Η Ευρώπη, μέσω της πρόσφατης εμπορικής συμφωνίας με τις ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ, βρίσκεται σε κατάσταση γεωπολιτικής και οικονομικής αδυναμίας, παρόμοια με την ιστορική «ταπείνωση» που υπέστη η Κίνα μετά τον Πρώτο Πόλεμο του Οπίου. Αυτό αναφέρει σε δημοσίευμά του το Politico. Και συνεχίζει, επισημαίνοντας ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αναπτύσσει μια «ανίσχυρη» σχέση με τις ΗΠΑ λόγω της στρατιωτικής και τεχνολογικής υπεροχής των Αμερικανών, με αποτέλεσμα να αναγκάζεται να αποδεχτεί επιζήμιους όρους και δασμούς, γεγονός που καταδεικνύει την ανάγκη της για επενδύσεις σε ασφάλεια, τεχνολογία και ενίσχυση της ενιαίας αγοράς, καθώς και την αναζήτηση εναλλακτικών εμπορικών εταίρων, προκειμένου να διατηρήσει την επιρροή και την οικονομική της αυτονομία στον παγκόσμιο ανταγωνισμό.
Μετά την ήττα της στον Πρώτο Πόλεμο του Οπίου (1839-1842), η δυναστεία Τσινγκ της Κίνας υπέγραψε τη Συνθήκη της Νανκίνγκ το 1842, η οποία ουσιαστικά σήμανε την αρχή ενός αιώνα υποταγής και ξένου ελέγχου στις εμπορικές πολιτικές της χώρας. Αυτή η πρώτη «άνιση συνθήκη» επέβαλε στους Κινέζους όρους που εξυπηρετούσαν κυρίως τα συμφέροντα της Βρετανίας, της μεγαλύτερης στρατιωτικής και τεχνολογικής δύναμης της εποχής. Η Κίνα υποχρεώθηκε να παραχωρήσει το Χονγκ Κονγκ, να αποζημιώσει τη Βρετανία και να επιτρέψει στους Βρετανούς εμπόρους να δραστηριοποιούνται σε πέντε λιμάνια, ενώ υπέστη και την κοινωνική καταστροφή του οπίου.
Σήμερα, σχεδόν δύο αιώνες μετά, το Politico παραλληλίζει την κατάσταση της Κίνας τότε με τις τρέχουσες εμπορικές σχέσεις μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ηνωμένων Πολιτειών. Η Ε.Ε., που κάποτε θεωρούσε τον εαυτό της κορυφαία παγκόσμια εμπορική δύναμη, φαίνεται να βρίσκεται σε μειονεκτική θέση απέναντι στις ΗΠΑ, ειδικά μετά τη συμφωνία που υπέγραψε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, με τον Ντόναλντ Τραμπ, στο γκολφ κλαμπ του Τέρνμπερι στη Σκωτία. Η συμφωνία αυτή δέχτηκε έντονη κριτική, καθώς περιλαμβάνει αποδοχή δασμών 15% σε ευρωπαϊκά προϊόντα, γεγονός που ερμηνεύτηκε από πολλούς ως πολιτική ήττα και «υποταγή» της Ε.Ε.
Παρά τις ελπίδες ότι η συμφωνία θα περιορίσει τις εντάσεις με τις ΗΠΑ, ο Τραμπ απείλησε γρήγορα με νέους δασμούς σε περίπτωση που η Ε.Ε. δεν συμμορφωθεί με τους αμερικανικούς ψηφιακούς κανονισμούς, οι οποίοι πλήττουν τους τεχνολογικούς γίγαντες των ΗΠΑ. Επιπλέον, απείλησε διακοπή των εξαγωγών μικροτσίπ, τεχνολογίας κρίσιμης για την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Η Ε.Ε., λόγω της εξάρτησής της από την αμερικανική στρατιωτική υποστήριξη και τεχνολογία, βρίσκεται ουσιαστικά σε μειονεκτική θέση, αναγκασμένη να υπακούει σε όρους που επιβάλλουν οι ΗΠΑ.
Αδύναμη η Ευρώπη απέναντι στην πολιτική δασμών Τραμπ
Ο επίτροπος Εμπορίου της Ε.Ε., Μάρος Σέφτσοβιτς, παραδέχθηκε ότι η συμφωνία αντικατοπτρίζει τη στρατηγική αδυναμία της Ευρώπης, η οποία δεν επένδυσε επαρκώς στην ασφάλεια και την τεχνολογία εδώ και δύο δεκαετίες. Οι ευρωπαϊκές χώρες, επιπλέον, παραμένουν εξαρτημένες από τον αμερικανικό στρατό λόγω της μείωσης των αμυντικών δαπανών μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, γεγονός που επιτείνει την αδυναμία τους.
Το Politico επισημαίνει ότι, όπως και η δυναστεία Τσινγκ, η Ε.Ε. αγνόησε προειδοποιητικά σημάδια από την πρώτη θητεία Τραμπ, με αποτέλεσμα να υποστεί τώρα συνέπειες, τις οποίες κάποιοι χαρακτηρίζουν ως «αιώνα ταπείνωσης». Η Ε.Ε. καλείται να μειώσει την εξάρτησή της από τις ΗΠΑ στους τομείς της άμυνας, της τεχνολογίας και των χρηματοοικονομικών, προκειμένου να αποφύγει περαιτέρω υποβάθμιση της θέσης της.
Το παράδειγμα της Κίνας που, παρά τις πρώτες εφευρέσεις της πυρίτιδας και των πυροβόλων όπλων, δεν κατάφερε να εκσυγχρονίσει και να αναπτύξει την τεχνολογία της και έτσι υπέκυψε στον βρετανικό ιμπεριαλισμό, θεωρείται προειδοποίηση και για την Ε.Ε. Η μείωση των αμυντικών δαπανών και η καθυστέρηση στις επενδύσεις σε κρίσιμες τεχνολογίες έχουν οδηγήσει σε μειονεκτική θέση έναντι των ΗΠΑ.
Τα «θολά» σημεία στη συμφωνία της ΕΕ με τις ΗΠΑ
Η συμφωνία Ε.Ε. – ΗΠΑ, αν και παρουσιάζεται ως μια αναγκαία υποχώρηση μπροστά στις απειλές του Τραμπ, χαρακτηρίζεται από πολλούς αναλυτές ως «ασαφής» και ασταθής, με κίνδυνο κλιμάκωσης των συγκρούσεων, ειδικά σε ζητήματα δασμών, τεχνολογίας και επενδύσεων. Ο Τραμπ έχει ήδη προειδοποιήσει ότι αν η Ε.Ε. δεν επενδύσει τα υποσχεθέντα 600 δισ. δολάρια, θα επιβάλει ακόμα υψηλότερους δασμούς.
Η Κομισιόν, αποδεχόμενη τη συμφωνία, στέλνει το μήνυμα ότι ο εκβιασμός λειτουργεί, ενώ το Πεκίνο παρακολουθεί με ενδιαφέρον, δεδομένου ότι οι εμπορικές σχέσεις Ε.Ε. – Κίνας βρίσκονται σε χαμηλό επίπεδο και η Κίνα έχει στρατηγική γεωπολιτική μόχλευση μέσω των ορυκτών που ελέγχει και απαιτούν οι δυτικές τεχνολογίες.
Για να αντιμετωπίσει αυτή την κατάσταση, το Politico και άλλοι αναλυτές προτείνουν ότι η Ε.Ε. πρέπει να υιοθετήσει στρατηγική βάσει τριών πυλώνων: την προετοιμασία αντιποίνων, την αναζήτηση εναλλακτικών εμπορικών εταίρων (όπως χώρες της Νότιας Αμερικής, Ινδονησία, Ινδία, CPTPP) και την ενίσχυση της ενιαίας αγοράς της. Επίσης, είναι απαραίτητες μαζικές επενδύσεις στην τεχνολογία αιχμής, όπως τεχνητή νοημοσύνη, κβαντική υπολογιστική και πράσινες τεχνολογίες.
Η Ευρώπη καλείται να αντιληφθεί το επιχειρηματικό της περιβάλλον ως γεωπολιτικό πλεονέκτημα, να ενισχύσει τις υποδομές της, να μειώσει το κόστος ενέργειας και να αξιοποιήσει καλύτερα τα αποθέματά της, ώστε να διατηρήσει τη θέση της στον παγκόσμιο εμπορικό ανταγωνισμό. Η επιλογή είναι σαφής: ή θα γίνει κόμβος ελεύθερου εμπορίου σε έναν κόσμο με υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης, ή θα μετατραπεί σε πεδίο μάχης ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις.
