Η ρωσική οικονομία αρχίζει να εμφανίζει σοβαρά σημάδια κόπωσης, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι δυτικές κυρώσεις και η πτώση των ενεργειακών εσόδων δημιουργούν ένα ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον.
Εν μέσω κυρώσεων και μειωμένων εσόδων από το πετρέλαιο, η ανάπτυξη επιβραδύνεται και το δημοσιονομικό έλλειμμα εκτοξεύεται, σύμφωνα με αποκαλυπτικά στοιχεία και ρεπορτάζ της Le Monde.
O Ρώσος υπουργός Οικονομίας Maxim Reshetnikov δήλωσε ότι η χώρα βρίσκεται στα πρόθυρα ύφεσης – εκτίμηση που ο Βλαντιμίρ Πούτιν απορρίπτει, ωστόσο τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά: το ΔΝΤ μείωσε τις προβλέψεις για ανάπτυξη από 1.5% στο 0,9% για το 2025, πολύ χαμηλότερα από το 4% που είχε επιτευχθεί προηγουμένως λόγω των μαζικών πολεμικών δαπανών.
Το δημοσιονομικό έλλειμμα εκτοξεύθηκε στα 4,9 τρισ. ρούβλια (56 δισεκατομμύρια ευρώ), ξεπερνώντας κατά 30% τον ετήσιο στόχο της ρωσικής κυβέρνησης.
Μειώνονται τα έσοδα από πετρέλαιο
Οι κρατικές δαπάνες παραμένουν υψηλές (+20,8%), κυρίως λόγω στρατιωτικών εξοπλισμών για τις ανάγκες του πολέμου, ενώ τα έσοδα από πετρέλαιο και φυσικό αέριο –το 1/3 του κρατικού προϋπολογισμού– έχουν μειωθεί κατά 18,5% σε επτά μήνες.
Οι τιμές του ρωσικού αργού πετρελαίου μειώνονται συνεχώς από τα διεθνή πλαφόν (έφτασε 47,60 δολάρια/βαρέλι λόγω των δυτικών κυρώσεων), ενώ η στροφή προς αγορές όπως η Κίνα, η Ινδία και η Τουρκία γίνεται με σημαντικές εκπτώσεις και αυξημένο κόστος (απώλειες εσόδων) λόγω παράκαμψης των κυρώσεων.
Παρά τη σχετική ευημερία σε πόλεις όπως η Μόσχα, όπου η κατανάλωση παραμένει εμφανώς ενεργή, ο βιομηχανικός τομέας παρουσιάζει σοβαρές δυσκολίες.
Προς το παρόν, η ζωή στις μεγάλες και μεσαίες πόλεις της Ρωσικής Ομοσπονδίας παραμένει ελκυστική, με εστιατόρια, θέατρα και πολυτελή καταστήματα γεμάτα κόσμο, αλλά ο συνδυασμός πολλών παραγόντων – μείωση των εσόδων, υψηλά επιτόκια, επίμονος πληθωρισμός – δείχνει ότι η οικονομία βρίσκεται σε πτώση.
Όσο η αμυντική βιομηχανία, που τροφοδοτείται πλουσιοπάροχα από τις κρατικές παραγγελίες, «λειτουργεί σαν ελβετικό ρολόι», σύμφωνα με τον Sergei Aleksashenko, πρώην αντιπρόεδρο της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας (1995-1998), άλλο τόσο ο πολιτικός τομέας και η καθημερινότητα αντιμετωπίζουν δυσκολίες.
Το εργοστάσιο MMK, κορυφαίος παραγωγός χάλυβα, κατέγραψε πτώση παραγωγής κατά 18% και κατάρρευση κερδών κατά 88,8% το πρώτο εξάμηνο του 2025. Ο τομέας του άνθρακα βιώνει ανάλογη κρίση, καθώς η απώλεια των ευρωπαϊκών αγορών και ο εντεινόμενος ανταγωνισμός στην Ασία (με χώρες όπως η Αυστραλία, η Ινδονησία και η Ν. Αφρική) οδηγούν σε ζημιές που ενδέχεται να ξεπεράσουν τα 3 δισ. ευρώ.
Η Κίνα μειώνει ρωσικές εισαγωγές
Η κινεζική αγορά, αν και παραμένει σημαντική, έχει μειώσει τις εισαγωγές ρωσικών προϊόντων κατά 7% το 2024, ενώ οι κυρώσεις δυσχεραίνουν την προμήθεια εξαρτημάτων και εξοπλισμού από τη Δύση, οδηγώντας πολλές ρωσικές εταιρείες στην ανακύκλωση εξοπλισμού («κανιβαλισμός»). Η αυτοκινητοβιομηχανία βρίσκεται σε πτώση, με παραγωγή αυτοκινήτων -28% και φορτηγών -40% το πρώτο εξάμηνο, ενώ εργοστάσια όπως τα KamAZ, Avtovaz και GAZ υιοθετούν τετραήμερη εργασία, με μείωση μισθών έως 20%.
Το υψηλό βασικό επιτόκιο της Κεντρικής Τράπεζας, που ανέρχεται στο 18% (μειωμένο από 20%), αποτελεί σοβαρό εμπόδιο για νέες επενδύσεις και επιχειρηματικά δάνεια. Πάνω από το 55% των επιχειρηματικών δανείων έχουν κυμαινόμενο επιτόκιο, γεγονός που οδηγεί πολλές εταιρείες κοντά στην αθέτηση πληρωμών.
Ζημιογόνο το 15% των μεγάλων ρωσικών τραπεζών
Σύμφωνα με τo Bloomberg, το τραπεζικό σύστημα αντιμετωπίζει κινδύνους συστημικής κρίσης, καθώς οι ρωσικές τράπεζες, που χρηματοδότησαν μεταξύ άλλων τον πόλεμο στην Ουκρανία με χαμηλότοκα δάνεια, τώρα απειλούνται από αυξημένα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Ήδη 15 από τις 100 μεγαλύτερες ρωσικές τράπεζες ήταν ζημιογόνες στο πρώτο εξάμηνο του 2025.
Εν αναμονή της «τέλεια καταιγίδας»;
Αν και η διοικήτρια της Κεντρικής Τράπεζας, Elvira Nabioullina, δηλώνει πως δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας, ο επικεφαλής της Sberbank, German Gref, περιγράφει την κατάσταση ως «τέλεια καταιγίδα» για την οικονομία, λόγω του υπερτιμημένου ρουβλίου και των υψηλών επιτοκίων.
Τέλος, η παραγωγικότητα της εργασίας, ο βασικός μοχλός ανάπτυξης, αυξάνεται μόλις κατά 1% ετησίως τα τελευταία δέκα χρόνια.
Οι επενδύσεις που απαιτούνται για την ανάκαμψη είναι εξαιρετικά δύσκολες σε συνθήκες πολέμου, οικονομικής απομόνωσης και ακριβού δανεισμού. Όλα αυτά συνθέτουν ένα τοξικό οικονομικό μείγμα, το οποίο απειλεί να βυθίσει τη Ρωσία σε μακροχρόνια ύφεση.
