Καθώς οι ισχυροί υπουργοί Οικονομικών του κόσμου συναντώνται Πέμπτη-Παρασκευή, 17-18 Ιουλίου, σε ένα παραθαλάσσιο θέρετρο στη Νότια Αφρική, η φετινή διοργανώτρια χώρα της ομάδας των 20 πλουσιότερων κρατών του πλανήτη, G20, προσπαθεί να διατηρήσει την ατζέντα της εντός τροχιάς.
Ο παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος που ξεκίνησε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, καθώς και η ένταση που έχει προκαλέσει μεταξύ των μεγάλων οικονομιών, σημαίνουν ότι η G20 δυσκολεύεται να κρατήσει την εστίασή της στους στόχους που έχουν τεθεί, οι οποίοι περιλαμβάνουν την ανακούφιση του χρέους, τη βιώσιμη χρηματοδότηση και τις μεταρρυθμίσεις στους διεθνείς αναπτυξιακούς οργανισμούς.
Όλα αυτά περιπλέκονται από το γεγονός ότι οι ΗΠΑ, η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, δεν έχουν στείλει τους κορυφαίους αξιωματούχους τους στη σύνοδο στη Νότια Αφρική, παρότι αναμένεται να αναλάβουν την προεδρία της ομάδας στα τέλη Νοεμβρίου.
Η κυβέρνηση Τραμπ αντιμετωπίζει τη Νότια Αφρική σχεδόν σαν παρία, βάζοντας στη μαύρη λίστα τους απεσταλμένους της, αρνούμενη να στείλει υψηλόβαθμους αξιωματούχους σε συναντήσεις που φιλοξενεί και απειλώντας να πλήξει τη χώρα με τόσο υψηλούς δασμούς που η οικονομική κρίση είναι πιθανό να επιδεινωθεί.
Το τελευταίο σημάδι ήρθε με την αποκάλυψη από το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα στην κυβέρνηση συνασπισμού της Νότιας Αφρικής, τη Δημοκρατική Συμμαχία (DA), ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε απορρίψει τον ειδικό απεσταλμένο του προέδρου Σίριλ Ραμαφόσα, αρνούμενη να του χορηγήσει διπλωματική βίζα τον Μάιο και αρνούμενη να τον αναγνωρίσει ως «επίσημο συνομιλητή».
Οι ΗΠΑ όχι μόνο έχουν περιορίσει τις διμερείς σχέσεις με τη Νότια Αφρική, αλλά την έχουν επίσης μποϊκοτάρει σε παγκόσμιους οργανισμούς, όπως η G20 – της οποίας ο Ραμαφόσα προεδρεύει επί του παρόντος, ελπίζοντας να προωθήσει τα συμφέροντα των αναπτυσσόμενων χωρών σε συνομιλίες με τα πλουσιότερα κράτη του κόσμου.
Το τελευταίο σημάδι αυτού ήταν η απόφαση του υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ, να μην συμμετάσχει στη συνάντηση των υπουργών Οικονομικών της G20 την Πέμπτη στη Νότια Αφρική, προτιμώντας να στείλει έναν χαμηλότερο αξιωματούχο.
Ο Μπέσεντ δεν συμμετείχε σε παρόμοια συνάντηση τον Φεβρουάριο, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο δεν συμμετείχε σε συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της G20, λέγοντας ότι η κυβέρνηση του Ραμαφόσα κάνει «πολύ κακά πράγματα» και ότι δεν μπορούσε να «καλοπιάσει τον αντιαμερικανισμό».
Αξιωματούχος του ΥΠΟΙΚ των ΗΠΑ επιβεβαίωσε ότι ο Μάικλ Κάπλαν, εκτελών χρέη υφυπουργού για τις διεθνείς υποθέσεις, θα εκπροσωπήσει το υπουργείο στη συνάντηση της 17ης και 18ης Ιουλίου κοντά στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής αντί του Μπέσεντ. Οι ΗΠΑ πρόκειται να ηγηθούν της ομάδας G20, στην ίδρυση της οποίας συνέβαλαν μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, το επόμενο έτος.
Ο Τραμπ θέλει να ξαναγράψει το αφήγημα για την Κίνα
Κι όλα αυτά την ίδια ώρα που ο Τραμπ δείχνει να προσπαθεί να ξαναγράψει το αφήγημα για την Κίνα, με τη στροφή του για την Nvidia να πυροδοτεί σενάρια “μεγάλης συμφωνίας”, από την τεχνολογία και τις σπάνιες γαίες, έως τις κινέζικες επενδύσεις στις ΗΠΑ, με στόχο να πετύχει τους στόχους στο εμπορικό ισοζύγιο.
Σε μια αιφνιδιαστική ανατροπή, ο Λευκός Οίκος ενημέρωσε αυτή την εβδομάδα τη Nvidia ότι σύντομα θα μπορεί να επαναλάβει τις πωλήσεις του ειδικά σχεδιασμένου για την κινεζική αγορά επιταχυντή τεχνητής νοημοσύνης H20. Ανάλογες διαβεβαιώσεις έλαβε και η Advanced Micro Devices από το Υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ.
Αιτιολογώντας την απόφαση, ο υπουργός Εμπορίου Χάουαρντ Λάτνικ δήλωσε ότι η κυβέρνηση επιθυμεί να κρατήσει τους Κινέζους developers «εθισμένους» στην αμερικανική τεχνολογία, χωρίς όμως να τους πουλήσει «τα καλύτερα προϊόντα». Αυτό, όπως είπε, απαιτεί μια πιο ισορροπημένη πολιτική που θα διατηρεί τις ΗΠΑ «ένα βήμα μπροστά από τις δυνατότητες που μπορεί να αναπτύξει η Κίνα, ώστε να συνεχίσει να αγοράζει τα τσιπ μας».
Η αλλαγή στρατηγικής προκάλεσε την οργή των σκληροπυρηνικών της Ουάσιγκτον, την ώρα που ο Τραμπ προετοιμάζει ενδεχόμενη συνάντηση με τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ. Το ερώτημα πλέον είναι: πόσο μακριά είναι διατεθειμένες να φτάσουν οι ΗΠΑ στην άρση περιορισμών που έχουν επιβληθεί στο εμπόριο με την Κίνα, στο όνομα της εθνικής ασφάλειας;
«Η φαινομενική χαλάρωση στους ελέγχους εξαγωγών για τα τσιπ H20 μπορεί να είναι προάγγελος μεγαλύτερων εξελίξεων», εκτίμησε ο Κέβιν Σου, επενδυτής τεχνολογίας και πρώην στέλεχος της κυβέρνησης Ομπάμα. «Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων υπάρχουν πολλά ανταλλάγματα: εξοπλισμός κατασκευής ημιαγωγών, σπάνιες γαίες, τεχνολογία μπαταριών, AI chips, ακόμη και αμοιβαία πρόσβαση στις αγορές».
Αν και η πλήρης άρση των περιορισμών απέχει πολύ, οι πρόσφατες κινήσεις του Τραμπ ανοίγουν τον δρόμο για επαναπροσδιορισμό των οικονομικών σχέσεων μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων. Αυτό συμβαίνει λίγους μόνο μήνες μετά την επιβολή δασμών 145% που είχε οδηγήσει τις σχέσεις τους στα πρόθυρα πλήρους αποσύνδεσης.
Οι μεταγενέστερες συνομιλίες σε Γενεύη και Λονδίνο οδήγησαν σε εκεχειρία: οι ΗΠΑ συμφώνησαν σε μείωση δασμών και χαλάρωση ελέγχων εξαγωγών με αντάλλαγμα την παροχή μαγνητών σπάνιων γαιών από την Κίνα — υλικών κρίσιμων για smartphones, ηλεκτρικά οχήματα και οπλικά συστήματα υψηλής τεχνολογίας.
Η κίνηση έρχεται να ενισχύσει το θετικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί από μια σειρά διπλωματικών επαφών, περιλαμβανομένης της πρόσφατης συνάντησης του ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο με τον Κινέζο ομόλογό του Γουάνγκ Γι στη Μαλαισία. Ο υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ, επικεφαλής των προηγούμενων εμπορικών διαπραγματεύσεων, αναμένεται να συναντηθεί εντός εβδομάδων με τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Χε Λιφένγκ, με την αμερικανική πλευρά να δηλώνει ανοιχτή σε παράταση της προθεσμίας της 12ης Αυγούστου για την επαναφορά των δασμών.
Οι δύο πλευρές φαίνεται πως προσεγγίζουν μια σειρά συμφωνιών – ίσως και μια συνολική “μεγάλη συμφωνία” – ενόψει ενδεχόμενης συνάντησης κορυφής, πιθανότατα κατά την APEC, που θα διεξαχθεί στα τέλη Οκτωβρίου στη Νότια Κορέα.
Η Ουάσιγκτον επιδιώκει επίσης λύση για το μέλλον της TikTok στις ΗΠΑ και διαβεβαιώσεις ότι το Πεκίνο δεν θα χρησιμοποιήσει την κυριαρχία του στις σπάνιες γαίες ως “όπλο”. Από την πλευρά της, η Κίνα επιθυμεί την πλήρη κατάργηση των αμερικανικών δασμών — περιλαμβανομένων των επιπλέον 20% που συνδέονται με την κρίση φαιντανύλης — και την αναστολή των περιορισμών επενδύσεων και εξαγωγών, που θεωρεί εμπόδια στην τεχνολογική της ανάπτυξη.
Αδυναμία να βγει κάποιο κοινό ανακοινωθέν
Υπό αυτό το πρίσμα και σε συνδυασμό με τα κεντρικά παζάρια των δασμών, στη G-20 ο διχασμός δεν κρύβεται. «Ελπίζω να υπάρξει συμφωνία και να εκδοθεί κοινό ανακοινωθέν», δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών της Νότιας Αφρικής Ενόχ Γκοντονγκουάνα σε συνέντευξή του στην Jennifer Zabassaja του Bloomberg TV. «Ήταν μια δύσκολη περίοδος».
Η επίτευξη ενός κοινό ανακοινωθέντος — αντί για μια απλή περίληψη του προέδρου, όπως ήταν στις δύο προηγούμενες συναντήσεις των υπουργών Οικονομικών που διοργάνωσε η Νότια Αφρική — θα ήταν μια σημαντική ένδειξη συναίνεσης για την G-20, εάν ο Γκοντονγκουάνα καταφέρει να συμφωνήσει εν μέσω των κραδασμών που προέρχονται από την Ουάσινγκτον.
Με την επιβολή παγκόσμιων δασμών στο εμπόριο, την περιφρόνηση του συνθήματος της Νότιας Αφρικής για την G-20, «αλληλεγγύη, ισότητα και βιωσιμότητα» και την απόσυρση δισεκατομμυρίων δολαρίων από τη χρηματοδότηση για το κλίμα και τη διεθνή βοήθεια, οι ΗΠΑ δοκιμάζουν μια πολυμερή τάξη που κυριαρχεί στην παγκόσμια πολιτική από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Με καθημερινές σχεδόν ανακοινώσεις από τον Λευκό Οίκο που αναστατώνουν τις παγκόσμιες αγορές, υπάρχει ελάχιστος χώρος για συζήτηση μακροπρόθεσμων στόχων.
«Οι διαφορές που βλέπουμε σχετικά με τους δασμούς και το εμπόριο δεν βοηθούν αυτές τις προσπάθειες και πρόκειται για εξαιρετικά απαιτητικά και δύσκολα ζητήματα», είπε ο Νορβηγός υπουργός Οικονομικών Γενς Στόλτενμπεργκ στο Bloomberg. «Πολλή ενέργεια και προσπάθεια κατευθύνονται τώρα σε αυτά τα εμπορικά ζητήματα και η δυνατότητα για εύρεση συναίνεσης είναι περιορισμένη.»
Η αναταραχή έχει επηρεάσει την παρουσία των κορυφαίων αξιωματούχων στη σύνοδο που λαμβάνει χώρα σε έναν καταπράσινο, τροπικό χώρο στα περίχωρα του Ντέρμπαν, της τρίτης μεγαλύτερης πόλης της Νότιας Αφρικής, όπου οι αντιπρόσωποι μπορούν να απολαύσουν θέα στον Ινδικό Ωκεανό.
Εκτός από τον υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ Σκοτ Μπέσεντ, σημαντικές απουσίες είναι ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Ερίκ Λομπάρ, καθώς και οι ομόλογοί του από την Αργεντινή και την Αυστραλία, Λουίς Καπούτο και Κάτι Γκάλαχερ.
Παρόλα αυτά, πηγές από αρκετές αντιπροσωπείες, ανέφεραν στο Bloomberg ότι υπάρχει συμφωνία σε αρκετά θέματα που θα καλυφθούν στο τελικό ανακοινωθέν, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης του χρέους και των υποδομών.
«Παρά τις προκλήσεις σχετικά με τους δασμούς, αισθάνομαι ότι στις σημερινές συζητήσεις, γνωρίζουμε ότι υπάρχουν διαφορές, αλλά υπάρχει πολύ που μπορούμε να κάνουμε μαζί», δήλωσε στον Bloomberg ο Καναδός υπουργός Οικονομικών Φρανσουά-Φιλίπ Σαμπάν όταν ρωτήθηκε αν θα υπάρξει κοινό ανακοινωθέν.
Τα αγκάθια στη G-20
Ο Γκοντονγκουάνα από τη Νότια Αφρική τόνισε ότι η βιώσιμη χρηματοδότηση και τα παγκόσμια εμπορικά ισοζύγια αποτελούν τα βασικά σημεία τριβής.
«Οι ΗΠΑ έχουν πάρει συγκεκριμένη θέση για την κλιματική αλλαγή, τη χρηματοδότηση του κλίματος και όλα αυτά τα ζητήματα και επομένως η εισαγωγή αυτών των θεμάτων στη συζήτηση στην G-20 δημιούργησε μια δύσκολη αποστολή για εμάς», είπε. Επίσης, η κινεζική αντιπροσωπεία βλέπει τις αναφορές σε «παγκόσμια ανισορροπία» ως αναφορές στο Πεκίνο, κάτι που αποτελεί «μεγάλο ζήτημα», πρόσθεσε.
Υπάρχει ουσιαστική συμφωνία σε αρκετά θέματα, είπαν τρία πρόσωπα που γνωρίζουν τις σκέψεις της κυβέρνησης της Νότιας Αφρικής. Ωστόσο, οι στόχοι της βασίζονται στις συναντήσεις της G-20 των τελευταίων ετών αντί να επιχειρούν να ανοίξουν νέους δρόμους, καθώς υπάρχουν ακόμη πολλά να υλοποιηθούν από τις προηγούμενες συμφωνίες.
Υποτονική Προσέγγιση
Αυτή η προσέγγιση έχει δεχθεί κριτική από ακτιβιστές.
«Πρέπει να δούμε το επίπεδο της τόλμης να αυξάνεται σημαντικά», είπε η Τζένι Ρικς, γενική γραμματέας της συμμαχίας Fight Inequality. «Δεν μπορείς να κρατιέσαι όμηρος από ένα από τα μέλη της G-20. Αν και βέβαια είναι το πιο ισχυρό μέλος οικονομικά και πολιτικά.»
Παρόλα αυτά, ο Γκοντονγκουάνα παραμένει αισιόδοξος ότι οι συμμετέχοντες θα φτάσουν σε συμφωνία.
Παρότι οι ΗΠΑ δεν έστειλαν τους κορυφαίους αξιωματούχους τους, όσοι ήρθαν έχουν «σαφή εντολή» να μιλήσουν εκ μέρους της κυβέρνησής τους, είπε.
«Είμαστε πιο κοντά στο να κάνουμε μια συμφωνία και να πετύχουμε συναίνεση που θα αποτυπωθεί σε κοινό ανακοινωθέν», πρόσθεσε. «Υποψιάζομαι» ότι θα υπάρξει κοινό ανακοινωθέν.
Κύρια Θέματα της G-20 στη Νότια Αφρική
Η συνάντηση που ξεκίνησε την Πέμπτη στη Νότια Αφρική, εν μέσω εμπορικών εντάσεων, παγκόσμιας οικονομικής επιβράδυνσης και απειλών της Ουάσινγκτον να αποχωρήσει από πολυμερείς οργανισμούς, δεν γίνεται και στην καλύτερη στιγμή, αλλά η ατζέντα είναι κρίσιμη, με θέματα όπως το υψηλό κόστος του κεφαλαίου και η κλιματική αλλαγή.
- Χρέος
Σχεδόν δύο δεκάδες αφρικανικές χώρες βρίσκονται ήδη σε ή διατρέχουν υψηλό κίνδυνο χρεοκοπίας, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Τα κόστη εξυπηρέτησης του χρέους πιέζουν τον προϋπολογισμό και στερούν πόρους από την υποδομή, την υγεία και την εκπαίδευση.
Το Κοινό Πλαίσιο της G-20, που ξεκίνησε το 2020, στοχεύει στην ταχύτερη και απλούστερη διαδικασία επανόρθωσης των υπερχρεωμένων κρατών, αλλά η πρόοδος είναι αργή. Η Νότια Αφρική θέλει να το βελτιώσει, και ο Ραμαφόσα δημιούργησε ειδική επιτροπή εμπειρογνωμόνων για την Αφρική, που ήδη προτείνει λεπτομερείς βελτιώσεις.
- Χρηματοδότηση για ανάπτυξη
Με περικοπές στη βοήθεια και τη χρηματοδότηση του κλίματος από τις ΗΠΑ, και δυσκολίες στο να προσελκύσουν ιδιωτικά κεφάλαια, πολλές χώρες δυσκολεύονται να χρηματοδοτήσουν αναπτυξιακά έργα.
Η Νότια Αφρική θέλει την G-20 να ενισχύσει τους μηχανισμούς για φθηνότερη χρηματοδότηση, ιδίως για την Αφρική.
- Μεταρρυθμίσεις στους διεθνείς οργανισμούς
Η Νότια Αφρική επιθυμεί αλλαγές στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και το ΔΝΤ, ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες των αναπτυσσόμενων χωρών.
