Στην Airbus και στη γερμανική πολιτική σκηνή αυξάνονται οι αμφιβολίες για την ανάπτυξη του νέου ευρωπαϊκού μαχητικού αεροσκάφους 6ης γενιάς FCAS (Future Combat Air System). Ο λόγος: Εδώ και μήνες οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της Airbus και της Dassault Systèmes, οι οποίες προωθούν το έργο από κοινού από το 2017, έχουν καθυστερήσει.
Τώρα, ο Thomas Pretzl, πρόεδρος του συμβουλίου εργαζομένων της Airbus Defence, σε συνομιλία με την Handelsblatt, θέτει υπό αμφισβήτηση τη συνεργασία. «Πιστεύω ότι αν το FCAS δεν υλοποιηθεί με την Dassault», λέει ο Pretzl, «υπάρχουν άλλοι ελκυστικοί και πιο κατάλληλοι εταίροι στην Ευρώπη».
Το Future Combat Air System (FCAS) σχεδιάζεται ως ένα δίκτυο μαχητικών αεροσκαφών και drones. Σκοπός του είναι η προστασία του εναέριου χώρου και η τεχνολογική ανεξαρτητοποίηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ. Η κατάσταση είναι κρίσιμη: Σχεδόν καθημερινά, ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη παραβιάζουν τον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ πάνω από τη Βαλτική Θάλασσα.
Η σημασία του FCAS εκτιμάται αναλόγως υψηλά από εκπροσώπους της βιομηχανίας και πολιτικούς. «Η Γερμανία και η Ευρώπη χρειάζονται ένα αεροπορικό σύστημα μάχης επόμενης γενιάς, η Airbus είναι έτοιμη να αναπτύξει ένα τέτοιο σύστημα» δήλωσε ο Michael Schöllhorn, επικεφαλής του τομέα εξοπλισμών της Airbus, στην Handelsblatt.
Προσπάθεια να τα βρούν Γαλλία με Γερμανία για το FCAS
Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα επιδιώξει σύντομα μια συμφωνία με τη Γαλλία. «Ο στόχος μας για την πολιτική ασφαλείας δεν πρέπει να αποτύχει λόγω βιομηχανικών μικροπολιτικών» σημείωσε ο Thomas Röwekamp (CDU), πρόεδρος της Επιτροπής Άμυνας της Ομοσπονδιακής Βουλής. Στη βιομηχανία συζητούνται ήδη δύο εναλλακτικές λύσεις: αντί για την Dassault, θα μπορούσε η γερμανική βιομηχανία να συνεργαστεί με τη βρετανική BAE Systems ή με τη σουηδική Saab ως εναλλακτική λύση.
Το φιλόδοξο έργο των Airbus Defence και Dassault έχει περιέλθει σε τέλμα. Πίσω από αυτό κρύβονται βιομηχανικές και πολιτικές συγκρούσεις μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου. Τώρα συζητούνται νέες συνεργασίες. Σε κάθε περίπτωση, οι καθυστερημένες διαπραγματεύσεις για τον σχεδιασμό του αεροσκάφους μεταξύ του γερμανικού και του γαλλικού βραχίονα της Airbus και της Dassault Aviation έχουν ως αποτέλεσμα το μεγαλύτερο εξοπλιστικό έργο της Ευρώπης να κινδυνεύει με… ματαίωση.
Το μελλοντικό μαχητικό είναι καίριας σημασίας
Ωστόσο, υπάρχουν πολλές φωνές που αποδίδουν μεγάλη σημασία στο εγχείρημα. «Η Γερμανία και η Ευρώπη χρειάζονται ένα αεροπορικό σύστημα μάχης επόμενης γενιάς» συνέχισε ο Michael Schöllhorn, επικεφαλής του τομέα εξοπλισμών της Airbus, στις δηλώσεις του στην Handelsblatt. Και πρόσθεσε: «Η Airbus είναι έτοιμη να αναπτύξει ένα τέτοιο σύστημα». Ο Thomas Röwekamp (CDU), πρόεδρος της Επιτροπής Άμυνας της Ομοσπονδιακής Βουλής, έδωσε το σήμα: «Δεν πρέπει και δεν μπορούμε να υποχωρήσουμε σε αυτό το κλειδί τεχνολογίας -ούτε στρατιωτικά ούτε βιομηχανικά-πολιτικά».
Ωστόσο, εδώ και μήνες οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των εμπλεκόμενων εταιρειών έχουν καθυστερήσει. Αυτό προκαλεί ανησυχία. «Οι εργαζόμενοι στην Airbus Defence and Space είναι ανήσυχοι», δήλωσε ο Thomas Pretzl, πρόεδρος του συμβουλίου εργαζομένων, στην Handelsblatt. «Πρέπει επιτέλους να σημειωθεί πρόοδος». «Αν το FCAS δεν προχωρήσει με την Dassault», λέει ο Pretzl, «πιστεύω πως θα πρέπει να το κάνουμε [με άλλο τρόπο]». Μια νέα συνεργασία δεν θα σήμαινε απλώς αντιπαράθεση, αλλά και συνύπαρξη. «Στην Ευρώπη υπάρχουν ελκυστικοί και πιο κατάλληλοι εταίροι», λέει ο πρόεδρος του συμβουλίου εργαζομένων.
Το FCAS σχεδιάζεται ως ένα δίκτυο μαχητικών αεροσκαφών, drones και μιας πλατφόρμας δεδομένων. Το σύστημα δεν πρόκειται μόνο να προστατεύσει τον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο, αλλά και να οδηγήσει την Ευρώπη, στρατηγικά και τεχνολογικά, μακριά από την εξάρτηση των ΗΠΑ. Η κατάσταση είναι κρίσιμη, αναγνωρίζει υψηλόβαθμος αξιωματούχος της πολεμικής αεροπορίας, δεδομένου ότι οι ρωσικές παραβιάσεις του εναέριου χώρου στην Ανατολική Πτέρυγα του ΝΑΤΟ έχουν αυξηθεί σε διψήφιο αριθμό μηνιαίως. «Δεν πρέπει να περιμένουμε μέχρι το 2040 μέχρι να είμαστε έτοιμοι. Θα είναι πολύ αργά» προειδοποιεί ο αξιωματικός αυτός.
Σημαντικές καθυστερήσεις
«Δεν προχωράμε με το έργο» προειδοποιεί και ο βουλευτής του CDU, Henning Otte, κατά τη διάρκεια επίσκεψης στην Ισπανία. Και υπογραμμίζει: «Δεν μπορεί να συνεχιστεί έτσι». Χρειάζονται σαφείς δομές και καθορισμένες ημερομηνίες, αναφέρει ακόμη ο Otte. Και ξεκαθαρίζει: «Μέχρι το τέλος του έτους πρέπει να υπάρχει σαφήνεια. Αν αυτό δεν είναι δυνατό, τότε πρέπει να ληφθούν βιομηχανικές και πολιτικές αποφάσεις». Μια απόφαση θα μπορούσε να ληφθεί ήδη τον Οκτώβριο».
Η Ισπανία είναι, εκτός από τη Γαλλία και τη Γερμανία, η τρίτη εταίρος στο έργο. Υπάρχει ευρεία συμφωνία ότι η γερμανική βιομηχανία θα πρέπει να λάβει τουλάχιστον τη μισή προστιθέμενη αξία σε αυτό το πεδίο τεχνολογίας.
Η Dassault απαιτεί το 80% του έργου σχεδίασης
Η Dassault επιμένει στο 80% του μεριδίου της στη σχεδίαση του αεροσκάφους, του κεντρικού στοιχείου σε αυτό το φιλόδοξο project. Ο επικεφαλής της εταιρείας, Eric Trappier, επιβεβαίωσε πρόσφατα τη θέση του: η Γαλλία και η Dassault έχουν την εμπειρία. Το Παρίσι έχει οριστεί ήδη από το 2017 ως επικεφαλής για την ανάπτυξη του αεροσκάφους. Όμως, οι διευθυντές εξοπλισμών που συμμετέχουν, έχουν ορίσει έναν συμβολικό λειτουργικό διευθυντή (COO) ως ένδειξη ισότιμης συνεργασίας, αλλά μέχρι στιγμής η συνεργασία δεν έχει επιτευχθεί.
Αυτό δημιουργεί μια περίεργη δομή: η Airbus και η Dassault, ως ανταγωνιστές, πρέπει να συνεργαστούν, ενώ παράλληλα διατηρούν τις δικές τους αντιπαλότητες και συμφέροντα.
Και οι δύο πλευρές έχουν υποστεί πλήγματα τις τελευταίες εβδομάδες. Στο πολιτικό μέτωπο, οι σχέσεις έχουν παραλύσει. Ο Γάλλος υπουργός Άμυνας και ο νέος πρωθυπουργός της χώρας Σεμπαστιέν Λακορνί επρόκειτο να επισκεφθούν το Βερολίνο τον Σεπτέμβριο, αλλά ο ομόλογός του δεν είχε χρόνο. Η επίσκεψη ακυρώθηκε. Για το έργο FCAS, αυτό θα μπορούσε να είναι ένα κακό σημάδι. Επειδή ένα σχέδιο δισεκατομμυρίων που προωθείται από την πολιτική, μπορεί να αποτύχει εξίσου γρήγορα εάν η πολιτική βούληση εξαφανιστεί.
Πιθανότητα η Dassault να πορευτεί μόνη της
Υπάρχει ήδη μεγάλη πίεση. Σύντομα λήγει η προθεσμία για την υποβολή μιας νέας βιομηχανικής πρότασης για τον σχεδιασμό του μαχητικού αεροσκάφους. Στην Airbus, πολλοί περιμένουν ότι η Dassault θα υποβάλει μια προσφορά μόνη της, η οποία δεν θα έχει συμφωνηθεί.
RAF Eurofighter EF-2000 Typhoon F2 © Chris Lofting / Wikimedia
Και οι δύο πλευρές διαθέτουν επιχειρήματα. Η Airbus αναφέρεται στην εμπειρία της με το Eurofighter. «Έχουμε αποδείξει με το Eurofighter ότι είμαστε μια ικανή βιομηχανία» λέει ο Schöllhorn. Οι μηχανές του Eurofighter είναι αποτελεσματικές, το αεροσκάφος είναι τεχνολογικά σύγχρονο. «Γι’ αυτό θα πρέπει να έχουμε ηγετικό ρόλο και στις ψηφιακές δυνατότητες» συμπληρώνει ο Schöllhorn. Και προειδοποιεί ότι οι ευρωπαϊκές θέσεις εργασίας δεν πρέπει να χαθούν προς όφελος των ΗΠΑ.
Ιδανικές συνθήκες για περισσότερες πωλήσεις F-35
Εν τω μεταξύ, πολλές ευρωπαϊκές χώρες αγοράζουν όλο και περισσότερο το μαχητικό F-35 από τον αμερικανικό όμιλο Lockheed Martin, το οποίο διαθέτει δυνατότητες stealth και υπεροχή στον αέρα. Η Φινλανδία έχει ήδη αποφασίσει, η Γερμανία θα προμηθευτεί δώδεκα F-35 για να μπορεί να χρησιμοποιήσει τις αμερικανικές ατομικές βόμβες. Ένα μειονέκτημα: Μόνο οι ΗΠΑ έχουν τον έλεγχο του λογισμικού. Ως εκ τούτου, οι θέσεις εργασίας στη γερμανική αεροδιαστημική βιομηχανία πηγαίνουν στις ΗΠΑ.
Το FCAS θα ήταν για τους Ευρωπαίους ο προτιμώμενος δρόμος. Ωστόσο, καθώς το έργο που ξεκίνησε το 2017 δεν προχωρά, άλλοι προωθούν τις ιδέες τους. Από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία, η ανάγκη για νέες ιδέες και τεχνολογίες έχει αυξηθεί. Δεν πρόκειται μόνο για τη ζωή και τον θάνατο, αλλά και για την επιβίωση. Και η Ευρώπη χρειάζεται νέα μαχητικά αεροσκάφη και drones, ακόμη και κάτω από δύσκολες συνθήκες.
To ανταγωνιστικό πρόγραμμα των Βρετανών με Ιταλία και Ιαπωνία
Το βρετανικό ανταγωνιστικό πρόγραμμα μελλοντικού μαχητικού αεροσκάφους Tempest, με επικεφαλής την BAE Systems και τη Leonardo, και το ιαπωνικό έργο F-X με τη Mitsubishi Heavy, έχουν συγχωνευθεί στο GCAP (Global Combat Air Programme) ως πρόταση για αεροσκάφος 6ης γενιάς. Η Ιταλία συμμετέχει επίσης στο GCAP. Η βρετανική εταιρεία ανάπτυξης κινητήρων Rolls-Royce και οι ιαπωνικές IHI και Avio Aero συμμετέχουν επίσης. Σημειώνεται ότι στη διεθνή αμυντική έκθεση DSEI τον Σεπτέμβριο, οι τρεις χώρες τόνισαν την καλή τους συνεργασία.
Οι εταίροι του GCAP τονίζουν την ετοιμότητά τους, αλλά εταίροι και προμηθευτές από άλλες χώρες, όπως η Γερμανία, θα ήταν ευπρόσδεκτοι. Όσο μεγαλύτερη είναι η ζήτηση, τόσο χαμηλότερη είναι η τιμή ανά μονάδα.
Οι ειδικοί αναμένουν ότι η Airbus και η Rolls-Royce θα αποχωρήσουν από το γαλλο-γερμανικό έργο FCAS, εάν δεν επιτευχθεί συμφωνία με την Dassault σύντομα. «Θα ήταν οικονομική αυτοκτονία να βασιστούμε αποκλειστικά στο FCAS», λέει ο αμυντικός εμπειρογνώμονας Σάσο Σαντό. Οι Γάλλοι προσπαθούν να μας παρασύρουν σε μια παγίδα, επειδή γνωρίζουν ότι η Γερμανία και η Ισπανία δεν έχουν εναλλακτικές. Και είναι έκπληκτοι και εκνευρισμένοι που η βρετανική πολεμική αεροπορία (RAF) έχει τη βούληση να κατασκευάσει ένα πραγματικό μαχητικό αεροσκάφος με σημαντικές δυνατότητες.
Εμπλοκή Ιταλών και Βρετανών
Μια συνεργασία με τους Βρετανούς και τους Ιταλούς φαίνεται προφανής. Η Airbus, η BAE Systems και η Leonardo είχαν ήδη αναπτύξει από κοινού το Eurofighter στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Η Γαλλία είχε τότε αποχωρήσει από το έργο και είχε αναπτύξει το Rafale. Το Rafale έχει γίνει έκτοτε ένας σκληρός ανταγωνιστής στην παγκόσμια αγορά – γι’ αυτό και οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Airbus και Dassault είναι τόσο δύσκολες.
Με την BAE Systems και τη Leonardo, θα υπήρχε μια εναλλακτική λύση για να προκύψει ένα ευρωπαϊκό-βρετανικό προϊόν. Το μειονέκτημα: Η Airbus δεν θα ήταν ο ηγέτης της κοινοπραξίας, αλλά θα έπρεπε να παίξει ρόλο σε μια ισότιμη βάση. «Ωστόσο, οι βιομηχανικές-πολιτικές παγίδες και τα μεγάλα εγώ θα μπορούσαν να διαδραματίσουν μικρότερο ρόλο από ό,τι στο FCAS», λέει ο Pretzl. Αλλά ο Schöllhorn, επικεφαλής εξοπλισμών της Airbus, τονίζει: «Θα πρέπει να υπάρχουν ευρείες δυνατότητες συμμετοχής για τη γερμανική βιομηχανία, με επαρκή οικονομικά περιθώρια και ευκαιρίες συμμετοχής σε βασικές τεχνολογίες». «Μπορούμε να φέρουμε την τεχνογνωσία μας και σε μια ευρω-βρετανική συνεργασία», λέει ο πρόεδρος του συμβουλίου εργαζομένων, Pretzl.
Μια γερμανική ειδική οδός είναι απίθανη. Η γερμανική βιομηχανία δεν θα μπορούσε να διαχειριστεί μόνη της την ανάπτυξη ενός νέου μαχητικού αεροσκάφους. Σουηδοί και Βρετανοί είναι οι μόνοι άλλοι Ευρωπαίοι, εκτός από τους Γάλλους, που έχουν αναπτύξει ένα «εγχώριο μαχητικό αεροσκάφος», το οποίο όμως χρηματοδοτήθηκε από τις ΗΠΑ σε μεγάλο βαθμό. Η Γερμανία έχει συμμετάσχει μέχρι στιγμής μόνο σε έργα που έχουν κατανεμηθεί σε διάφορες χώρες. Είναι αμφίβολο πόσο σοβαρά η Γερμανία θα μπορούσε να επεκτείνει τις στρατιωτικές της δυνατότητες ως μέλος του ΝΑΤΟ και εταίρος.
Η εμπλοκή δίνει «νέα ζωή» σε Eurofighter & Gripen
Έτσι, η Airbus-Beteiligung MBDA προμηθεύει πυραύλους για το Gripen της Σουηδίας. Τον Μάιο, η σουηδική κυβέρνηση ανέθεσε στην Airbus τη συνέχιση της ανάπτυξης του αεροσκάφους αναγνώρισης «Eurodrone». Το εγχείρημα της Αεροδιαστημικής «Helsing» από το Μόναχο κατάφερε μια επιτυχία με την ανάθεση για την τεχνητή νοημοσύνη (AI) στο Eurofighter – επιτυχώς δοκιμασμένο σε ένα Gripen. Η βάση για ένα μελλοντικό αεροπορικό σύστημα μάχης είναι επομένως δεδομένη. Επιπλέον, το Eurofighter και το Gripen θα μπορούσαν να εξελιχθούν περαιτέρω, θα μπορούσαν να λάβουν ενημερώσεις και θα μπορούσαν να επιτρέψουν τη σταδιακή ενσωμάτωση των διαδόχων τους.
Ο υπουργός Άμυνας Μπόρις Πιστόριους θα συναντηθεί με τον Σουηδό ομόλογό του, Παλ Γιόνσον. Ένα θέμα είναι η πιθανή αγορά μαχητικών αεροσκαφών Gripen από την Saab. Η τεχνολογία του εκσυγχρονισμένου Eurofighter της Bundeswehr θα μπορούσε να ενσωματωθεί – όπως και στο σχέδιο του FCAS. Η Airbus έχει ήδη συνάψει συνεργασία με την Saab. Ένα συμβόλαιο θα μπορούσε να συναφθεί το 2024 και η παράδοση να ξεκινήσει το 2029.
Επιπλέον, το Eurofighter θα μπορούσε να παραμείνει στην παραγωγή για περισσότερο από μια δεκαετία, καθώς οι Ισπανοί και οι Ιταλοί χρειάζονται νέα αεροσκάφη. Η Γερμανία θα παραγγείλει τον Οκτώβριο τουλάχιστον 20 επιπλέον. Επίσης, αναμένονται εξαγωγικές παραγγελίες από τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και την Τουρκία. «Αν θέλουμε να διατηρήσουμε τις θέσεις εργασίας στην παραγωγή, χρειαζόμαστε την απαραίτητη παραγωγική δυναμικότητα, τουλάχιστον εκατό αεροσκάφη ετησίως», λέει ο Schöllhorn, επικεφαλής εξοπλισμών της Airbus. «Θα διπλασιάσουμε την παραγωγή σε σύγκριση με τις τρέχουσες παραγγελίες».
Η πολιτική ασφαλείας της Ευρώπης δεν πρέπει να αποτύχει λόγω μικροπολιτικών
Η νέα επιθετική εμπορική στρατηγική της Airbus Defence φαίνεται να αποδίδει καρπούς. Το Eurofighter πωλείται σχετικά καλά (Τουρκία ο πιο πρόσφατος πελάτης), υπάρχουν νέες μεγάλες παραγγελίες για τα αεροσκάφη μεταφοράς A400M (μια πολύ μεγάλη επιτυχία της Αirbus) και ένα καλό χαρτοφυλάκιο παραγγελιών με πάνω από 2.500 παγκοσμίως και 33.000 υπαλλήλους.
Ένα νέο, δυναμικό σύστημα αεροπορικής μάχης θα ενίσχυε περαιτέρω αυτήν την επιχείρηση. Το γαλλο-γερμανικό σύστημα FCAS δεν έχει ακόμη εγκαταλειφθεί. Αλλά αυτό που καθίσταται σαφές είναι ότι το έργο έχει πολιτικά και τεχνολογικά όρια. «Όποιες και αν είναι οι αποφάσεις που θα ληφθούν, ένα πράγμα είναι σαφές» λέει ο πολιτικός του CDU, Otte. Και καταλήγει, λέγοντας: «Ερωτήματα για τον μελλοντικό προσανατολισμό του προγράμματος πρέπει να απαντηθούν μέχρι το τέλος του έτους. Ο στόχος μας για την πολιτική ασφαλείας δεν πρέπει να αποτύχει λόγω βιομηχανικών μικροπολιτικών».
