Μπορεί να μοιάζει με ρωσικό έδαφος, με προτομή του Λένιν στην κεντρική πλατεία, ρωσικές σημαίες και επιγραφές στα κυριλλικά, αλλά το Μπάρεντσμπουργκ (Barentsburg) βρίσκεται σε νορβηγικό έδαφος, στην απομονωμένη αρχιπελαγική ζώνη του Σβάλμπαρντ, στην Αρκτική.
Η Νορβηγία είναι μία από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες που έχουν εδάφη εντός του Αρκτικού Κύκλου και θεωρείται Αρκτική χώρα, λόγω της παρουσίας της στο συγκεκριμένο αρχιπέλαγος.
Ισχυρή ρωσική παρουσία σε νορβηγικό έδαφος
Παρότι αυτή η ζώνη ανήκει στη Νορβηγία, μια χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ, η Ρωσία έχει εδώ και δεκαετίες ισχυρή παρουσία στην περιοχή μέσω της κρατικής μεταλλευτικής εταιρείας Arktikugol, εκμεταλλευόμενη ένα διεθνές νομικό «παράθυρο».
Η κυριαρχία της Νορβηγίας στο Σβάλμπαρντ κατοχυρώνεται από τη Συνθήκη του 1925, η οποία, ωστόσο, επιτρέπει και σε άλλες χώρες να έχουν εμπορική δραστηριότητα. Οι Ρώσοι το εκμεταλλεύτηκαν αυτό από τη δεκαετία του 1930, δημιουργώντας οικισμούς όπως το Μπάρεντσμπουργκ και το Πυραμίντεν, οι οποίοι λειτουργούν σχεδόν αποκλειστικά με ρωσική υποδομή — από την τηλεφωνία μέχρι την επιστημονική έρευνα.
Η Ρωσία εκμεταλλεύεται συνθήκες για να κατέχει κρίσιμα σημεία του Αρκτικού Κύκλου
Η παρουσία αυτή, όμως, έχει εξελιχθεί σε γεωπολιτικό αγκάθι. Δυτικοί αναλυτές φοβούνται ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί τους ρωσικούς οικισμούς για να παραμείνει παρούσα σε ένα στρατηγικά κρίσιμο σημείο του Αρκτικού Κύκλου, ειδικά τώρα που η Βαλτική Θάλασσα έχει «κλείσει» για το ρωσικό ναυτικό μετά την εισβολή στην Ουκρανία.
Το 2021, ρωσικά αλιευτικά πλοία θεωρήθηκε ότι ευθύνονται για ζημιές σε υποθαλάσσιο καλώδιο επικοινωνιών που συνέδεε το Σβάλμπαρντ με τη νορβηγική ενδοχώρα.
Η κατάσταση στο ίδιο το Μπαρεντσμπούργκ είναι ζοφερή. Ο πληθυσμός έχει μειωθεί δραματικά – από σχεδόν 2.000 σε περίπου 340 κατοίκους – ενώ το ορυχείο παράγει φτωχής ποιότητας άνθρακα που καίγεται τοπικά, καλύπτοντας με αιθάλη τους παγετώνες.
Πολλοί φιλελεύθεροι Ρώσοι έχουν φύγει, ενώ τουρίστες και ερευνητές απομακρύνονται ή αποθαρρύνονται από τις αρχές. Ακόμα και όσοι Ρώσοι επέστρεψαν για να ψηφίσουν στις ρωσικές εκλογές πέρυσι, αναφέρουν ότι υπέστησαν έλεγχο και παρακολούθηση κατά την άφιξή τους.
Η Ρωσία δεν φαίνεται διατεθειμένη να αποχωρήσει
Οι σχέσεις μεταξύ των ρωσικών και νορβηγικών οικισμών ήταν θερμότερες κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Σήμερα, ακόμη και οι συμβολικές ανταλλαγές επισκέψεων έχουν σταματήσει. Γίνονται ρωσικές στρατιωτικές παρελάσεις με έντονη χρήση σοβιετικών συμβόλων.
Παρά τις πολιτικές εντάσεις και την παρακμή της περιοχής, η Ρωσία δεν φαίνεται διατεθειμένη να αποχωρήσει από νορβηγικό έδαφος. Πρόσφατα πρότεινε ακόμη και τη δημιουργία διεθνούς ερευνητικού κέντρου για χώρες του Παγκόσμιου Νότου — πρόταση που δύσκολα θα γίνει αποδεκτή από τη Νορβηγία. Το νορβηγικό Μπαρεντσμπούργκ εξακολουθεί να έχει προπαγανδιστική και πιθανώς κατασκοπευτική αξία για τη Μόσχα.
Η Αρκτική, φαίνεται, δεν είναι μόνο το νέο σύνορο της κλιματικής αλλαγής — είναι ίσως και ένα νέο μέτωπο της γεωπολιτικής.
