Σε μια συγκυρία που η αντιπαλότητα των ισχυρών κρατών του κόσμου μπορεί να επηρεάσει κάθε σπιθαμή της οικονομικής και επιχειρηματικής ζωής, όπως έχει αποδειχθεί με τους δασμούς του Τραμπ ή το υψηλό κόστος ενέργειας στη Δύση ως απόρροια του πολέμου στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) εκτιμά πως το ψηφιακό ευρώ θα δώσει μεγαλύτερη αυτονομία στην Ευρωζώνη. Μετά τις ανατροπές που έχει υποστεί η παγκόσμια τάξη πραγμάτων μετά την έναρξη της δεύτερης προεδρικής θητείας του Ντόναλντ Τραμπ, η αυτονομία είναι το ζητούμενο σε διάφορους τομείς από την άμυνα μέχρι την πρόσβαση σε πρώτες ύλες ή ακόμη και τα ηλεκτρονικά συστήματα πληρωμών.
Στοιχεία της ΕΚΤ δείχνουν πως πάνω από το 56% των συναλλαγών στην ΕΕ είναι άυλες, ένα ποσοστό που αναλογεί σε πάνω από 40 δισ. συναλλαγές. «Είναι σημαντικό να διατηρήσουμε τις ψηφιακές πληρωμές υπό τον έλεγχο μας», είχε δηλώσει φέτος η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ. Όπως υπογραμμίζεται στην επίσημη ιστοσελίδα της ΕΚΤ, το ψηφιακό ευρώ θα μειώσει την εξάρτηση των κρατών-μελών της ΕΕ στα ηλεκτρονικά συστήματα πληρωμών που δεν είναι ευρωπαϊκά. Αν και δεν γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένες εταιρείες, είναι γνωστό ότι οι αμερικανικές Visa, Mastercard και Paypal παίζουν κυρίαρχο ρόλο στις άυλες συναλλαγές.
Το μέγεθος αυτής της εξάρτησης διαφέρει από το ένα κράτος-μέλος στο άλλο. Ορισμένες χώρες, όπως η Ιρλανδία και η Ολλανδία, εξαρτώνται ολοκληρωτικά από τις Mastercard και Visa. Ορισμένες άλλες, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, έχουν αναπτύξει εγχώρια συστήματα ηλεκτρονικών πληρωμών και έτσι είναι λιγότερο εξαρτημένες από τους αμερικανικούς κολοσσούς. Η κυρίαρχη χρεωστική κάρτα στη Γερμανία είναι η Girocard, γνωστή και ως EC-Karte, η οποία κατέχει πάνω από το 70% του μεριδίου της αγοράς. Στη Γαλλία, αντίστοιχα, το εθνικό σύστημα ηλεκτρονικών πληρωμών ελέγχει σχεδόν το 80% των άυλων συναλλαγών. Σε ευρωπαϊκή κλίμακα, είχε εκτιμηθεί ότι η Visa ήλεγχε πέρσι το 51,3% της αγοράς πιστωτικών καρτών.
Η επίσημη κυκλοφορία του ψηφιακού ευρώ έχει δρομολογηθεί για το 2029. Μέσα στον Δεκέμβριο, το Συμβούλιο της ΕΕ συμφώνησε στην υιοθέτησή του. Ανάλογη απόφαση αναμένεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για να ξεκινήσει το πιλοτικό πρόγραμμα του ψηφιακού ευρώ μέσα στο 2027. Η ΕΚΤ ξεκίνησε να εξετάζει την κυκλοφορία του ψηφιακού ευρώ από το 2020, ξεκινώντας μια σειρά επαφών για να υπάρξει ευρωπαϊκή συναίνεση. Μέχρι την πενταετία που έληξε το 2024, οι συναλλαγές με μετρητά μειώθηκαν από το 72% στο 52% με τις Visa και Mastercard να αυξάνουν έτσι το μερίδιο τους στις ηλεκτρονικές συναλλαγές.
Λόγω των εμπορικών τριβών μεταξύ των ΗΠΑ με της ΕΕ και της αποστασιοποίησης του Λευκού Οίκου από την Ευρώπη στις διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, οι κυβερνώντες της Γηραιάς Ηπείρου συνειδητοποιούν πως δεν μπορούν να στηρίζονται πλήρως σε συμμαχίες που μέχρι πρότινος θεωρούνταν ιστορικές. Μια διακοπή της διασύνδεσης με κυρίαρχα ηλεκτρονικά συστήματα πληρωμών μπορεί να γίνει από τη μια ημέρα στην άλλη, όπως έγινε με την περίπτωση της Μόσχας και τις δυτικές κυρώσεις που απέκλεισαν τις Visa και Mastercard από τη ρωσική αγορά.
Αναλυτές της επίσης γερμανικής Süddeutsche Zeitung θεωρούν πως οι έμποροι θα πρέπει να πληρώνουν με το ψηφιακό ευρώ προμήθεια 1%, όπως ισχύει με την Girocard, και όχι περίπου 3% που χρεώνουν οι Paypal ή Visa. Οι κεντρικοί τραπεζίτες της Ευρωζώνης θεωρούν ότι το Wero και το ψηφιακό ευρώ θα πρέπει να είναι «φυσικοί εταίροι» για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής κυριαρχίας.
Επιφυλάξεις για το ψηφιακό ευρώ από τις ευρωπαϊκές τράπεζες
Αν και η ΕΚΤ υπεραμύνεται του ψηφιακού ευρώ και των πλεονεκτημάτων που θα φέρει για την ενιαία αγορά της ΕΕ, 14 τραπεζικοί όμιλοι στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των κολοσσών Deutsche Bank και BNP Paribas, εξέφρασαν τις ενστάσεις τους διότι έτσι θεωρούν πως θα υποβαθμιστούν τα ιδιωτικά συστήματα ηλεκτρονικών πληρωμών και ειδικότερα οι προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης του ευρωπαϊκού Wero, το οποίο τέθηκε πέρσι σε λειτουργία. Στόχος του Wero είναι ακριβώς να αποτελέσει την εναλλακτική της Ευρώπης απέναντι στις Mastercard και Visa.
Σε κοινή επιστολή που παρέδωσαν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον περασμένο Νοέμβριο, οι 14 ευρωπαϊκές τράπεζες τόνισαν ότι «ο τρέχων σχεδιασμός για το λιανικό ψηφιακό ευρώ αφορά την ίδια χρήση με τις λύσεις που δίνει ο ιδιωτικός κλάδος, χωρίς να προσφέρει ξεκάθαρη προστιθέμενη αξία στους καταναλωτές». Ενστάσεις είχε εκφράσει, επίσης, ο συντηρητικός ευρωβουλευτής Φερνάντο Ναβαρέτε, ο οποίος είχε ταχθεί υπέρ μιας περιορισμένης εκδοχής του ψηφιακού ευρώ. Ακόμη και σενάρια για κρατική παρακολούθηση έχουν κυκλοφορήσει με τη χρήση του ψηφιακού ευρώ.
Όπως επισημαίνουν οι υποστηρικτές του, όμως, ένα από τα πλεονεκτήματα του ψηφιακού ευρώ είναι πως offline δίνει πλήρη ανωνυμία στις συναλλαγές, μια πρόβλεψη της ΕΚΤ που αντικρούει τις επιφυλάξεις των καταναλωτών. Κόντρα στους επικριτές που υποστηρίζουν πως το ψηφιακό ευρώ θα οδηγήσει σε κρατική παρακολούθηση της καταναλωτικής συμπεριφοράς καθώς θα είναι διαθέσιμο μέσω του δικτύου των κεντρικών τραπεζών του ευρώ, η ΕΚΤ έχει δεσμευτεί πως δεν θα μπορεί να ταυτοποιήσει τους χρήστες. Η «ορατότητα» της θα περιορίζεται στα κρυπτογραφημένα δεδομένα για τεχνικούς λόγους και για τη διαχείριση της νομισματικής πολιτικής.
Όπως επισημαίνεται και σε αναλυτικό δημοσίευμα της FAZ, μόνο ο εντολέας και ο παραλήπτης θα έχουν τις λεπτομέρειες της συναλλαγής καθώς δεν θα δημιουργείται κανένα ψηφιακό ίχνος καταγραφής. Απλά τα χρήματα θα μεταφέρονται από το ένα ψηφιακό πορτοφόλι στο άλλο.
Ακόμη και στη λειτουργία online, θα πρέπει να αποκαλύπτονται λιγότερα δεδομένα απ’ ό,τι στις συμβατικές μεταφορές ή πληρωμές με κάρτα. Στο πλαίσιο μιας συναλλαγής θα μεταβιβάζονται τρεις πληροφορίες από την τράπεζα στην ΕΚΤ: το ποσό, καθώς και δύο κρυπτογραφημένοι κωδικοί που ταυτοποιούν τις δυο πλευρές. Αλλά η ΕΚΤ δεν θα πρέπει να μπορεί να αντιστοιχίσει αυτούς τους κωδικούς με την ταυτότητα των προσώπων.
