Η σύνοδος κορυφής ΕΕ- Κίνας στο Πεκίνο βρίσκει την Ευρώπη διχασμένη, την Κίνα πιο επιλεκτική και τις σχέσεις με τις ΗΠΑ αβέβαιες. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, ξεκίνησαν την Τετάρτη κοινή περιοδεία στην Ασία, με στόχο την ενίσχυση των δεσμών με την Ιαπωνία και την επαναχάραξη των ευρωκινεζικών σχέσεων, που βρίσκονται στο ναδίρ, εντείνοντας τα στρατηγικά διλήμματα στη σύνοδο της Πέμπτης.
Πριν από 10 χρόνια ο κινεζικός όμιλος καταναλωτικών προϊόντων Fosun, εισηγμένος στο χρηματιστήριο του Χονγκ Κονγκ, είχε προκαλέσει αίσθηση, εξαγοράζοντας τον γαλλικό τουριστικό κολοσσό Club Med, γνωστό για τα πακέτα διακοπών «όλα σε ένα», με ήλιο και θάλασσα.
Μέσα σε λίγους μήνες, όμως, το κλίμα για τις κινεζικές εξαγορές στην Ευρώπη άρχισε να επιδεινώνεται και η συνολική αξία των συμφωνιών εισήλθε σε φθίνουσα τροχιά -μέχρι πρόσφατα.
Η σύνοδος κορυφής ΕΕ – Κίνας στο Πεκίνο ενδέχεται να δώσει ενδείξεις για το αν η πρόσφατη ανάκαμψη αποτελεί απλώς μια παρένθεση ή προοιωνίζεται θερμότερες σχέσεις, καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ανατρέπει τη διεθνή τάξη με τους δασμούς, αναφέρουν αναλυτές στο Bloomberg. Υπάρχει σίγουρα πολλή ύλη προς συζήτηση μεταξύ Ευρωπαίων και Κινέζων ηγετών.
Eπενδύσεις και γεωπολιτικές πιέσεις
Το 2015 η Κίνα άρχισε να προκαλεί ανησυχία στην Ευρώπη λόγω εξαγορών κρίσιμων υποδομών -όπως λιμάνια και δίκτυα κοινής ωφελείας-, οδηγώντας πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να σφίξουν το πλαίσιο ελέγχου επενδύσεων.
Σήμερα, όμως, η Κίνα ανεβαίνει στην αλυσίδα αξίας και οι ίδιες κυβερνήσεις εμφανίζονται πρόθυμες να προσελκύσουν μονάδες παραγωγής ηλεκτρικών οχημάτων και μπαταριών από εταιρείες όπως η BYD και η CATL.
Ταυτόχρονα, όμως, η Κίνα μετατοπίζει τον γεωγραφικό προσανατολισμό των επενδύσεών της προς χώρες όπως η Ουγγαρία και η Σερβία, οι οποίες εμφανίζονται πιο φιλικές προς το Πεκίνο.
Μείωση των επενδύσεων και εστίαση στα αυτοκίνητα: Κινεζικές επενδύσεις στην Ευρώπη ανά τομέα ©Bloomberg
Οι διαιρέσεις στην ΕΕ και η αμφιλεγόμενη «κοινή λογική»
Πρόκειται για μία από τις πολλές διαιρέσεις εντός της Ευρώπης που θα διαμορφώσουν το κλίμα της συνόδου. Νέες ευρωπαϊκές κυρώσεις που πλήττουν κινεζικές εταιρείες, αλλά και η άρνηση της Κίνας να ασκήσει πίεση στη Ρωσία για τον πόλεμο στην Ουκρανία, αποτελούν πρόσθετες εστίες τριβής.
Σύμφωνα με τη λεγόμενη «κοινή λογική», η προστατευτική πολιτική του Τραμπ με το σύνθημα «Πρώτα η Αμερική», από το εμπόριο έως την ασφάλεια, θα μπορούσε να ωθήσει την ΕΕ και την Κίνα πιο κοντά. Κάτι τέτοιο έδειχνε να συμβαίνει νωρίτερα φέτος. Όμως το κλίμα έχει πλέον επιδεινωθεί και οι εξελίξεις δεν είναι ποτέ γραμμικές, ούτε υπακούν στον συμβατικό και πολλές φορές αμφιλεγόμενο νόμο της «κοινής λογικής».
Την ίδια ώρα, βέβαια, ο Τραμπ δείχνει να επιχειρεί προσέγγιση με το Πεκίνο, εν όψει πιθανής συνάντησής του με τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ. Η ΕΕ, από την πλευρά της, παραμένει χωρίς συμφωνία με τις ΗΠΑ για τους δασμούς, γεγονός που αναδεικνύει την απομόνωσή της.
Το πού ακριβώς βρίσκεται η Ευρώπη σε αυτήν τη νέα παγκόσμια σκακιέρα ενδέχεται να διαφανεί πιο καθαρά στη σύνοδο κορυφής ΕΕ – Κίνας στο Πεκίνο.
Όμως, από την παρούσα εικόνα, η ΕΕ φαίνεται ολοένα και περισσότερο να μένει μόνη της.
Αδιέξοδες προσδοκίες και προειδοποιήσεις
«Η Κίνα δεν έχει κανένα κίνητρο να προσφέρει κάτι ουσιαστικό στην ΕΕ», σημειώνει η Φραντσέσκα Γκιρέτι του RAND. «Το Πεκίνο θεωρεί ότι βρίσκεται σε θέση ισχύος, έχοντας εξασφαλίσει προσωρινή εκεχειρία με τις ΗΠΑ πιο εύκολα απ’ όσο περίμενε, ενώ η ΕΕ παραμένει μπλεγμένη σε περίπλοκες διαπραγματεύσεις».
Η Ευρώπη έχει ήδη βρεθεί στη μέση του αμερικανοκινεζικού εμπορικού πολέμου. Όταν η Κίνα αντέδρασε στους δασμούς Τραμπ, επιβάλλοντας αυστηρούς ελέγχους στις εξαγωγές κρίσιμων ορυκτών, όπως το γάλλιο, οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες βρέθηκαν σε δυσχερή θέση. Παρά τις διαπραγματεύσεις του αρμόδιου επιτρόπου Μάρος Σέφκοβιτς, η Κίνα αρνήθηκε να άρει τους περιορισμούς για ευρωπαϊκές εταιρείες, αναφέρει το Politico.
«Γιατί δεν παίρνουμε καθόλου γάλλιο στην Ευρώπη, εφόσον στόχος είναι οι ΗΠΑ;», διερωτάται ο ευρωβουλευτής Μπαρτ Γκρόουτχαους. Καταγγέλλει ότι οι κινεζικές αρχές ζητούν εξαντλητικά στοιχεία για τις ευρωπαϊκές παραγγελίες, ώστε να χαρτογραφήσουν τα τρωτά σημεία του μπλοκ.
Ο Γκρόουτχαους ζητάει «αντεπίθεση» από την ΕΕ σε θέματα εμπορικής πρόσβασης, θεωρήσεων, μετανάστευσης και δημοσίων συμβάσεων. «Αν δεν χρησιμοποιούμε τη δύναμή μας, είναι σαν κάποιος να κατουράει στο παπούτσι σου κι εσύ να λες “τι ωραία, είναι ζεστά”».
Ελάχιστες ανακοινώσεις, μηδενικά αποτελέσματα
Αναμένεται μόνο μία πιθανή παραγγελία επιβατικών αεροσκαφών της Airbus. Οποιοδήποτε κοινό ανακοινωθέν περιορισμένο στην κλιματική πολιτική θα θεωρηθεί «επικίνδυνο» για την ΕΕ, σύμφωνα με την Αλίθια Γκαρσία-Ερέρο του Bruegel: «Θα είναι σαν να αγνοούμε παντελώς τις ανησυχίες των ευρωπαϊκών εταιρειών για τους εξαγωγικούς περιορισμούς».
Σύμφωνα με αξιωματούχο της ΕΕ, η σύνοδος θα θεωρηθεί επιτυχής «αν οι Κινέζοι συνομιλητές αναγνωρίσουν και κατανοήσουν τις ανησυχίες μας». Ειδικά γύρω από την υπερπαραγωγή και τους όρους δίκαιου ανταγωνισμού. «Η αντίδραση εναπόκειται σ’ αυτούς».
Δηλώσεις Φον ντερ Λάιεν, Αντόνιο Κόστα και Σι Τζινπίνγκ
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, τόνισε σήμερα στον Κινέζο πρόεδρο, Σι Τζινπίνγκ, ότι οι συνομιλίες ανάμεσα στο Πεκίνο και στις Βρυξέλλες είναι απαραίτητο να οδηγήσουν σε «αληθινές λύσεις».
«Στον βαθμό που βαθαίνει η συνεργασία μας, οι ανισορροπίες τονίζονται επίσης. Έχουμε φθάσει σε σημείο καμπής. Είναι απαραίτητο να επανεξισορροπηθούν οι διμερείς σχέσεις μας», είπε η πρόεδρος της Κομισιόν στο πλαίσιο της συνόδου ΕΕ – Κίνας στο Πεκίνο.
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, παρότρυνε σήμερα την κυβέρνηση της Κίνας να αξιοποιήσει «την επιρροή της στη Ρωσία», πιέζοντας να τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία στη σύνοδο κορυφής ΕΕ – Κίνας στο Πεκίνο.
«Ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, καλούμε την Κίνα να ασκήσει την επιρροή της στη Ρωσία» προκειμένου «να τερματιστεί» ο «επιθετικός πόλεμος εναντίον της Ουκρανίας», είπε ο Πορτογάλος απευθυνόμενος στον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ.
Ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, έκρινε σήμερα πως οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Κίνας πρέπει να κάνουν «τη σωστή στρατηγική επιλογή», στο πλαίσιο της συνόδου των δύο πλευρών στο Πεκίνο, στην οποία αναμενόταν να θιγούν διενέξεις για το εμπόριο και για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
«Οι Κινέζοι και οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει, για ακόμη μια φορά, να δείξουν διορατικότητα και δέσμευση και να κάνουν τη σωστή στρατηγική επιλογή, που ανταποκρίνεται στις επιθυμίες των λαών κι αντέχει στη βάσανο της Ιστορίας», είπε ο κ. Σι στην Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και στον Αντόνιο Κόστα, τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, σύμφωνα με ανακοίνωση του κινεζικού υπουργείου Εσωτερικών.
Είπε ακόμη πως οι δύο πλευρές πρέπει να κάνουν προσπάθεια να βαθύνουν την αμοιβαία εμπιστοσύνη, καθώς ο κόσμος αντιμετωπίζει ολοένα και περισσότερες συγκρούσεις, διαβεβαιώνοντας πως μπορούν να βρουν «πεδία συνεννόησης», παρά τις διαφωνίες τους.
«Όσο περισσότερο γίνεται σοβαρή και περίπλοκη η διεθνής κατάσταση, τόσο περισσότερο η Κίνα και η ΕΕ πρέπει να εντείνουν την επικοινωνία, να ενισχύσουν την αμοιβαία εμπιστοσύνη και να βαθύνουν τη συνεργασία τους», πρότεινε ο κ. Σι.
Είναι σαφές πως Κίνα θα ήθελε να συσφίξει τη σχέση της με τη Γηραιά Ήπειρο, και στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζει τον εαυτό της ως πιο αξιόπιστο εταίρο από τις ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ και πυλώνα σταθερότητας στην ταραγμένη διεθνή σκηνή, αντιμετωπίζεται ωστόσο με ολοένα περισσότερη δυσπιστία από τις Βρυξέλλες.
Τεταμένες συνομιλίες
Οι Βρυξέλλες αναγνώρισαν πριν από την επίσκεψη ότι οι σημερινές συνομιλίες υπήρχε ενδεχόμενο να είναι τεταμένες, τόσο με τον πρόεδρο Σι, όσο και με τον πρωθυπουργό Λι Τσιανγκ.
«Γνωρίζουμε ότι δεν είμαστε σύμφωνοι με την Κίνα για πολλά ζητήματα», παραδεχόταν Ευρωπαίος διπλωμάτης την περασμένη εβδομάδα.
«Αλλά θεωρούμε πως είναι απαραίτητο να έχουμε αυτού του είδους τις πολύ άμεσες συνομιλίες, κατά τρόπο άμεσο και εποικοδομητικό, στο υψηλότερο επίπεδο».
Η ΕΕ διαμαρτύρεται ιδίως για το πελώριο εμπορικό έλλειμμά της έναντι της Κίνας, που έφθασε πέρυσι τα 304 δισ. ευρώ (357 δισ. δολάρια).
Εξ ου και η ευρωπαϊκή προτροπή να υπάρξει «επανεξισορρόπηση» των εμπορικών σχέσεων.
Από την άλλη, το Πεκίνο θέλει να αλλάξει η «διάθεση» των Βρυξελλών απέναντί του, που τη βρίσκει υπερβολικά εχθρική.
Πριν από την επίσκεψη η κ. Φον ντερ Λάιεν ανέφερε πως οι Ευρωπαίοι θα ζητήσουν το Πεκίνο να ανοίξει περαιτέρω την αγορά του στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και να χαλαρώσει τους περιορισμούς στις εξαγωγές σπανίων γαιών, πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας για τις σύγχρονες τεχνολογίες.
Η ΕΕ επέβαλε υψηλούς τελωνειακούς δασμούς στα ηλεκτρικά οχήματα που κατασκευάζονται στην Κίνα, καταγγέλλοντας μεγάλες κινεζικές επιδοτήσεις που κρίνει ότι αλλοιώνουν τον ανταγωνισμό εις βάρος ευρωπαϊκών αυτοκινητοβιομηχανιών.
Το Πεκίνο αντικρούει τις κατηγορίες αυτές και αντέδρασε με στοχευμένες έρευνες που αφορούν τις εισαγωγές χοιρινού, κονιάκ, γαλακτοκομικών και άλλων προϊόντων.
Εξάλλου, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν με δυσπιστία την προσέγγιση, από οικονομική και πολιτική σκοπιά, της Κίνας και της Ρωσίας μετά τη ρωσική στρατιωτική εισβολή στην ουκρανική επικράτεια το 2022. Οι Ευρωπαίοι κρίνουν πως το Πεκίνο στηρίζει τη Μόσχα.
Ο Αντόνιο Κόστα κάλεσε την Κίνα να αξιοποιήσει «την επιρροή της στη Ρωσία» για να τερματιστεί ο πόλεμος.
Την περασμένη εβδομάδα η ΕΕ υιοθέτησε τη 18η δέσμη κυρώσεων εις βάρος της Ρωσίας, στοχοποιώντας ιδίως δυο κινεζικές τράπεζες. Το μέτρο ώθησε το κινεζικό υπουργείο Εμπορίου να εκφράσει επίσημα διαμαρτυρία στον αρμόδιο επίτροπο Εμπορίου, Μάρος Σέφκοβιτς.
«Δεν είμαστε αφελείς. Δεν ζητάμε η Κίνα να διακόψει τις σχέσεις της με τη Ρωσία, αλλά να ενισχύσει τους τελωνειακούς και χρηματοπιστωτικούς ελέγχους», αντέτεινε ανώτερη ευρωπαϊκή πηγή του Γαλλικού Πρακτορείου.
