Βέλη Τραμπ κατά Πάουελ και νέο πλήγμα στην αξιοπιστία στη σκιά του στασιμοπληθωρισμού

Δύσκολη στροφή για ανάπτυξη & πληθωρισμό στις ΗΠΑ. Ο Τραμπ έδιωξε την επικεφαλής Εργατικών Στατιστικών

Ντόναλντ Τραμπ και Τζερόμ Πάουελ © YouTube/screenshot

Όταν ο Ντόναλντ Τραμπ μιλούσε για το «να κάνουμε την Αμερική ξανά μεγάλη» με σημαία τους δασμούς, λίγοι συνειδητοποιούσαν ότι ίσως εννοούσε… τη δεκαετία του 1970, με τον στασιμοπληθωρισμό. Την περίοδο εκείνη η χώρα γνώρισε άνευ προηγουμένου πληθωρισμό και έντονη επιβράδυνση της ανάπτυξης, έπειτα από 25 χρόνια μεταπολεμικής οικονομικής άνθησης.

Ο Αύγουστος ξεκίνησε με μια δύσκολη στροφή για τις αγορές και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Εκτός από τους σαρωτικούς δασμούς Τραμπ το ξεκίνημα του τρίτου και τελευταίου μήνα του καλοκαιριού είχε και μια δυσάρεστη εικόνα για την προοπτική της ανάπτυξης κοιτώντας τα στοιχεία της απασχόλησης σε συνδυασμό με τον επίμονο πληθωρισμό στις ΗΠΑ.

Η έκθεση για την απασχόληση του Ιουλίου έδειξε ότι οι θέσεις εργασίας εκτός γεωργίας αυξήθηκαν κατά 73.000 τον περασμένο μήνα, πολύ κάτω από την εκτίμηση των οικονομολόγων που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση του Dow Jones, οι οποίοι έκαναν λόγο για αύξηση των θέσεων εργασίας κατά 100.000. Επίσης, οι προηγούμενοι μήνες αναθεωρήθηκαν σημαντικά προς τα κάτω. Η αύξηση των θέσεων εργασίας τον Ιούνιο ανήλθε σε μόλις 14.000, από 147.000. Η καταμέτρηση του Μαΐου μειώθηκε στις 19.000 από 125.000, σηματοδοτώντας ότι η αγορά εργασίας έχει εξασθενήσει εδώ και καιρό.

Ο Ντόναλντ Τραμπ από την πλευρά του άστραψε και βρόντηξε. Αυτή τη φορά, στο στόχαστρο βρέθηκε η επικεφαλής του Γραφείου Εργατικών Στατιστικών των ΗΠΑ, Έρικα ΜακΈνταρφερ, την οποία απέλυσε, επειδή τα νούμερα που δημοσιοποίησε η υπηρεσία της για την απασχόληση δεν ήταν αρκετά «χαρούμενα». Και μετά επιτέθηκε ξανά κατά του επικεφαλής της Fed  Τζερόμ Πάουελ.

Δήλωσε σε συνέντευξη που παραχώρησε στο δίκτυο Newsmax, θα απομάκρυνε τον Πάουελ χωρίς δεύτερη σκέψη, επισημαίνοντας ότι τα επιτόκια της Fed είναι σε υπερβολικά υψηλό επίπεδο, αλλά συμπλήρωσε πως οι σύμβουλοί του θεωρούν ότι μια τέτοια κίνηση θα προκαλούσε «αναταραχή στην αγορά».

«Θα φύγει σε επτά ή οκτώ μήνες και θα βάλω κάποιον άλλον», είπε ο Τραμπ, αναφερόμενος στη λήξη της θητείας του Πάουελ ως επικεφαλής της Fed τον Μάιο του 2026. Μέσω ανάρτησής του στην πλατφόρμα Truth Social, ο Ντόναλντ Τραμπ κάλεσε πάντως τον Τζερόμ Πάουελ να παραιτηθεί.

«Ο Πάουελ θα έπρεπε να παραιτηθεί, όπως παραιτήθηκε η Αντριάνα Κούγκλερ, η οποία είχε διοριστεί από τον Μπάιντεν», έγραψε ο Αμερικανός πρόεδρος. Νωρίτερα, η Κούγκλερ παραιτήθηκε από τη θέση της στο διοικητικό συμβούλιο της Fed, δίνοντας στον Τραμπ την ευκαιρία να επιλέξει υποψήφιο της αρεσκείας του.

Έχουν περάσει μόλις δύο τρίμηνα της διακυβέρνησης Τραμπ, αλλά τα πρώτα δεδομένα είναι απογοητευτικά. Το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 0,5% ετησιοποιημένα στο πρώτο τρίμηνο του 2025. Παρότι πολλοί απέδωσαν τη μείωση σε έκτακτους παράγοντες, κυρίως την έκρηξη των εισαγωγών λόγω επικείμενων δασμών, η βελτίωση του δεύτερου τριμήνου (+3%) οφείλεται κυρίως στην εξομάλυνση αυτών των εισαγωγών, όχι σε διαρθρωτική ανάκαμψη, αναφέρει ο Ντιν Μπέικερ, ανώτερος οικονομολόγος στο Κέντρο Οικονομικής και Πολιτικής Έρευνας..

Αδύναμη ανάπτυξη

Συνολικά, η ανάπτυξη στο πρώτο εξάμηνο του 2025 ανήλθε σε μόλις 1,2%, από 2,8% το τελευταίο έτος της διακυβέρνησης Μπάιντεν. Όταν λοιπόν ο Τραμπ δηλώνει ότι «στρέφει την οικονομία», μάλλον το εννοεί κυριολεκτικά—προς τα πίσω.

Η εικόνα ανά τομέα είναι εξίσου ανησυχητική. Η κατανάλωση, που αντιστοιχεί σε περίπου 70% της οικονομίας, αυξήθηκε κατά μόλις 0,9% το πρώτο εξάμηνο, από 3,4% το 2024. Οι δαπάνες για αεροπορικά ταξίδια μειώθηκαν κατά 8,5%, ενώ η κατανάλωση σε εστιατόρια αυξήθηκε οριακά (1,6%), με τα φθηνότερα φαστ φουντ να σημειώνουν πτώση (-0,1%), ένδειξη πίεσης στα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα.

Οι επενδύσεις δεν καλύπτουν το κενό. Η έκρηξη στην τεχνητή νοημοσύνη τροφοδοτεί κάποιες επενδύσεις, αλλά αυτές δεν αρκούν για να αντισταθμίσουν τη βουτιά στην κατασκευαστική δραστηριότητα, ιδίως σε εργοστάσια και ξενοδοχεία. Ειδικά η υποχώρηση στην κατασκευή εργοστασίων είναι κραυγαλέα, δεδομένου ότι ο Τραμπ έχει θέσει στο επίκεντρο της πολιτικής του την αναβίωση της βιομηχανίας. Το 2024, οι επενδύσεις σε εργοστάσια είχαν υπερδιπλασιαστεί σε σχέση με το 2019, χάρη στον νόμο για τα ημιαγωγά και τον «Νόμο κατά του Πληθωρισμού» της κυβέρνησης Μπάιντεν. Τώρα η πορεία έχει αντιστραφεί.

Παρά τις υποσχέσεις για μείωση του εμπορικού ελλείμματος, δεν παρατηρείται καμία βελτίωση. Οι εξαγωγές έχουν μειωθεί ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ ο τουρισμός από το εξωτερικό κατέρρευσε, με τις σχετικές δαπάνες να πέφτουν κατά 15%.

Η εικόνα στην αγορά εργασίας δεν είναι ενθαρρυντική. Οι νέες θέσεις εργασίας μειώθηκαν από 168.000 μηνιαίως (2024) σε 133.000, ενώ το ποσοστό ανεργίας παρέμεινε χαμηλό στο 4,1%. Ωστόσο, η ανεργία αυξήθηκε σημαντικά για νέους και Αφροαμερικανούς εργαζομένους—ομάδες ιδιαίτερα ευάλωτες. Η ανεργία των Μαύρων εργαζομένων ανήλθε σε 6,8% τον Ιούνιο, δύο μονάδες πάνω από το ιστορικό χαμηλό του Μαΐου 2023.

Οι αυξήσεις στους μισθούς έχουν επιβραδυνθεί. Από 4% ετησίως το 2023–2024, ο μέσος ωρομίσθιος αυξήθηκε μόλις κατά 3,2% το πρώτο εξάμηνο του 2025. Παράλληλα, ο πληθωρισμός άγγιξε το 3%—πολύ πάνω από τις προσδοκίες της Fed. Καθώς οι δασμοί πολλαπλασιάζονται, ο πληθωρισμός αναμένεται να ενταθεί περαιτέρω.

Οι πραγματικοί μισθοί λοιπόν υποχωρούν, η κατανάλωση ασθενεί, και μαζί τους φρενάρουν ανάπτυξη και απασχόληση. Η παραγωγικότητα επίσης έχει επιβραδυνθεί δραματικά—μείωση 1,5% το πρώτο τρίμηνο και σχεδόν μηδενική μεταβολή στο εξάμηνο, έναντι 2,1% το 2024.

Το πιο ανησυχητικό, όμως, είναι η μακροπρόθεσμη προοπτική, σημειώνει ο Ντιν Μπέικερ, ανώτερος οικονομολόγος στο Κέντρο Οικονομικής και Πολιτικής Έρευνας. Οι περικοπές στις δημόσιες δαπάνες για έρευνα και η επιθετική στάση έναντι πανεπιστημίων και ξένων φοιτητών στερούν τη χώρα από ζωτικούς ανθρώπινους και τεχνολογικούς πόρους. Παράλληλα, οι δασμοί και η εχθρότητα προς τους εμπορικούς εταίρους ωθούν άλλες χώρες να συνάπτουν μεταξύ τους νέες συμφωνίες, παρακάμπτοντας τις ΗΠΑ. Η εγκατάλειψη των καθαρών μορφών ενέργειας εγκλωβίζει την αμερικανική οικονομία σε ξεπερασμένες τεχνολογίες, προσθέτει.

Είναι ακόμη νωρίς στη διακυβέρνηση Τραμπ. Ίσως κάτι αλλάξει. Όμως η τρέχουσα πορεία δείχνει πως μπορεί να βιώσουμε μια δεκαετία που θα κάνει τα προβλήματα του 1970 να μοιάζουν ήπια.