Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα ξεκίνησαν κοινή περιοδεία στην Ασία, με στόχο την ενίσχυση των δεσμών με την Ιαπωνία και την ελαχιστοποίηση του πολιτικού κόστους από την προγραμματισμένη επίσκεψη στην Κίνα.
Το πρώτο σκέλος —η επίσκεψη στο Τόκιο— προβλέπεται εύκολο και ενδέχεται να καταλήξει σε συμφωνίες με σαφές γεωοικονομικό αποτύπωμα. Σύμφωνα με ευρωπαίους αξιωματούχους, η Ιαπωνία εξετάζει το ενδεχόμενο συμμετοχής της σε στρατηγικά έργα της ΕΕ για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, με στόχο την ενίσχυση της βιωσιμότητας μεταλλείων εντός ΕΕ, ιδίως υπό τις παγκόσμιες πιέσεις στις εφοδιαστικές αλυσίδες, αναφέρει Politico.
Οι ηγέτες της ΕΕ και ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Σιγκερού Ισίμπα αναμένονται να παραχωρήσουν κοινή συνέντευξη Τύπου σήμερα στις 11 π.μ. ώρα Βρυξελλών. Ενδέχεται να ερωτηθούν και για την αιφνιδιαστική ανακοίνωση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ περί εμπορικής συμφωνίας με την Ιαπωνία, η οποία προβλέπει δασμούς 15% στις ιαπωνικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ.
Ψυχροπολεμικό κλίμα στην Κίνα
Η συνέχεια του ταξιδιού, ωστόσο, μεταφέρει τους Ευρωπαίους ηγέτες σε πολύ πιο δύσβατο έδαφος: το Πεκίνο. Η σύνοδος ΕΕ–Κίνας που θα διεξαχθεί την Πέμπτη θεωρείται από διπλωμάτες και αναλυτές ως αναμενόμενη αποτυχία.
Δεν αναμένονται ουσιαστικές συνομιλίες για οικονομικά ζητήματα. Οι δύο πλευρές αναμένεται να ανταλλάξουν εντελώς αντικρουόμενες απόψεις για τον πόλεμο Ρωσίας–Ουκρανίας, καθώς και ίσως ορισμένες γενικόλογες δηλώσεις για την κλιματική δράση. Ωστόσο, δεν θα υπάρξει κοινό ανακοινωθέν — ένα γεγονός που αντανακλά το βάθος των αποκλίσεων.
«Η σύνοδος θα είναι άκαρπη και δεν πρόκειται να αποτρέψει μια μακροπρόθεσμη τροχιά σύγκρουσης», δήλωσε ο Μουτζτάμπα Ραχμάν, επικεφαλής Ευρώπης της Eurasia Group. «Οι βαθιά ασύμβατες διαφορές περιορίζουν δραματικά τα περιθώρια συνεργασίας, παρά το κοινό ενδιαφέρον για τον περιορισμό των πολιτικών Τραμπ».
Ευρωκινεζικές σχέσεις σε ιστορικό χαμηλό
Η φετινή σύνοδος υποτίθεται πως θα ήταν εορταστική, σηματοδοτώντας την 50ή επέτειο των διπλωματικών σχέσεων ΕΕ–Κίνας. Όμως, έξι μήνες μετά την επιστροφή Τραμπ στον Λευκό Οίκο, οι ελπίδες για επαναπροσέγγιση έχουν μετατραπεί σε διαψεύσεις.
«Η σχέση ΕΕ–Κίνας είναι ολοένα και πιο τεταμένη εδώ και έξι–επτά χρόνια και η κατάσταση επιδεινώνεται», σημειώνει ο Νόα Μπάρκιν του German Marshall Fund. «Η σύνοδος απλώς θα υπογραμμίσει την απουσία προόδου — τόσο στο εμπόριο όσο και στη στάση της Κίνας απέναντι στη Ρωσία.»
Η φον ντερ Λάιεν έχει υιοθετήσει σκληρότερο τόνο απέναντι στο Πεκίνο, καθώς επιδιώκει να εξομαλύνει τις σχέσεις με την Ουάσινγκτον. Η απάντηση της Κίνας ήταν προειδοποιητική: κάθε διατλαντική συμφωνία που πλήττει τα κινεζικά συμφέροντα δεν θα μείνει αναπάντητη.
Λίγο πριν από τη σύνοδο, η ΕΕ ενέταξε δύο κινεζικές τράπεζες στο νέο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας, προκαλώντας την οργισμένη αντίδραση του Πεκίνου, το οποίο έκανε λόγο για «κατάφωρο» μέτρο και «έντονη δυσαρέσκεια».
Μετά την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, υπήρχε η ελπίδα ότι Πεκίνο και Βρυξέλλες θα μπορούσαν να προσεγγίσουν μια σταδιακή ύφεση των εντάσεων. Καθώς προσπαθεί να αποκαταστήσει τις σχέσεις με την Ουάσιγκτον, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υιοθετεί ολοένα πιο σκληρή στάση έναντι του Πεκίνου. Η κινεζική πλευρά, από την πλευρά της, έχει προειδοποιήσει κατά οποιασδήποτε διατλαντικής εμπορικής συμφωνίας που ενδέχεται να πλήξει τα συμφέροντά της.
Ο «ελέφαντας στο δωμάτιο»
Ο «ελέφαντας στο δωμάτιο», πέρα από τις χρόνιες εμπορικές διαμάχες: ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Και, όπως αναμενόταν λίγο πριν τη σύνοδο, η ΕΕ συμπεριέλαβε δύο κινεζικές τράπεζες στον τελευταίο γύρο κυρώσεων κατά της Μόσχας — μια κίνηση που προκάλεσε την «έντονη δυσαρέσκεια και την κατηγορηματική αντίθεση» του Πεκίνου, το οποίο χαρακτήρισε την ενέργεια «σκανδαλώδη».
Παρά την αυστηρότερη ρητορική, ο Ολλανδός ευρωβουλευτής Μπάρτ Χρούντχουις θεωρεί πως «η ΕΕ συνεχίζει να φέρεται με υπερβολική επιείκεια προς την Κίνα». Χαρακτηριστική είναι, όπως δήλωσε στο Politico, η υπόθεση της επιβολής περιορισμών από το Πεκίνο στις εξαγωγές κρίσιμων πρώτων υλών, που απαιτεί αποφασιστική απάντηση: «Η απάντηση πρέπει να είναι περιορισμός της πρόσβασης στην αγορά», είπε ο Χρούντχουις, μέλος της επιτροπής εμπορίου του Ευρωκοινοβουλίου.
Την ίδια ώρα ο κινέζος υπουργός Εμπορίου Ουάνγκ Ουεντάο εξέφρασε τη διαμαρτυρία της κυβέρνησής του στον ευρωπαίο ομόλογό του, τον επίτροπο Εμπορίου Μάρος Σέφτσοβιτς, για τη συμπερίληψη δυο κινεζικών τραπεζών στην πιο πρόσφατη δέσμη κυρώσεων που αποφασίστηκε και επιβλήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση στη Ρωσία, εξαιτίας του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία.
«Ο κ. Ουάνγκ εξέφρασε επίσημη διαμαρτυρία για τη συμπερίληψη δυο κινεζικών χρηματοοικονομικών θεσμών στη 18η δέσμη κυρώσεων της ΕΕ σε βάρος της Ρωσίας» κατά τη διάρκεια συνάντησής του με τον κ. Σέφτσοβιτς, τον σλοβάκο επίτροπο Εμπορίου, σύμφωνα με δελτίο Τύπου των υπηρεσιών του στο κινεζικό υπουργείο Εμπορίου.
Κλιμακούμενες προστριβές
Οι εντάσεις δεν περιορίζονται στις κυρώσεις. Πριν λίγες εβδομάδες, το Πεκίνο απαγόρευσε τις κρατικές προμήθειες ιατρικού εξοπλισμού από την ΕΕ, απαντώντας σε ρυθμιστικούς περιορισμούς από τις Βρυξέλλες. Παράλληλα, συνεχίζεται η αντιπαράθεση για τους δασμούς στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα, με την Κίνα να έχει επιβάλει αντίμετρα στα ευρωπαϊκά ποτά.
Η αρχική διήμερη διάρκεια της συνόδου περιορίστηκε σε μία ημέρα. Ο Σι Τζινπίνγκ είχε αρνηθεί παλαιότερα πρόσκληση να επισκεφθεί τις Βρυξέλλες. Πλέον, αναμένεται να δεχθεί τους Ευρωπαίους ηγέτες για μια γενική συζήτηση το πρωί της Πέμπτης, ενώ το γεύμα θα εστιάσει σε γεωπολιτικά ζητήματα και η συνάντηση με τον πρωθυπουργό Λι Τσιανγκ στα οικονομικά.
Αδιέξοδες προσδοκίες και προειδοποιήσεις
«Η Κίνα δεν έχει κανένα κίνητρο να προσφέρει κάτι ουσιαστικό στην ΕΕ», σημειώνει η Φραντσέσκα Γκιρέτι του RAND. «Το Πεκίνο θεωρεί ότι βρίσκεται σε θέση ισχύος, έχοντας εξασφαλίσει προσωρινή εκεχειρία με τις ΗΠΑ πιο εύκολα απ’ όσο περίμενε, ενώ η ΕΕ παραμένει μπλεγμένη σε περίπλοκες διαπραγματεύσεις.»
Η Ευρώπη έχει ήδη βρεθεί στη μέση του αμερικανοκινεζικού εμπορικού πολέμου. Όταν η Κίνα αντέδρασε στους δασμούς Τραμπ επιβάλλοντας αυστηρούς ελέγχους στις εξαγωγές κρίσιμων ορυκτών όπως το γάλλιο, οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες βρέθηκαν σε δυσχερή θέση. Παρά τις διαπραγματεύσεις του αρμόδιου επιτρόπου Μάρος Σέφτσοβιτς, η Κίνα αρνήθηκε να άρει τους περιορισμούς για ευρωπαϊκές εταιρείες.
«Γιατί δεν παίρνουμε καθόλου γάλλιο στην Ευρώπη, εφόσον στόχος είναι οι ΗΠΑ;» διερωτάται ο ευρωβουλευτής Μπαρτ Γκρόουτχαους. Καταγγέλλει ότι οι κινεζικές αρχές ζητούν εξαντλητικά στοιχεία για τις ευρωπαϊκές παραγγελίες, ώστε να χαρτογραφήσουν τα τρωτά σημεία του μπλοκ.
Ο Γκρόουτχαους ζητά «αντεπίθεση» από την ΕΕ σε θέματα εμπορικής πρόσβασης, θεωρήσεων, μετανάστευσης και δημοσίων συμβάσεων. «Αν δεν χρησιμοποιούμε τη δύναμή μας, είναι σαν κάποιος να κατουράει στο παπούτσι σου κι εσύ να λες “τι ωραία, είναι ζεστά”.»
Ελάχιστες ανακοινώσεις, μηδενικά αποτελέσματα
Αναμένεται μόνο μία πιθανή παραγγελία επιβατικών αεροσκαφών της Airbus. Οποιοδήποτε κοινό ανακοινωθέν περιορισμένο στην κλιματική πολιτική θα θεωρηθεί «επικίνδυνο» για την ΕΕ, σύμφωνα με την Αλίθια Γκαρσία-Ερρέρο του Bruegel: «Θα είναι σαν να αγνοούμε παντελώς τις ανησυχίες των ευρωπαϊκών εταιρειών για τους εξαγωγικούς περιορισμούς.»
Σύμφωνα με αξιωματούχο της ΕΕ, η σύνοδος θα θεωρηθεί επιτυχής «αν οι Κινέζοι συνομιλητές αναγνωρίσουν και κατανοήσουν τις ανησυχίες μας». Ειδικά γύρω από την υπερπαραγωγή και τους όρους δίκαιου ανταγωνισμού. «Η αντίδραση εναπόκειται σ’ αυτούς.»
