Η βιομηχανία των φαρμάκων αδυνατίσματος ετοιμάζεται για τη μεγαλύτερη αλλαγή της τελευταίας δεκαετίας. Οι δύο δημοφιλέστερες θεραπείες, οι ενέσεις Wegovy της Novo Nordisk και Mounjaro της Eli Lilly, που έχουν κατακτήσει την αγορά, ενδέχεται σύντομα να αντιμετωπίσουν ισχυρό ανταγωνισμό από μια νέα γενιά αποτελεσματικών χαπιών που υπόσχονται ίδια δράση χωρίς τη βελόνα.
Ειδικότερα, όπως γράφει η γερμανική εφημερίδα Suddeutsche Zeitung, από το 2023, στη Γερμανία κυκλοφορούν νέα φάρμακα αδυνατίσματος που αποδεικνύονται πιο αποτελεσματικά από οποιοδήποτε προηγούμενο σκεύασμα, ενώ όλο και περισσότερα δεδομένα δείχνουν πως αυτά τα φάρμακα μπορούν να μειώσουν όχι μόνο το βάρος, αλλά και τις επιπτώσεις χρόνιων παθήσεων που συνδέονται με την παχυσαρκία. Όσο οι επιστήμονες μελετούν όλες τις πιθανές επιδράσεις τους, πάμε να δούμε τι γνωρίζουμε έως τώρα, αλλά και τι περιμένουμε στο μέλλον;
Ποια φάρμακα είναι διαθέσιμα στη Γερμανία;
Προς το παρόν, οι ασθενείς έχουν δύο επιλογές:
- Σεμαγλουτίδη (Wegovy), που παράγεται από τη δανέζικη Novo Nordisk
- Τιρζεπατίδη (Mounjaro), που κυκλοφορεί από την αμερικανική Eli Lilly
Και τα δύο χορηγούνται με υποδόρια ένεση, μία φορά την εβδομάδα, μέσω ειδικής πένας (pen). Είναι εγκεκριμένα για ενήλικες με Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) τουλάχιστον 30, ή 27 εφόσον συνυπάρχει κάποια πάθηση όπως υπέρταση ή διαβήτης. Η αγωγή συνοδεύεται πάντα από αλλαγές στη διατροφή και αύξηση της σωματικής δραστηριότητας.
Πόσο βάρος χάνει κανείς;
Οι μελέτες δείχνουν εντυπωσιακά αποτελέσματα.
- Με σεμαγλουτίδη, οι συμμετέχοντες έχασαν κατά μέσο όρο 15% του βάρους τους σε 68 εβδομάδες.
- Με τιρζεπατίδη, η απώλεια έφτασε το 21% στο ίδιο διάστημα.
Ακόμη κι όταν τα φάρμακα συγκρίνονται απευθείας, η τιρζεπατίδη φαίνεται πιο αποτελεσματική, οδηγώντας σε περίπου ένα τρίτο μεγαλύτερη απώλεια βάρους σε σχέση με τη σεμαγλουτίδη. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα διαφέρει έντονα μεταξύ των συμμετεχόντων· κάποιοι χάνουν πολύ περισσότερα κιλά, άλλοι λιγότερα. Οι λόγοι αυτών των διαφορών παραμένουν ασαφείς.
Πώς δρουν τα σκευάσματα;
Και τα δύο σκευάσματα μιμούνται ορμόνες του εντέρου που ρυθμίζουν το αίσθημα κορεσμού μετά το φαγητό. Η σεμαγλουτίδη μιμείται την ορμόνη GLP-1, ενώ η τιρζεπατίδη μιμείται επιπλέον και την GIP.
Οι ουσίες αυτές επιβραδύνουν την κένωση του στομάχου, με αποτέλεσμα ο εγκέφαλος να λαμβάνει νωρίτερα σήμα κορεσμού. Παράλληλα, επηρεάζουν τα κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου: το φαγητό προκαλεί λιγότερη ευχαρίστηση και μειώνονται οι κρίσεις λιγούρας.
Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι οι ασθενείς αισθάνονται λιγότερη όρεξη για γλυκά και λιπαρά, αν και δεν είναι σαφές αν αυτό διαρκεί μακροπρόθεσμα.
Ποιες οι παρενέργειες;
Όπως εξηγεί το δημοσίευμα, οι πιο συχνές είναι γαστρεντερικές ενοχλήσεις (ναυτία, διάρροια), οι οποίες συνήθως υποχωρούν με τον χρόνο. Έχουν αναφερθεί σπάνια περιστατικά φλεγμονής παγκρέατος ή χοληδόχου κύστης, καθώς και περιπτώσεις χολόλιθων.
Υπάρχουν αναφορές για προβλήματα στο οπτικό νεύρο και πιθανό κίνδυνο αυτοκτονικής συμπεριφοράς, χωρίς ωστόσο να έχει επιβεβαιωθεί κάποια σχέση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA).
Επειδή τα φάρμακα επιβραδύνουν την πέψη, ενδέχεται να επηρεάσουν τη δράση άλλων σκευασμάτων. Για παράδειγμα, για το αντισυλληπτικό χάπι, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία. Οι αναφορές για τα λεγόμενα «μωρά του Ozempic» πιθανότατα σχετίζονται με τη βελτίωση της γονιμότητας μετά την απώλεια βάρους, όχι με αλληλεπίδραση των φαρμάκων.
Η χρήση τους αντενδείκνυται κατά την εγκυμοσύνη, καθώς δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή δεδομένα για την ασφάλειά τους στα αγέννητα παιδιά.
Τι συμβαίνει όταν σταματήσει κανείς τη θεραπεία;
Οι διαθέσιμες μελέτες παρακολουθούν τους ασθενείς για περίπου έναν χρόνο μετά τη διακοπή και δείχνουν ότι αυτοί ξαναπαίρνουν 53% έως 64% του βάρους που έχασαν. Μια πρόσφατη ανάλυση εκτιμά ότι μακροπρόθεσμα, η αύξηση σταθεροποιείται πριν επιστρέψει το αρχικό βάρος — διατηρώντας περίπου το 25% της απώλειας, δηλαδή τέσσερα έως πέντε κιλά λιγότερα ανά 100.
Παράλληλα, μετά τη διακοπή, επιδεινώνονται και δείκτες υγείας όπως το σάκχαρο, η πίεση και η χοληστερόλη.
Υπάρχουν στρατηγικές για να διατηρηθεί η απώλεια;
Τα στοιχεία είναι λίγα. Οι ερευνητές δοκιμάζουν προγράμματα διατροφικής υποστήριξης και άσκησης μετά τη διακοπή, με τα αποτελέσματα να εκκρεμούν.
Μια δανέζικη μελέτη εξετάζει σταδιακή μείωση της δόσης αντί για πλήρη διακοπή. Οι συμμετέχοντες που μείωσαν εξατομικευμένα τη δόση, χωρίς να την κόψουν εντελώς, διατήρησαν το βάρος τους με τη μισή περίπου ποσότητα φαρμάκου. Ωστόσο, οι περισσότεροι ειδικοί θεωρούν ότι τα φάρμακα πρέπει να λαμβάνονται μακροχρόνια για σταθερό αποτέλεσμα.
Υπάρχει επίσημη σύσταση;
Όχι ακόμη, εξηγεί η Suddeutsche Zeitung. Η κατευθυντήρια οδηγία για την παχυσαρκία στη Γερμανία (2024) συνεχίζει να προτείνει ως βασική θεραπεία τη διατροφική αλλαγή, άσκηση και ψυχολογική υποστήριξη.
Αναφέρει μεν ότι τα νέα φάρμακα «μπορούν να χρησιμοποιηθούν», αλλά η επιφυλακτικότητα οφείλεται στην περιορισμένη εμπειρία και στο ότι δεν καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία.
Πόσο κοστίζουν;
Οι ασθενείς πληρώνουν από την τσέπη τους περίπου 277 ευρώ τον μήνα για το Wegovy, ενώ παρόμοιο κόστος έχει και η Mounjaro. Τα φάρμακα δεν καλύπτονται από τη δημόσια ασφάλιση, καθώς θεωρούνται «lifestyle» σκευάσματα. Ωστόσο, ειδικοί ζητούν να εξαιρεθούν από αυτή την κατηγορία, δεδομένου ότι έχουν αποδεδειγμένα οφέλη για την υγεία. Εάν οι ασφαλιστικοί οργανισμοί τα κάλυπταν, η τιμή θα μπορούσε να μειωθεί, αλλά θα προκαλούσε μεγάλη οικονομική επιβάρυνση στα ταμεία.
Πόσο ικανοποιημένοι είναι οι ασθενείς;
Στην αρχή, η σεμαγλουτίδη προκάλεσε τεράστια ζήτηση, με ελλείψεις και κυκλοφορία πλαστών σκευασμάτων. Πλέον, η αγορά έχει σταθεροποιηθεί, αλλά η αρχική «μαγεία» έχει περιοριστεί.
Μελέτες δείχνουν ότι 20% έως 50% των ασθενών σταματούν τη θεραπεία μέσα στον πρώτο χρόνο, λόγω παρενεργειών, κόστους ή περιορισμένου αποτελέσματος. Πολλοί απλώς τη διακόπτουν όταν φτάσουν στο επιθυμητό βάρος.
Σε ποιες άλλες παθήσεις μπορεί να βοηθήσουν;
Τα φάρμακα αυτά αναπτύχθηκαν αρχικά για τον διαβήτη τύπου 2 και στη συνέχεια αποδείχθηκαν ωφέλιμα και για την καρδιά.
Το Wegovy μείωσε τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής, εγκεφαλικού ή θανάτου κατά 20% σε σχέση με το placebo. Με σεμαγλουτίδη και τιρζεπατίδη, οι νοσηλείες και οι θάνατοι λόγω καρδιακής ανεπάρκειας μειώθηκαν κατά 40%.
Επιπλέον, υπάρχουν στοιχεία για προστατευτική δράση στα νεφρά, βελτίωση της λιπώδους νόσου του ήπατος, ανακούφιση της υπνικής άπνοιας και μείωση πόνων στα γόνατα. Ερευνάται αν μπορούν να βοηθήσουν και σε νόσο Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον ή εθισμούς, αλλά τα δεδομένα είναι ακόμη πρώιμα.
Οι μηχανισμοί δράσης δεν είναι πλήρως κατανοητοί· ορισμένα οφέλη φαίνεται να προκύπτουν από την απώλεια βάρους, ενώ άλλα από τη βελτίωση του μεταβολισμού και τη μείωση των φλεγμονών, ανεξάρτητα από τα κιλά.
Ποιες νέες εξελίξεις αναμένονται;
Η επόμενη φάση, σύμφωνα με το δημοσίευμα, αφορά τα χάπια αδυνατίσματος — μια εναλλακτική για όσους αποφεύγουν τις ενέσεις.
Η Novo Nordisk ανέπτυξε χάπι με σεμαγλουτίδη, το οποίο επέφερε 15% απώλεια βάρους μέσα σε έναν χρόνο. Η Eli Lilly παρουσιάζει το Orforglipron, μια νέα ουσία τύπου GLP-1, με απώλεια 12% σε παρόμοιο διάστημα. Και τα δύο λαμβάνονται καθημερινά, με παρόμοιες παρενέργειες με τις ενέσεις.
Η Novo Nordisk έχει ήδη υποβάλει αίτηση έγκρισης στην ΕΕ, ενώ η Eli Lilly θα το κάνει εντός του 2025.
Παράλληλα, η Novo Nordisk δοκιμάζει υψηλότερες δόσεις ενέσιμης σεμαγλουτίδης (7,2 mg έναντι 2,4 mg), με αύξηση απώλειας βάρους στο 18,7%, αλλά και περισσότερες παρενέργειες.
Υπάρχει επίσης η υπό ανάπτυξη ρετατρουτίδη (Retatrutid), που μιμείται τρεις ορμόνες ταυτόχρονα (GLP-1, GIP, γλυκαγόνη). Οι πρώτες μελέτες δείχνουν απώλεια 24% του βάρους σε 48 εβδομάδες.
Υπάρχουν εναλλακτικές θεραπείες;
Τα προγράμματα διατροφής και άσκησης εξακολουθούν να αποτελούν τη βασική θεραπεία, οδηγώντας σε απώλεια 3-5% του βάρους κατά μέσο όρο.
Υπάρχουν επίσης παλαιότερα φάρμακα, όπως η λιραγλουτίδη (8-9% απώλεια) και η ορλιστάτη (περίπου 5%).
Η βαριατρική χειρουργική παραμένει η πιο αποτελεσματική επιλογή, με 25-35% απώλεια βάρους, αλλά συνοδεύεται από μεγαλύτερους κινδύνους και μόνιμες αλλαγές στη διατροφή.
