THEPOWERGAME
Κάτι στράβωσε πολύ στον δυτικό φιλελευθερισμό. Στον πυρήνα του ο κλασικός φιλελευθερισμός πιστεύει ότι η ανθρώπινη πρόοδος επιτυγχάνεται μέσω της συζήτησης και της μεταρρύθμισης.
Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τις ανατρεπτικές αλλαγές σε έναν διαιρεμένο κόσμο είναι η καθολική δέσμευση για ατομική αξιοπρέπεια, ανοικτές αγορές και περιορισμένη κυβέρνηση.
Ωστόσο, μια αναγεννημένη Κίνα χλευάζει τον φιλελευθερισμό ως εγωιστικό, παρακμιακό και ασταθή. Στο εσωτερικό, οι δεξιοί και οι αριστεροί λαϊκιστές οργίζονται εναντίον του φιλελευθερισμού για τον υποτιθέμενο ελιτισμό και τα προνόμιά του.
Τα τελευταία 250 χρόνια ο κλασικός φιλελευθερισμός συνέβαλε στην επίτευξη μιας απαράμιλλης προόδου. Δεν θα εξαφανιστεί σαν καπνός.
Όμως περνάει μια σοβαρή δοκιμασία, όπως ακριβώς συνέβη πριν από έναν αιώνα, όταν οι καρκίνοι του μπολσεβικισμού και του φασισμού άρχισαν να κατατρώγουν τη φιλελεύθερη Ευρώπη από μέσα. Είναι καιρός οι φιλελεύθεροι να καταλάβουν τι αντιμετωπίζουν και να αντεπιτεθούν.
Ο αγώνας δεν είναι πουθενά σφοδρότερος από την Αμερική, όπου αυτή την εβδομάδα το Ανώτατο Δικαστήριο επέλεξε να μην ακυρώσει τον δρακόντειο και παράξενο νόμο κατά των αμβλώσεων. Η πιο επικίνδυνη απειλή για την πνευματική πατρίδα του φιλελευθερισμού προέρχεται από τη δεξιά του Trump.
Οι λαϊκιστές απαξιώνουν τα φιλελεύθερα οικοδομήματα, όπως η επιστήμη και το κράτος δικαίου, ως προκάλυμμα μιας συνωμοσίας του βαθέος κράτους εναντίον του λαού. Υποτάσσουν τα γεγονότα και τη λογική στο φυλετικό συναίσθημα.
Το διαρκές ψεύδος ότι οι προεδρικές εκλογές του 2020 ήταν στημένες δείχνει πού οδηγούν τέτοιου είδους αντιδράσεις. Αν οι άνθρωποι δεν μπορούν να διευθετήσουν τις διαφορές τους μέσω του διαλόγου και αξιόπιστων θεσμών, καταφεύγουν στη βία.
Η επίθεση από τα αριστερά γίνεται πιο δύσκολα αντιληπτή, εν μέρει επειδή στην Αμερική ο όρος «φιλελεύθερος» έχει καταλήξει να περιλαμβάνει την ανελεύθερη αριστερά. Αυτή την εβδομάδα περιγράφουμε πώς από τα πανεπιστημιακά τμήματα της ελίτ πρόσφατα εξαπλώθηκε ένα νέο στυλ πολιτικής.
Καθώς οι νέοι πτυχιούχοι έπιασαν δουλειά στα πολυτελή μέσα μαζικής ενημέρωσης και την πολιτική, τις επιχειρήσεις και την εκπαίδευση, έφεραν μαζί τους τον τρόμο της «ανασφάλειας» και μια ατζέντα εμμονής με ένα κοντόφθαλμο όραμα περί δικαιοσύνης για τις καταπιεσμένες ομάδες λόγω της ταυτότητάς τους.
Παράλληλα έφεραν μαζί τους τακτικές επιβολής ιδεολογικής καθαρότητας, αποκλείοντας τους εχθρούς τους και να ακυρώνοντας τους συμμάχους που έχουν προβεί σε παραβάσεις – με απόηχους του ομολογιακού κράτους που κυριαρχούσε στην Ευρώπη πριν ριζώσει ο κλασικός φιλελευθερισμός στα τέλη του 18ου αιώνα.
Επιφανειακά, η ανελεύθερη αριστερά και οι κλασικοί φιλελεύθεροι, όπως ο Economist, θέλουν πολλά ίδια πράγματα. Και οι δύο πιστεύουν ότι οι άνθρωποι πρέπει να μπορούν να ευημερούν ανεξάρτητα από τη σεξουαλικότητά ή τη φυλή τους. Μοιράζονται την καχυποψία για την εξουσία και τα κατεστημένα συμφέροντα. Πιστεύουν στην επιθυμητή αλλαγή.
Ωστόσο, οι κλασικοί φιλελεύθεροι και οι ανελεύθεροι προοδευτικοί διαφωνούν κάθετα αναφορικά με τον τρόπο που αυτά τα πράγματα μπορούν να επιτευχθούν.
Για τους κλασικούς φιλελεύθερους, η ακριβής κατεύθυνση της προόδου είναι άγνωστη. Πρέπει να είναι αυθόρμητη και από τα κάτω προς τα πάνω -ενώ εξαρτάται από τη διάκριση των εξουσιών, έτσι ώστε κανείς ή οποιαδήποτε ομάδα να μην είναι σε θέση να ασκήσει διαρκή έλεγχο.
Αντίθετα, οι ανελεύθεροι αριστεροί θέτουν τη δική τους εξουσία στο επίκεντρο των πραγμάτων, επειδή είναι βέβαιοι ότι η πραγματική πρόοδος είναι δυνατή μόνο αφού πρώτα φροντίσουν να διαλύσουν τις φυλετικές, σεξουαλικές και άλλες ιεραρχίες.
Αυτή η διαφορά στη μέθοδο έχει βαθιές επιπτώσεις. Οι κλασικοί φιλελεύθεροι πιστεύουν στον καθορισμό δίκαιων αρχικών προϋποθέσεων και αφήνουν τα γεγονότα να εξελιχθούν μέσα από τον ανταγωνισμό – όπως, για παράδειγμα, εξαλείφοντας τα εταιρικά μονοπώλια, ανοίγοντας τα κλειστά επαγγέλματα, μεταρρυθμίζοντας ριζικά τη φορολογία και καθιστώντας την εκπαίδευση προσβάσιμη με vouchers.
Οι προοδευτικοί βλέπουν το laissez-faire ως ένα πρόσχημα που χρησιμοποιούν τα ισχυρά συμφέροντα για να διατηρήσουν το status quo. Αντίθετα, πιστεύουν στην επιβολή της «ισότητας» – τα αποτελέσματα που θεωρούν δίκαια.
Για παράδειγμα, ο Ibram X. Kendi, ένας ακαδημαϊκός-ακτιβιστής, υποστηρίζει ότι οποιαδήποτε πολιτική που δεν λαμβάνει υπόψη το χρώμα, συμπεριλαμβανομένων των τυποποιημένων εξετάσεων των παιδιών, είναι ρατσιστική εάν καταλήγει να αυξάνει τις μέσες φυλετικές διαφορές, όσο φωτισμένες και αν είναι οι προθέσεις που τις υπαγορεύουν.
Ο κ. Kendi έχει δίκιο να επιθυμεί μια αντιρατσιστική πολιτική που να φέρνει αποτελέσματα. Όμως, η αδέξια προσέγγισή του κινδυνεύει να στερήσει από ορισμένα μειονεκτούντα παιδιά τη βοήθεια που χρειάζονται και από άλλα την ευκαιρία να αξιοποιήσουν τα ταλέντα τους.
Για να ευημερήσει η κοινωνία τα άτομα, και όχι μόνο οι ομάδες, πρέπει να τυγχάνουν δίκαιης μεταχείρισης. Εξάλλου, η κοινωνία έχει πολλούς στόχους.
Οι άνθρωποι ανησυχούν για την οικονομική ανάπτυξη, την ευημερία, την εγκληματικότητα, το περιβάλλον και την εθνική ασφάλεια, και οι πολιτικές δεν μπορούν να κρίνονται απλώς από το αν προωθούν μια συγκεκριμένη ομάδα.
Οι κλασικοί φιλελεύθεροι χρησιμοποιούν τον διάλογο για να καθορίσουν τις προτεραιότητες και τους συμβιβασμούς σε μια πλουραλιστική κοινωνία και στη συνέχεια χρησιμοποιούν τις εκλογές για να καταλήξουν σε μια πορεία.
Η ανελεύθερη αριστερά πιστεύει ότι η αγορά των ιδεών είναι νοθευμένη όπως και όλες οι άλλες. Αυτό που μεταμφιέζεται σε αποδεικτικά στοιχεία και επιχειρήματα, λένε, είναι στην πραγματικότητα μια ακόμη επιβεβαίωση της ωμής εξουσίας της ελίτ.
Οι προοδευτικοί της παλιάς σχολής παραμένουν υπέρμαχοι της ελευθερίας του λόγου. Αλλά οι ανελεύθεροι προοδευτικοί πιστεύουν ότι η ισότητα απαιτεί η πλάστιγγα να γέρνει σε βάρος των προνομιούχων και των αντιδραστικών.
Αυτό σημαίνει περιορισμό της ελευθερίας του λόγου τους, χρησιμοποιώντας ένα σύστημα κάστας της θυματοποίησης, στο οποίο όσοι βρίσκονται στην κορυφή πρέπει να υποχωρούν έναντι εκείνων που έχουν μεγαλύτερη αξίωση για αποκατάσταση της δικαιοσύνης.
Περιλαμβάνει επίσης την παραδειγματική αντιμετώπιση των υποτιθέμενων αντιδραστικών, τιμωρώντας τους όταν λένε κάτι που εκλαμβάνεται ότι μπορεί να κάνει κάποιον λιγότερο προνομιούχο να αισθάνεται ανασφαλής. Τα αποτελέσματα είναι η καταγγελία, η ακύρωση και ο αποκλεισμός.
Ο Milton Friedman είχε πει κάποτε ότι «η κοινωνία που βάζει την ισότητα πάνω από την ελευθερία θα καταλήξει να μην έχει καμία από τις δύο». Είχε δίκιο. Οι ανελεύθεροι προοδευτικοί πιστεύουν ότι έχουν ένα σχέδιο για την απελευθέρωση των καταπιεσμένων ομάδων.
Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια φόρμουλα καταπίεσης των ατόμων – και, ως προς αυτό, δεν διαφέρει και πολύ από τα σχέδια της λαϊκιστικής δεξιάς.
Και τα δύο άκρα τοποθετούν με διαφορετικό τρόπο την εξουσία πάνω από τη διαδικασία, τον σκοπό πάνω από τα μέσα και τα συμφέροντα της ομάδας πάνω από την ελευθερία του ατόμου.
Οι χώρες που διοικούνται από τους ισχυρούς άνδρες τους οποίους οι λαϊκιστές θαυμάζουν, όπως η Ουγγαρία υπό τον Viktor Orban και η Ρωσία υπό τον Vladimir Putin, δείχνουν ότι η ανεξέλεγκτη εξουσία αποτελεί κακό θεμέλιο για την καλή διακυβέρνηση.
Ουτοπίες όπως η Κούβα και η Βενεζουέλα δείχνουν ότι ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα. Επιπλέον, πουθενά τα άτομα δεν συμμορφώνονται οικειοθελώς με τα φυλετικά και οικονομικά στερεότυπα που επιβάλλει το κράτος.
Όταν οι λαϊκιστές βάζουν τον κομματισμό πάνω από την αλήθεια, σαμποτάρουν την καλή διακυβέρνηση. Όταν οι προοδευτικοί διαχωρίζουν τους ανθρώπους σε ανταγωνιστικές κάστες, στρέφουν το έθνος εναντίον του εαυτού του.
Και οι δύο μειώνουν τους θεσμούς που επιλύουν τις κοινωνικές συγκρούσεις. Ως εκ τούτου, συχνά καταφεύγουν στον εξαναγκασμό, όσο κι αν αρέσκονται να μιλούν για δικαιοσύνη.
Αν ο κλασικός φιλελευθερισμός είναι τόσο πολύ καλύτερος από τις εναλλακτικές λύσεις, γιατί δεινοπαθεί σε όλο τον κόσμο; Ένας λόγος είναι ότι οι λαϊκιστές και οι προοδευτικοί αλληλοτροφοδοτούνται παθολογικά.
Το μίσος που νιώθει το ένα στρατόπεδο για το άλλο, φουντώνει τους δικούς του υποστηρικτές – προς όφελος και των δύο. Το να επικρίνεις τις υπερβολές της ίδιας σου της φυλής μοιάζει με προδοσία.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η φιλελεύθερη συζήτηση στερείται οξυγόνου. Αρκεί να κοιτάξετε τη Βρετανία, όπου η πολιτική τα τελευταία χρόνια αναλώθηκε στις διαμάχες μεταξύ των ασυμβίβαστων Brexiteers των Τόρις και του Εργατικού Κόμματος υπό τον Jeremy Corbyn.
Κάποιες πτυχές του φιλελευθερισμού αντιβαίνουν στην ανθρώπινη φύση. Για παράδειγμα ο φιλελευθερισμός απαιτεί να υπερασπίζεστε το δικαίωμα των αντιπάλων σας να μιλούν, ακόμη και όταν γνωρίζετε ότι κάνουν λάθος.
Πρέπει να είστε πρόθυμοι να αμφισβητήσετε τις βαθύτερες πεποιθήσεις σας. Οι επιχειρήσεις δεν πρέπει να προστατεύονται από τις θύελλες της δημιουργικής ανατροπής.
Οι αγαπημένοι σας πρέπει να προχωρούν μόνο με βάση την αξία τους, ακόμη και αν όλα τα ένστικτά σας λένε να παρακάμψετε τους κανόνες για χάρη τους. Πρέπει να αποδέχεστε τη νίκη των εχθρών σας στις εκλογές, ακόμη και αν πιστεύετε ότι θα οδηγήσουν τη χώρα στην καταστροφή.
Εν ολίγοις, χρειάζεται σκληρή δουλειά για να είσαι γνήσιος φιλελεύθερος. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, όταν ο τελευταίος ιδεολογικός τους αμφισβητίας έμοιαζε να καταρρέει, οι αλαζονικές ελίτ έχασαν την επαφή με την ταπεινότητα και την αυτοαμφισβήτηση του φιλελευθερισμού.
Συνήθισαν να πιστεύουν ότι είχαν πάντοτε δίκιο. Σχεδίασαν την αμερικανική αξιοκρατία για να ευνοήσουν ανθρώπους σαν κι αυτούς.
Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, επέβλεψαν μια οικονομία που αναπτύχθηκε πολύ αργά για να κάνει τους πολίτες να αισθανθούν ότι ευημερούν. Αντί να αντιμετωπίσουν με αξιοπρέπεια τους λευκούς κριτικούς της εργατικής τάξης, χλεύασαν την υποτιθέμενη έλλειψη λεπτών τρόπων από πλευράς τους.
Αυτός ο εφησυχασμός επέτρεψε στους αντιπάλους να κατηγορήσουν τον φιλελευθερισμό για μόνιμες ατέλειες – και, λόγω της αντιμετώπισης της φυλής στην Αμερική, να επιμείνουν ότι ολόκληρη η χώρα ήταν εξ’ αρχής σάπια.
Μπροστά στην επίμονη ανισότητα και τον ρατσισμό, οι κλασικοί φιλελεύθεροι μπορούν να υπενθυμίσουν στους ανθρώπους ότι η αλλαγή χρειάζεται χρόνο. Όμως η Ουάσιγκτον είναι διαλυμένη, η Κίνα προχωράει με ορμή, ενώ οι άνθρωποι είναι ανήσυχοι.
Η φιλελεύθερη έλλειψη πεποίθησης
Ο απόλυτος εφησυχασμός θα ήταν οι κλασικοί φιλελεύθεροι να υποτιμήσουν την απειλή. Πάρα πολλοί δεξιοί φιλελεύθεροι τείνουν να επιλέγουν έναν ξεδιάντροπο γάμο συμφέροντος με τους λαϊκιστές.
Πάρα πολλοί αριστεροί φιλελεύθεροι επικεντρώνονται στο ότι και οι ίδιοι θέλουν κοινωνική δικαιοσύνη. Παρηγορούνται με τη σκέψη ότι ο πιο μισαλλόδοξος ανελευθερισμός ανήκει στο περιθώριο.
Μην ανησυχείτε, λένε, η μισαλλοδοξία αποτελεί μέρος του μηχανισμού της αλλαγής: εστιάζοντας στην αδικία, μετατοπίζουν το κέντρο.
Ωστόσο, οι κλασικοί φιλελεύθεροι αποτρέπουν την ενίσχυση των άκρων αντιμετωπίζοντας τις δυνάμεις που ωθούν τους ανθρώπους στα άκρα. Εφαρμόζοντας τις φιλελεύθερες αρχές, συμβάλλουν στην επίλυση των πολλών προβλημάτων της κοινωνίας, χωρίς κανείς να καταφεύγει στον εξαναγκασμό.
Μόνο οι φιλελεύθεροι εκτιμούν την διαφορετικότητα σε όλες τις μορφές της και καταλαβαίνουν πώς να την μετατρέπουν σε δύναμη. Μόνο αυτοί μπορούν να ασχοληθούν δίκαια με τα πάντα, από την εκπαίδευση έως τον σχεδιασμό και την εξωτερική πολιτική, ώστε να απελευθερώσουν τη δημιουργική ενέργεια των ανθρώπων.
Οι κλασικοί φιλελεύθεροι οφείλουν να ξαναβρούν το αγωνιστικό τους πνεύμα. Θα πρέπει να τα βάλουν με τους τραμπούκους και τους ακυρωτές. Ο φιλελευθερισμός εξακολουθεί να είναι ο καλύτερος μοχλός για δίκαιη πρόοδο. Οι φιλελεύθεροι πρέπει να βρουν το θάρρος να το δηλώσουν ξεκάθαρα.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
