Η διακριτική επιστροφή του Τζακ Μα, του ιδρυτού της Alibaba και της AntGroup, στο προσκήνιο της Κίνας μετά από μια πενταετία, δηλαδή αφού το Πεκίνο τον έθεσε στο περιθώριο παραδειγματικά για την κριτική που άσκησε στις κρατικές τράπεζες, γίνεται σε μια περίοδο που η προβολή των «μεγάλων αφεντικών» της Σιλίκον Βάλεϊ στη Δύση ξεπερνά κάθε προηγούμενο.
Αν και ο Ζανγκ Γιμίνγκ της ByteDance, μητρικής του TikTok, ο Μα Χουατένγκ ή Πόνι Μα της Tencent, μητρική της εφαρμογής μηνυμάτων και πληρωμών WeChat, και ο Ζονγκ Σανσάν της Nongfu Spring, του κολοσσού αναψυκτικών, είναι γνωστοί, η παρουσία τους είναι σχεδόν μηδαμινή πέραν της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας. Όλος ο κόσμος, ωστόσο, έχει λάβει γνώση για τον πολυτελή γάμο του Τζεφ Μπέζος της Amazon στη Βενετία, την πρόθεση του Έλον Μασκ της Tesla και της Space X να ιδρύσει κόμμα αλλά και την μακρά φιλία του Λάρι Έλισον της Oracle με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ. Η φιλανθρωπική δράση του Μπιλ Γκέιτς, ιδρυτού της Microsoft, άπτεται της πολιτικής και οι θέσεις του γίνονται γνωστές ανά τον κόσμο.
Προ πενταετίας, η απομάκρυνση του Τζακ Μα από τον δημόσιο βίο, η ματαίωση της διπλής δημόσιας εγγραφής της AntGroup στη Σαγκάη και το Χονγκ Κονγκ μαζί με την εντολή για την αναδιάρθρωση του ομίλου του ψηφιακής τραπεζικής, αλλά και η επιβολή προστίμου στην Alibaba για την μονοπωλιακή συμπεριφορά της αποτέλεσαν ένα προειδοποιητικό μήνυμα για τους υπόλοιπους δισεκατομμυριούχους της Κίνας. Το χαμηλό προφίλ φαίνεται να είναι το «κλειδί» στην «επιβίωση» των αυτοδημιούργητων δισεκατομμυριούχων της δεύτερης ισχυρότερης οικονομίας του κόσμου, αντικατοπτρίζοντας τον απόλυτο διαχωρισμό ανάμεσα στην πολιτική και την οικονομική ισχύ που ίσχυε όσο υπήρχε η μοναρχία.
Όπως εξηγεί ο Κρίστοφερ Μάρκους, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, ιστορικά στην Κίνα «φορείς της ηθικής και της πολιτικής εξουσίας ήταν οι λόγιοι και στα χαμηλότερα στρώματα βρίσκονταν οι έμποροι». Στους τελευταίους επιτρέπονταν να δημιουργήσουν και να επεκτείνουν τον πλούτο τους, αλλά ο μοναδικός ρόλος τους στον δημόσιο βίο ήταν να ενισχύουν οικονομικά το κράτος με την επιχειρηματική τους οξυδέρκεια και όχι τις πολιτικές τους θέσεις», εξηγεί ο ίδιος στη γερμανική εφημερίδα Suddeutsche Zeitung.
Στη σύγχρονη Κίνα, η κυβέρνηση του Σι Τζινπίνγκ δεν ανέλαβε μόνο να συμμορφώσει τον Τζακ Μα, ο οποίος ήταν εξαιρετικά εξωστρεφής επιχειρηματίας μέχρι που είπε πως οι κρατικές τράπεζες λειτουργούν με «νοοτροπία ενεχυροδανειστηρίων». Υπάρχει και η πιο ακραία περίπτωση του Ρεν Ζικιάνγκ. Προ πενταετίας, επίσης, ο πρώην δισεκατομμυριούχος στον κλάδο ακινήτων της Κίνας καταδικάστηκε σε 18ετή φυλάκιση για διαφθορά, μια εξέλιξη που συνδέθηκε με την κριτική που είχε ασκήσει σε ομιλία του προέδρου Σι εν μέσω πανδημίας. Μολονότι δεν είχε αναφερθεί άμεσα στον ίδιο, η China Digital Times είχε αποκαλύψει πως ο Ρεν είχε γράψει ότι «αυτό που αντίκρισα δεν ήταν ένας αυτοκράτορας που στεκόταν εκεί επιδεικνύοντας τα “καινούργια του ρούχα”, αλλά ένας κλόουν που απογυμνώθηκε και επέμενε να παραμείνει αυτοκράτορας».
Θα ήταν άδικο να ισχυριστεί κανείς πως η πολιτική εξουσία στη Δύση δεν έχει συγκρουστεί με την επιχειρηματική ελίτ. Ίσως το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι η αποκάλυψη του Έλον Μασκ πως το όνομα του Αμερικανού προέδρου περιλαμβάνεται στα αρχεία της υπόθεσης του παιδόφιλου μεγαλοεπιχειρηματία Τζέφρι Επστάιν, ανοίγοντας ένα εξαιρετικά δυσάρεστο κεφάλαιο για τον Λευκό Οίκο. Έκτοτε η κοινή γνώμη ασκεί μεγάλες πιέσεις στην κυβέρνηση των Ρεπουμπλικάνων για την πλήρη δημοσιοποίηση των αρχείων, με τον ίδιο τον Τραμπ να απειλεί τον Μασκ με τη διακοπή της συνεργασίας της SpaceX με τη NASA.
Οι συνεισφορές που λαμβάνει το κομμουνιστικό κόμμα της Κίνας από τους δισεκατομμυριούχους
Σήμερα η Κίνα απαριθμεί από 516 έως 473 δισεκατομμυριούχους, συμπεριλαμβανομένου του Χονγκ Κονγκ και του Μακάου, σύμφωνα με τη λίστα Forbes. Όπως και στη Δύση, όπου γίνονται πολιτικές χορηγίες, το Κομμουνιστικό Κόμμα δέχεται δωρεές και επενδύσεις. Όπως δηλώνουν πηγές της Suddeutsche Zeitung, επίσημα οι συνεισφορές είναι εθελοντικές. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι υποχρεωτικές, δηλαδή όποιος δεν πληρώνει, μπαίνει στο στόχαστρο. Ουσιαστικά, «οι επιχειρηματίες δηλώνουν έτσι την αφοσίωσή τους» στην πολιτική εξουσία, εξηγεί η Κριστίν Σι-Κέπφερ, καθηγήτρια Σινολογίας στο πανεπιστήμιο του Τρίερ στη Γερμανία. Οι χορηγίες αυτές μπορεί να χρηματοδοτούν προγράμματα βοήθειας σε αγροτικές περιοχές ή να είναι επενδύσεις σε στρατηγικούς κλάδους ή πολιτιστικά έργα που ενισχύουν το κύρος του Κομμουνιστικού κόμματος.
Αυτό δεν σημαίνει πως οι Κινέζοι δισεκατομμυριούχοι δεν επωφελούνται από την πολιτική εξουσία. Ιδιαίτερα ο κατασκευαστικός κλάδος και αυτός των ακινήτων, αλλά και αρκετοί τομείς της τεχνολογίας όπως η ηλεκτροκίνηση, έχουν επωφεληθεί από την κρατική χρηματοδότηση. Απλά η διαχωριστική γραμμή της επιχειρηματικότητας με την πολιτική είναι ξεκάθαρη. Έτσι κανένας δισεκατομμυριούχος δεν μπορεί να διεκδικήσει πολιτική εξουσία σε αντίθεση με τους Κένεντι και τους Τραμπ στις ΗΠΑ.
