Την ενεργοποίηση του άρθρου 4 του ΝΑΤΟ ζήτησε ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, έπειτα από την παραβίαση του εναέριου χώρου της από ρωσικά drones, δηλώνοντας ότι η χώρα του βρίσκεται στο πιο κρίσιμο σημείο από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ότι χρειάζεται κάτι περισσότερο από εκφράσεις αλληλεγγύης.
Ο Τουσκ δηλώνει επίσης ότι κατά τη διάρκεια της νύχτας σημειώθηκαν 19 παραβιάσεις στον εναέριο χώρο της Πολωνίας, τέσσερις από τις οποίες καταρρίφθηκαν. Κατέληξε λέγοντας ότι ένας μεγάλος αριθμός drones πέταξε από τη Λευκορωσία.
Ο Τουσκ λέει ότι ενώ εκτιμά όλες τις εκφράσεις αλληλεγγύης, «τα λόγια δεν αρκούν» και η Πολωνία θα ζητήσει «πολύ μεγαλύτερη» υποστήριξη από τους συμμάχους του ΝΑΤΟ.
Τι είναι το άρθρο 4 του ΝΑΤΟ
Το Άρθρο 4 του ΝΑΤΟ είναι ένας από τους θεμελιώδεις μηχανισμούς της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας που προβλέπει τη συλλογική διαβούλευση μεταξύ των μελών. Ορίζει ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ θα διαβουλεύονται μεταξύ τους όποτε, κατά τη γνώμη οποιουδήποτε από αυτά, η εδαφική ακεραιότητα, η πολιτική ανεξαρτησία ή η ασφάλεια οποιουδήποτε μέλους απειλείται.
Τονίζεται πως το άρθρο 4 επιτρέπει σε κάθε μέλος του ΝΑΤΟ να υποβάλει ένα ζήτημα προς συζήτηση εντός του μπλοκ. Δεν πρόκειται για στρατιωτική κίνηση.
Όταν ενεργοποιείται το Άρθρο 4, προβλέπονται τα εξής:
Διαβούλευση: Όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ συγκαλούνται για να συζητήσουν την απειλή και να αξιολογήσουν την κατάσταση συλλογικά.
Αλληλεγγύη: Δείχνει ότι το μέλος που αντιμετωπίζει την απειλή δεν είναι μόνο – έχει την υποστήριξη όλης της Συμμαχίας.
Κλιμάκωση: Μπορεί να οδηγήσει σε πολιτικά μέτρα, διπλωματικές πρωτοβουλίες ή ακόμα και στρατιωτική υποστήριξη, ανάλογα με τη φύση της απειλής.
Πότε έχει ενεργοποιηθεί στο παρελθόν
Ειδικότερα, στις 24 Φεβρουαρίου 2022, η Βουλγαρία, η Τσεχία, η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία ζήτησαν να πραγματοποιήσουν διαβουλεύσεις βάσει του άρθρου 4 μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Επτά χρόνια πριν, στις 26 Ιουλίου 2015, η Τουρκία υπέβαλε το ίδιο αίτημα λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις – και να ενημερώσει τους Συμμάχους για τα μέτρα που λάμβανε. Η Πολωνία επικαλέστηκε το άρθρο 4 στις 3 Μαρτίου 2014 μετά την αύξηση των εντάσεων στη γειτονική Ουκρανία, ως αποτέλεσμα των επιθετικών ενεργειών της Ρωσίας. Σε δύο περιπτώσεις το 2012, η Τουρκία ζήτησε συνεδρίαση του Συμβουλίου του ΝΑΤΟ σύμφωνα με το Άρθρο 4: μία φορά στις 22 Ιουνίου μετά την κατάρριψη ενός από τα μαχητικά της από τις δυνάμεις αεράμυνας της Συρίας και τη δεύτερη φορά στις 3 Οκτωβρίου, όταν πέντε Τούρκοι άμαχοι σκοτώθηκαν από συριακές οβίδες. Ύστερα από αυτά τα περιστατικά, στις 21 Νοεμβρίου, η Τουρκία ζήτησε την ανάπτυξη πυραύλων Patriot. Το ΝΑΤΟ συμφώνησε σε αυτό το αμυντικό μέτρο για να βοηθήσει την Τουρκία να υπερασπιστεί τον πληθυσμό και το έδαφός της και να βοηθήσει στην αποκλιμάκωση της κρίσης κατά μήκος των συνόρων.
Προηγουμένως, στις 10 Φεβρουαρίου 2003, η Τουρκία επικαλέστηκε επίσημα το Άρθρο 4, ζητώντας διαβουλεύσεις στο NAC για αμυντική βοήθεια από το ΝΑΤΟ σε περίπτωση απειλής για τον πληθυσμό ή την επικράτειά της, ως αποτέλεσμα ένοπλης σύγκρουσης στο γειτονικό Ιράκ. Το ΝΑΤΟ συμφώνησε ένα πακέτο αμυντικών μέτρων και διεξήγαγε την Επιχείρηση «Εμφάνιση Αποτροπής» από τα τέλη Φεβρουαρίου έως τις αρχές Μαΐου 2003.
Ο Πούτιν δοκιμάζει το ΝΑΤΟ με επίθεση drones στην Πολωνία
Για μια κίνηση που φαίνεται να αποτελεί κλιμάκωση από τον πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, για να δοκιμάσει τις άμυνες του ΝΑΤΟ, κάνει λόγο το Politico. Η πρόκληση αυτή έρχεται σε εξαιρετικά ευαίσθητη διπλωματικά στιγμή, καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, εξετάζει αν υπάρχει πραγματική προοπτική ειρηνευτικής συμφωνίας με τον Πούτιν, ο οποίος επιμένει στους πολεμικούς στόχους του στην Ουκρανία και εντείνει τις φονικές αεροπορικές επιθέσεις εκεί.
Η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική, Κάγια Κάλας, δήλωσε ότι πρόκειται για «την πιο σοβαρή παραβίαση του ευρωπαϊκού εναέριου χώρου από τη Ρωσία από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, και οι ενδείξεις δείχνουν ότι ήταν εσκεμμένη, όχι τυχαία».
Ο πρωθυπουργός του Βελγίου, Μπαρτ ντε Βέβερ, δήλωσε: «Είναι σαφές ότι ο Πούτιν δεν ενδιαφέρεται για την ειρήνη, δεν ενδιαφέρεται για εκεχειρία. Μας προκαλεί, μας εμπαίζει, και η μόνη απάντηση μπορεί να είναι να στηρίξουμε την Ουκρανία ακόμη περισσότερο και να προσπαθήσουμε να πλήξουμε τη ρωσική οικονομία όσο πιο σκληρά γίνεται».
Ο Μιχαΐλο Ποντόλιακ, σύμβουλος του προέδρου της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, συμφώνησε ότι η Ρωσία δοκιμάζει τις δυτικές άμυνες με μια «εντελώς συνειδητή στρατηγική». Πράγματι, ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, σημείωσε στο κοινοβούλιο ότι «για πρώτη φορά» κάποια drones εισήλθαν στον πολωνικό εναέριο χώρο απευθείας από τη Λευκορωσία, αντί να παρασυρθούν από επιθέσεις στην Ουκρανία.
Το ΝΑΤΟ ανακοίνωσε ότι συμβουλεύεται στενά με την Πολωνία, ενώ ο πρόεδρος της χώρας, Καρόλ Ναβρότσκι, δήλωσε ότι παρακολούθησε πρωινή ενημέρωση, στην οποία συζητήθηκε η χρήση του άρθρου 4 της Συνθήκης, που επιτρέπει στη Βαρσοβία να συντονιστεί με τους συμμάχους αν η ασφάλειά της απειλείται.
«Η ενημέρωση έγινε στις 6.30 το πρωί. Συζητήσαμε την ενεργοποίηση του άρθρου 4 του ΝΑΤΟ. Εντός 48 ωρών, η πολωνική διοίκηση θα έχει πλήρη αναφορά και στοιχεία για το τι συνέβη. Γι’ αυτό, μέσα σε 48 ώρες, θα συγκαλέσω το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας», είπε ο Ναβρότσκι.
Ο υπουργός Άμυνας, Βουαντισλάβ Κοσινιάκ-Καμίς, είπε ότι «τα πολωνικά και συμμαχικά ραντάρ κατέγραψαν περίπου δώδεκα αντικείμενα που παραβίασαν τον εναέριο χώρο μας» και τόνισε ότι όσα μπορούσαν να «αποτελέσουν απειλή» καταρρίφθηκαν.
Λίγο πριν από τις 7.30 π.μ., εκπρόσωπος της πολωνικής υπηρεσίας ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας Pansa δήλωσε στο τηλεοπτικό δίκτυο TVN24 ότι τα αεροδρόμια της Βαρσοβίας, του Μόντλιν και της Ρζεσούφ επρόκειτο να επανεκκινήσουν κανονικές λειτουργίες. Το αεροδρόμιο του Λούμπλιν -στην ανατολική Πολωνία, κοντά στην Ουκρανία- παραμένει κλειστό.
Παράλληλα, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Αεροπορίας των ΗΠΑ (FAA) εξέδωσε ανακοίνωση ότι το κεντρικό διεθνές αεροδρόμιο της Βαρσοβίας έκλεισε λόγω «απρογραμμάτιστης στρατιωτικής δραστηριότητας που σχετίζεται με την εξασφάλιση της κρατικής ασφάλειας».
Ο ανεξάρτητος Ρώσος στρατιωτικός αναλυτής Γιούρι Φιοντόροφ είπε ότι δεν υπάρχει περίπτωση κάτι τόσο σημαντικό να μην έχει πάρει το πράσινο φως από τον ίδιο τον Πούτιν.
«Πρόκειται για μια ακόμη πρόκληση από τη ρωσική στρατιωτική ηγεσία και το Κρεμλίνο, γιατί χωρίς την έγκριση του Κρεμλίνου τέτοια πράγματα δεν συμβαίνουν· είναι ξεκάθαρο (…), αυτό έγινε με την έγκριση του Πούτιν», δήλωσε στην εκπομπή The Breakfast Show, ένα πρωινό ενημερωτικό πρόγραμμα στο YouTube που παρουσιάζουν ανεξάρτητοι Ρώσοι δημοσιογράφοι.
«Αυτό έγινε για να τρομοκρατήσουν την Πολωνία και τους συμμάχους του ΝΑΤΟ και να τους αναγκάσουν να μειώσουν ή να σταματήσουν τη μεταφορά στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία μέσω Πολωνίας».
