Με τις ΗΠΑ του Τραμπ να πιέζουν την Ουκρανία του Βολοντίμιρ Ζελένσκι να συνθηκολογήσει και να παραδώσει το Ντονμπάς στη Ρωσία, Γερμανία και υπόλοιπη Ευρώπη συνεχίζουν τις σπασμωδικές κινήσεις, προσπαθώντας να κερδίσουν τον χαμένο χρόνο στα εξοπλιστικά. Η προειδοποίηση Ρούτε (σ.σ. «ο επόμενος στόχος της Ρωσίας είναι το ΝΑΤΟ») ήρθε να συναντήσει τον ισχυρισμό Πιστόριους για (ίσως) το τελευταίο ειρηνικό καλοκαίρι της Ευρώπης, ενισχύοντας τους φόβους για μια πιθανή πολεμική σύγκρουση με τη Μόσχα στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον.
Κι όλα αυτά την ώρα που ο υβριδικός πόλεμος του Πούτιν βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Δεν έχει περάσει, εξάλλου, πολύς καιρός από τα περιστατικά υπερπτήσεων drones κοντά ή πάνω από ευρωπαϊκά αεροδρόμια, τα οποία έκλεισαν προσωρινά, καθηλώνοντας χιλιάδες αεροσκάφη στο έδαφος.
Με τον χρόνο να μετρά αντίστροφα για το νέο ταξίδι Ζελένσκι στο Βερολίνο, η γερμανική εφημερίδα Handelsblatt συνοψίζει τα περιστατικά ρωσικής επιθετικότητας, με φόντο τα κενά ασφαλείας και τις ελλείψεις εξοπλιστικών στο γερμανικό οπλοστάσιο. Από τις αρχές Σεπτεμβρίου, θεωρητικά ακίνδυνα μικρά drones παρέλυσαν επανειλημμένα αεροδρόμια και υποδομές σε ολόκληρη τη Βόρεια Ευρώπη. Στις 22 Σεπτεμβρίου μη επανδρωμένα αεροσκάφη εντοπίστηκαν πάνω από την Κοπεγχάγη και το αεροδρόμιο έπρεπε να κλείσει για τέσσερις ώρες. Το Όσλο επίσης έκλεισε τον εναέριο χώρο του για τον ίδιο λόγο, ενώ λίγο αργότερα επηρεάστηκαν και άλλα αεροδρόμια στη Δανία. Πιο πρόσφατο παράδειγμα το Βέλγιο, όπου αυξάνονται τα περιστατικά, ενώ στη Γερμανία στρατιωτικές εγκαταστάσεις επίσης αναφέρουν υπερπτήσεις drones.
Το πραγματικό πρόβλημα, όμως, δεν είναι οι πτήσεις καθαυτές. Είναι το άγνωστο: από πού προέρχονται αυτά τα drones και ποιος τα κατευθύνει;
Πόσο έτοιμη είναι η Γερμανία για μια επίθεση με drones;
Η Γερμανία συνιστά ένα κατ’ εξοχήν παράδειγμα ευρωπαϊκής χώρας που τρέχει πίσω από τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας των drones. Παρ’ ότι το Βερολίνο προσώρας δεν επιλέγει την οδό των εκτεταμένων επενδύσεων στην εν λόγω τεχνολογία, σίγουρα θα πρέπει να αναπτύξει κάποιου είδους άμυνα απέναντι στη σαρωτική πλέον παρουσία μη επανδρωμένων σκαφών.
«Κανένα γερμανικό αεροδρόμιο δεν είναι προς το παρόν ασφαλισμένο έναντι των drones», τονίζει -σύμφωνα με τη Handelsblatt- ο ειδικός σε θέματα drones, Philipp Bohne. Και εξηγεί: «Αν και τα μεγάλα αεροδρόμια μπορούν να καθοδηγήσουν με ασφάλεια τα αεροσκάφη στους διαδρόμους, ακόμη και με την πιο πυκνή ομίχλη (…) ένα drone στο μέγεθος τεσσάρων μπαλών ποδοσφαίρου μπορεί εύκολα να περάσει απαρατήρητο», εξηγεί. Και αυτό ακριβώς καθιστά αυτού του τύπου τις επιθέσεις τόσο εύκολες».
Τα περιστατικά αυτά δείχνουν πόσο εύκολα δύνανται να πυροδοτηθούν αναταράξεις στις ευρωπαϊκές υποδομές, με λίγες και απλές ενέργειες παρενόχλησης. Και πόσο λίγο προετοιμασμένοι είναι γι’ αυτόν τον κίνδυνο η πολιτική ηγεσία, ο στρατός και η βιομηχανία. Αν και δεν υπάρχουν αποδείξεις, μυστικές υπηρεσίες και στρατοί θεωρούν ότι γνωρίζουν τον ενορχηστρωτή αυτών των υβριδικών επιθέσεων. «Η εκτίμησή μας είναι ότι η Ρωσία βρίσκεται πίσω από τις περισσότερες από αυτές τις πτήσεις drones», δήλωσε ο Γερμανός καγκελάριος, Φρίντριχ Μερτς, στο ARD. Βάσει αυτής της ερμηνείας, ο Βλαντίμιρ Πούτιν επιδιώκει μ’ έναν σκιώδη πόλεμο, που αποτελείται από σαμποτάζ, κυβερνοεπιθέσεις και επιθέσεις drones, να εξαντλήσει τους δυτικούς υποστηρικτές της Ουκρανίας.
Αν αυτό αληθεύει, τότε οι εκτεταμένες υπερπτήσεις drones είναι προάγγελοι ενός νέου είδους πολέμου, όπως φάνηκε να επιβεβαιώνεται και από τη δολιοφθορά σε σιδηροδρομική γραμμή στην Πολωνία. Στην ανάλυσή της η Handelsblatt σημειώνει ότι η σύγκρουση δεν καθορίζεται πλέον μόνο από συμβατικές, μεγάλης κλίμακας επιθέσεις με άρματα μάχης και μαχητικά αεροσκάφη, στην απόκρουση των οποίων εστιάζει τακτικά το ΝΑΤΟ. Πριν φτάσουμε εκεί, έχει ήδη απλωθεί μια μεγάλη βεντάλια υβριδικών μέσων, όπως κυβερνοεπιθέσεις και επιθέσεις με drones, τις οποίες δεν μπορεί να διαπιστωθεί ποιος έχει εξαπολύσει.
Πώς, όμως, προστατευόμαστε από έναν αντίπαλο που απειλεί ταυτόχρονα πολιτικές και στρατιωτικές δομές· και που μετακινεί κατά βούληση τα όρια ανάμεσα σε πόλεμο και ειρήνη;
- Διαβάστε ακόμη: Μελόνι: Είμαστε στο πλευρό της Ουκρανίας και εναντίον του σοβιετικού νεοϊμπεριαλισμού
Όταν η πολιτική… κοιμάται
Το καλοκαίρι του 2014, όταν η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν διατελούσε υπουργός Άμυνας της Γερμανίας -η πρώτη γυναίκα στην ιστορία της χώρας σε αυτόν τον ρόλο-, πρότεινε την αγορά drones για λογαριασμό της Bundeswehr, των ενόπλων δυνάμεων της χώρας. Τότε δέχθηκε σφοδρή κριτική από τον πολιτικό κόσμο της Γερμανίας και μάλιστα μία βουλευτής των Πρασίνων σχολίασε πως η πολιτικός του CDU «άνοιγε το κουτί της Πανδώρας».
Στην άλλη πλευρά του νομίσματος, χώρες όπως οι ΗΠΑ και το Ισραήλ χρησιμοποιούσαν ήδη από τότε τηλεκατευθυνόμενα drones εναντίων στόχων στο έδαφος και μάλιστα αυτή ήταν η τεχνολογία που εξόντωσε ηγετικά στελέχη της Αλ Κάιντα και των Ταλιμπάν. Καθώς αυτή η πρακτική ήταν αμφισβητήσιμη σε όρους διεθνούς δικαίου, η Γερμανία απέρριψε οποιαδήποτε σχέση και με την ίδια την πρακτική, αλλά και με την τεχνολογία, εξηγεί η Handelsblatt. Αυτό, λοιπόν, το κομμάτι της όλης συζήτησης εν τέλει επισκίασε και το άλλο σκέλος της κουβέντας, που είχε να κάνει με το αν θα ήταν χρήσιμη η αγορά drones με στόχο την προστασία των γερμανικών στρατευμάτων.
Η Bundeswehr αναγκάστηκε να εκτελέσει αποστολές στο Αφγανιστάν ή στο Μάλι χωρίς δική της εναέρια κάλυψη από drones. Μόλις το 2022, έπειτα από πολλά χρόνια έντονων συζητήσεων, η Bundestag άνοιξε τον δρόμο για την προμήθεια drones τύπου Heron TP. Και από αυτά, η Γερμανία έχει μισθώσει μέχρι στιγμής μόλις πέντε από έναν Ισραηλινό προμηθευτή. Εν τω μεταξύ, ξεκίνησε και ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία και -πέραν των μεγάλων Heron TP- Κίεβο και Μόσχα άρχισαν να χρησιμοποιούν μαζικά μικρά drones, συχνά όχι μεγαλύτερα από ένα κουτί παπουτσιών, εξοπλισμένα με μικρές χειροβομβίδες και εκρηκτικούς μηχανισμούς.
Γερμανικό drone Heron TP © EPA/CLEMENS BILAN
Εξελίξεις σαν αυτές έχουν επανειλημμένα ταρακουνήσει την Bundeswehr, αλλά και την πολιτική ηγεσία της Γερμανίας. Το θέμα των drones βρίσκεται πια στην κορυφή της ατζέντας, τουλάχιστον επικοινωνιακά, σχολιάζει το δημοσίευμα. «Καλύπτουμε με γοργούς ρυθμούς το χαμένο έδαφος στην άμυνα κατά των drones», δήλωσε πρόσφατα στην εφημερίδα ο υπουργός Άμυνας, Μπόρις Πιστόριους.
Πόσο αποτελεσματικά μπορεί, όμως, αυτήν τη στιγμή να κινηθεί η Γερμανία, αφενός διότι η καθυστέρηση εν συγκρίσει με τη Ρωσία είναι μεγάλη, αφετέρου καθώς μιλάμε για ένα νέο επίπεδο πολεμικής σύγκρουσης, που, όχι απλά δεν είναι στατικό, αλλά εξελίσσεται και πάρα πολύ γρήγορα;
Οι κανόνες του νέου πολέμου των drones
Στη διάσκεψη Tallin Digital Summit στην εσθονική πρωτεύουσα, η αναπληρώτρια υπουργός Άμυνας της Ουκρανίας, Oksana Ferchuk, ήταν σαφής: προειδοποίησε ότι η τεχνολογία στο μέτωπο με τη Ρωσία αλλάζει «κάθε δύο με τρεις εβδομάδες». Γι’ αυτόν τον λόγο δεν μπορούν να υπάρχουν ενιαία μέσα στο σύνολο της άμυνας – κάτι που ισχύει και για την άμυνα κατά των drones. «Σε κάθε τμήμα του πεδίου μάχης, η τεχνολογία είναι διαφορετική», εξήγησε η Ferchuk. Και πρόσθεσε: «Χρησιμοποιούμε διαφορετικά συστήματα. Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται πάντα και διαφορετικός εξοπλισμός για την απόκρουσή τους».
Σε κάθε περίπτωση, όσο περισσότερο διαρκεί ο πόλεμος στην Ουκρανία τόσο πιο ραγδαία αλλάζει η τεχνολογία και οι γερμανικές πολιτικές δυσκολεύονται να ακολουθήσουν. Για αρχή, ο Πιστόριους συνέστησε μια «Ομάδα δράσης για τα drones», η οποία θα ασχολείται κυρίως με τη χρήση και την άμυνα κατά των μικρών και πολύ μικρών μη επανδρωμένων σκαφών.
Εν τω μεταξύ, η επανάσταση των drones οδηγεί ακόμη και στην αναβίωση οπλικών συστημάτων, που θεωρούνταν προ πολλού παρωχημένα. Σήμερα, για παράδειγμα, η Bundeswehr πληρώνει το τίμημα για την πλήρη διάλυση της αεράμυνας των ενόπλων δυνάμεων στα τέλη του 2012. Η βιομηχανία αποθήκευσε τα τελευταία αντιαεροπορικά τεθωρακισμένα, τύπου Gepard, και πούλησε τη γερμανική τεχνολογία στο εξωτερικό, όπως λόγου χάριν στο Κατάρ. Ευτυχώς, μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, υπήρχαν ακόμη περίπου 50 Gepard, τα οποία το Βερολίνο μπόρεσε να παραδώσει στο Κίεβο. Εκεί, αυτά χρησιμοποιούνται σχεδόν κάθε νύχτα στην απόκρουση ρωσικών επιθέσεων και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία.
Γερμανικό αντιαεροπορικό τεθωρακισμένο, τύπου Gepard, στην Οδησσό της Ουκρανίας © EPA/ IGOR TKACHENKO
Ωστόσο, η ίδια η Bundeswehr εξακολουθεί να στερείται σε μεγάλο βαθμό αποτελεσματικής άμυνας κατά των drones. Αυτό ισχύει και για την 45η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία στη Λιθουανία, που προορίζεται να προστατεύσει τη Βαλτική από τυχόν ρωσική επίθεση. Με φόντο την κλιμακούμενη ρωσική επιθετικότητα, πρόκειται να προμηθευτούν μαζικά νέα αντιαεροπορικά τεθωρακισμένα και αμυντικά drones. Για την προστασία από μια μεγάλης κλίμακας επίθεση της Μόσχας, η πολιτική ηγεσία αποφάσισε να προμηθευτεί και τα λεγόμενα περιφερόμενα πυρομαχικά (loitering munition) – δηλαδή drones που καθοδηγούνται από Τεχνητή Νοημοσύνη και «περιφέρονται» στον αέρα έως ότου εντοπίσουν έναν στόχο και προχωρήσουν σε επίθεση.
Η συζήτηση για το αν τα drones πρέπει να χρησιμοποιούνται στον πόλεμο και για το αν επιτρέπεται να σκοτώνουν, έχει ήδη λάβει χώρα στη Γερμανία. Τώρα το ζήτημα είναι πώς θα μεταβληθεί η γερμανική πολιτική στα εξοπλιστικά, προκειμένου να συμβαδίσει με τον ρυθμό ανάπτυξης των drones και των αντίστοιχων αμυντικών τεχνολογιών.
