H κατασκευή αυτού του φαινομενικά απλού αντικειμένου προφανώς πέρασε από αρκετά στάδια δοκιμών και λαθών. Όλοι γνωρίζουμε πώς μοιάζει μια ομπρέλα και ποιος είναι ο ρόλος της: ένας θόλος πάνω από το κεφάλι, στερεωμένος σε έναν στύλο με ακτίνες, που διπλώνει όταν δεν χρησιμοποιείται. Αλλά ποιος ήταν ο πρώτος που σκέφτηκε και υλοποίησε αυτόν τον μηχανισμό;
Η ομπρέλα, αν και ταπεινό αξεσουάρ, είναι στην πραγματικότητα ένα θαύμα ανθρώπινης επινοητικότητας και προσαρμοστικότητας. Πρόκειται για μια εφεύρεση που έχει ενσωματωθεί αβίαστα στην καθημερινότητά μας, προσφέροντας προστασία από τις ιδιοτροπίες του καιρού. Ωστόσο, η παρουσία της κρύβει μια πλούσια και συναρπαστική ιστορία που συχνά παραβλέπεται.
Οι απαρχές της ομπρέλας
Αιγυπτιακή σκιάστρα από τον τάφο του Χαεμουάσετ © Art of Counting
Η ομπρέλα υπάρχει εδώ και σχεδόν 4.000 χρόνια. Οι πρώτες αναφορές προέρχονται από την ιστορική περιοχή της Μεσοποταμίας στη Δυτική Ασία. Τότε, ο ήλιος αποτελούσε μεγαλύτερη απειλή από τη βροχή, και γι’ αυτό γεννήθηκε το παρασόλι για να προστατεύει τους ανθρώπους από τον ήλιο.
Αυτές οι πρώτες ομπρέλες κατασκευάζονταν από φοινικόφυλλα, πάπυρο και φτερά παγωνιού, και ήταν προνόμιο μόνο της ανώτερης κοινωνικής τάξης στην αρχαία Αίγυπτο και τη Μεσοποταμία. Το βάρος τους ήταν τέτοιο που συχνά απαιτούσαν βοήθεια για τη μεταφορά τους. Στην Κίνα του Μεσαίωνα επίσης χρησιμοποιούσαν παρασόλια, φτιαγμένα από μπαμπού και καλυμμένα με φύλλα και φτερά, δείχνοντας ότι η ιδέα της προστασίας από τον ήλιο ήταν καθολική.
Στη Μεσοποταμία και στην Περσία, τα βασιλικά άρματα προστατεύονταν από παρασόλια, με χαρακτηριστικές κουρτίνες που κρέμονταν στο πίσω μέρος. Μόνο οι βασιλιάδες είχαν το προνόμιο της σκιάς, όπως δείχνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα και οι ανάγλυφες παραστάσεις.
Στην Ινδία και τη Βιρμανία, η ομπρέλα (chatra στα σανσκριτικά) συνδέθηκε στενά με τη θεϊκότητα και την τύχη. Οι βασιλιάδες είχαν τεράστιες, περίτεχνες ομπρέλες στους θρόνους τους, ενώ στην Ταϊλάνδη η εννιαώροφη βασιλική ομπρέλα αποτελούσε έμβλημα εξουσίας.
Η βασιλική ομπρέλα με εννέα επίπεδα της Ταϊλάνδης © Wikimedia Commons
Στην αρχαία Ελλάδα, οι γυναίκες ευγενικης καταγωγής κρατούσαν παρασόλια ως αξεσουάρ κομψότητας, ενώ οι δούλες τους συχνά τα κρατούσαν γι’ αυτές. Η χρήση παρασολιού από άνδρες θεωρούνταν τότε ένδειξη θηλυπρέπειας. Το ίδιο ίσχυε και στη Ρώμη, όπου γυναίκες της υψηλής τάξης προστατεύονταν με παρασόλια, ενώ οι άνδρες που τα χρησιμοποιούσαν αντιμετωπίζονταν με χλευασμό. Μάλιστα, υπάρχουν καταγραφές Ρωμαίων γυναικών του 1ου αιώνα μ.Χ. που άλειφαν τα χάρτινα παρασόλια τους με λάδι για να τα κάνουν αδιάβροχα.
Εικονογράφηση αρχαίας Ελληνίδας με ομπρέλα © Wikimedia Commons
Στην Κίνα, η χρήση της ομπρέλας επεκτάθηκε τόσο για προστασία από τη βροχή όσο και από τον ήλιο, αλλά παρέμενε προνόμιο των ανώτερων τάξεων. Αυτοκρατορικές άμαξες έφεραν πολλές ομπρέλες για πρακτικούς και τελετουργικούς λόγους. Οι Κινέζοι θεωρούνται επίσης οι πρώτοι που εφηύραν πτυσσόμενες ομπρέλες, με αναφορές που χρονολογούνται πριν από 2.400 χρόνια.
Στην Ιαπωνία, οι παραδόσεις μιλούν για ομπρέλες που χρησιμοποιούνταν στη βροχή και στο χιόνι και κατέχουν σημαντική θέση στη μυθολογία της χώρας. Υπάρχει μάλιστα και ένα πνεύμα-ομπρέλα, ο λεγόμενος Kasa-Obake, που «ανασταίνεται» από παλιές, σπασμένες ομπρέλες.
Από το παρασόλι στην ομπρέλα
Στα γαλλικά, η λέξη «parapluie» σημαίνει ομπρέλα, με το «para» να υποδηλώνει προστασία και pluie = βροχή. Στα αγγλικά, η λέξη umbrella προέρχεται από το λατινικό «umbra», που σημαίνει σκιά, συνδέοντας άμεσα τη σύγχρονη ομπρέλα με τον προκάτοχό της, το παρασόλι.
