Ούτε η μακρινή μας Νορβηγία φαίνεται να ξεφεύγει από τον κανόνα: στις πρόσφατες εκλογές μιας από τις πιο ευημερούσες χώρες της ευρωπαϊκής ηπείρου, οι εκλογές έγιναν σε συνθήκες πρωτόγνωρης πόλωσης, το κυβερνών Εργατικό Κόμμα κέρδισε δύσκολα και θα κυβερνήσει μόνο με συνασπισμό κομμάτων, την ώρα που η ακροδεξιά σημείωσε σημαντική άνοδο.
Το Συντηρητικό Κόμμα βρέθηκε στην τρίτη θέση, ενώ το Progress Party, εμπνευσμένο από τα δόγματα του MAGA, ήρθε δεύτερο. Συνθήκες πόλωσης επικράτησαν σε μια χώρα που είναι η μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός στην ήπειρο με υψηλό δείκτη ευημερίας. Όμως στην προεκλογική περίοδο κρίσιμα θέματα καθόρισαν το εκλογικό αποτέλεσμα. Η φορολογία, το μεταναστευτικό αλλά πάνω απ’ όλα οι διευρυνόμενες κοινωνικές ανισότητες που παράγουν δυσαρέσκεια. Η πόλωση είχε πολιτικά αποτελέσματα. Το κεντρώο κόμμα καταποντίστηκε. Καταγράφτηκαν μαζικές μετακινήσεις ψηφοφόρων προς τα άκρα. Οι νέοι προτίμησαν να στηρίξουν το λαϊκίστικο κόμμα. Ας σημειώσουμε εδώ δύο διαπιστώσεις. Όλο και λιγότερες είναι οι «ήσυχες γωνιές» στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Η κατάρρευση του μεταπολεμικού κοινωνικού μοντέλου και η δραματική συρρίκνωση της σοσιαλδημοκρατίας αφήνουν πλέον το αποτύπωμά τους σε χώρες όπως η Νορβηγία ή η Σουηδία…
Υπάρχει όμως και μια δεύτερη σημαντική διαπίστωση. Αυτό που συνέβη στη Νορβηγία είναι η αντανάκλαση μιας ευρύτερης στροφής στις δημοκρατίες της Δύσης, της οποίας γινόμαστε καθημερινά κοινωνοί. Η αύξηση της πόλωσης, η έξαρση του λαϊκισμού, η τοξικότητα στην πολιτική αντιπαράθεση, η απήχηση εναλλακτικών προγραμμάτων από κόμματα που εκτινάσσονται μετά από χρόνια παραμονής τους στο περιθώριο -όλα αυτά συνιστούν μια ταραγμένη ήπειρο, σε μια μη συντεταγμένη πορεία. Οι διευρυνόμενες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, το χάσμα με τις ελίτ που διευρύνεται, η διάβρωση των δημοκρατικών θεσμών από τη διαφθορά μέχρι τα υψηλά κλιμάκια και η απαξίωση των θεσμών δείχνουν να αποτελούν τη βάση για την εκδήλωση διαλυτικών φαινομένων από τη Γαλλία μέχρι τη Νορβηγία.
Δείτε τι συμβαίνει στις τρεις μεγαλύτερες χώρες της Γηραιάς Ηπείρου. Στη Γερμανία, οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν πλέον το ακροδεξιό AfD να σταθεροποιείται στην πρώτη θέση των προτιμήσεων των Γερμανών. Στις εκλογές της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, προπύργιο του καγκελάριου Μερτς, το AfD εκτοξεύτηκε στο 16,5% των ψήφων από το 5,3% το 2020, την ώρα που η CDU και το SPD σημείωναν τις χειρότερες επιδόσεις από το 1946.
Στη Γαλλία ο πρόεδρος Μακρόν συνεχίζει να διορίζει πρωθυπουργούς βραχείας παραμονής, την ώρα που η πολιτική πόλωση κλιμακώνεται ανάμεσα στο κόμμα της Μαρί Λεπέν και το Λαϊκό Μέτωπο, που δίνει τον τόνο ο Μελανσόν της Ανυπότακτης Γαλλίας. Κι αυτό, την ώρα που η κοινωνική αναταραχή εντείνεται, με τις αγορές να βρίσκονται σε επιφυλακή για τα χειρότερα…
Στη Βρετανία, οι ογκώδεις διαδηλώσεις σε κάλεσμα των ακροδεξιών ακτιβιστών -με αιχμή το μεταναστευτικό- έτυχαν θερμής υποδοχής από τον… Έλον Μασκ, που ζήτησε μάλιστα εκλογές για αλλαγή της κυβέρνησης.
Μιλώντας για τον Μασκ, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι τεκτονικές πολιτικές μετατοπίσεις στις ΗΠΑ, πρωτοστατούντος του προέδρου Τραμπ, έχουν τον αντίκτυπό τους στην Ευρώπη. Αλλά, θα είναι λάθος να θεωρηθεί -όπως εκτιμούν ορισμένοι- ότι έχουμε απλώς να κάνουμε με μια μετάγγιση ιδεών και πρακτικών τύπου MAGA από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ακόμα και έτσι να συμβαίνει, προφανώς υπάρχει πλέον πρόσφορο έδαφος για την υποδοχή και υιοθέτησή τους, ως manual για κρίσιμα προβλήματα. Οι αιτίες για τον κλονισμό που καταγράφεται σε όλα τα μήκη και πλάτη της ηπείρου, είναι πρωτογενείς. Το χάσμα του πλούτου από την πλειοψηφία των πολιτών που διευρύνεται, το αδιέξοδο στην οικονομική ανόρθωση της Ε.Ε., η σύνθλιψη από τις «τεκτονικές πλάκες» των ΗΠΑ και της Κίνας, η τρικυμία εν κρανίω στη διαχείριση του μεταναστευτικού -αυτές είναι οι συνιστάμενες για την εκδήλωση μιας βαθιάς πολιτικής κρίσης μακράς διάρκειας, το τέλος της οποίας είναι άδηλο.
Σε μια απαισιόδοξη πρόβλεψη πριν από 8 χρόνια, ο Douglas Murray έγραφε στο βιβλίο του The strange death of Europe πως «ο πολιτισμός που αποκαλούμε “Ευρώπη”, έχει μπει σε μια φάση που οδηγεί σε αυτοκτονία και ότι ούτε η Βρετανία ούτε καμία άλλη δυτικοευρωπαϊκή χώρα μπορεί να αποφύγει αυτήν τη μοίρα για όλοι μας φαίνεται να υποφέρουμε από τα ίδια συμπτώματα και παθογένειες».
Σήμερα, αν κάποιος επιμείνει να αναζητήσει «ήσυχες γωνιές» στην Ευρώπη θα τα βρει δύσκολα. Οι βαλτικές χώρες -Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία- βρίσκονται στην μπούκα της ρωσικής «αρκούδας». Φινλανδία και Σουηδία, αντιμετωπίζοντας την απειλή εξ Ανατολών, εντάχθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες στο ΝΑΤΟ, σπάζοντας ένα ταμπού ουδετερότητας δεκαετιών. Η Δανία εξοπλίζεται. Η Πολωνία δέχτηκε εισβολή από ρωσικά drones, το ίδιο και η Ρουμανία.
Με άλλα λόγια, εκτός από τα ενδογενή προβλήματα που οξύνουν τις αντιθέσεις και τα πολιτικά πάθη, είναι και οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι, με την υπογραφή του Βλαντιμίρ Πούτιν, να κάνουν τα πράγματα πιο δύσκολα. Και το πιο παράδοξο απ’ όλα; Αυτή η ανήσυχη ήπειρος εξακολουθεί να αποτελεί διακαή προορισμό για χιλιάδες μετανάστες από Αφρική και Ασία. Οι περισσότεροι αναζητούν ένα ασφαλές λιμάνι, την ώρα που οι τριγμοί στην Ευρώπη οδηγούν σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις…
