πολυεθνική τράπεζα DSR (Defence, Security and Resilience)
Η ERB δεν έχει ακόμη λάβει συγκεκριμένες δεσμεύσεις κεφαλαίων από τα πιθανά κράτη-μέλη. Φαίνεται όμως να βρίσκεται πιο μπροστά από την πολυεθνική τράπεζα DSR (Defence, Security and Resilience) που ξεκίνησε με παρόμοιο στόχο.
Το ιδρυτικό προσωπικό της DSR είχε εκφράσει στα μέσα του έτους την αισιοδοξία ότι θα μπορούσε να ξεκινήσει σύντομα. Σύμφωνα όμως με ρεπορτάζ του πρακτορείου Reuters, η DSR δεν έχει πλέον την υποστήριξη της βρετανικής κυβέρνησης.
Η τελευταία είναι απαραίτητη για την Τράπεζα Εξοπλισμών. Για το έργο της ERB, το Λονδίνο φέρεται να τρέφει περισσότερη συμπάθεια.
