Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επιχειρεί μια λεπτή πολιτική ισορροπία, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να διαμορφώσει τον επόμενο επταετή προϋπολογισμό της ΕΕ χωρίς να προκαλέσει ρήξη με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ή τα κράτη μέλη. Μπροστά στην απειλή μιας θεαματικής απόρριψης των σχεδίων της από μια ενισχυμένη και πιο δεξιά από ποτέ Ευρωβουλή, η πρόεδρος της Κομισιόν προχώρησε σε στοχευμένες παραχωρήσεις, προσφέροντας «δώρα» που εξευμενίζουν τα κεντρώα κόμματα.
Ωστόσο, όπως αναφέρει το Politico, η πολιτική ισορροπία που επιδιώκει είναι εύθραυστη: οι ευρωβουλευτές δείχνουν διατεθειμένοι να πιέσουν περαιτέρω, απαιτώντας μεγαλύτερο ρόλο στη διαμόρφωση και εκτέλεση του κοινοτικού προϋπολογισμού.
Η φον ντερ Λάιεν και η νέα ισορροπία δυνάμεων
Αντιμέτωπη με μια ενισχυμένη Ευρωβουλή που απείλησε να καταψηφίσει τα σχέδιά της για τον νέο πολυετή προϋπολογισμό, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επέλεξε να κάνει βήματα πίσω. Οι τροποποιήσεις που εισήγαγε στο σχέδιο της Κομισιόν κατεύνασαν τις κεντρώες ομάδες του Κοινοβουλίου, χωρίς να προκαλέσουν αντιδράσεις από τα κράτη μέλη.
Όμως, οι ευρωβουλευτές προειδοποιούν πως οι παραχωρήσεις αυτές είναι μόνο η αρχή. Η πρόεδρος της Κομισιόν αντιλαμβάνεται ότι χρειάζεται τη στήριξη της Ευρωβουλής περισσότερο από ποτέ — και είναι διατεθειμένη να πληρώσει πολιτικό τίμημα για να τη διασφαλίσει.
Η «σεζόν των δώρων» στις Βρυξέλλες
Για εβδομάδες, οι ευρωβουλευτές εξέφραζαν τη δυσαρέσκειά τους για τη διαχείριση των κονδυλίων προς περιφέρειες και αγρότες. Η οργή κορυφώθηκε όταν απείλησαν να καταψηφίσουν το σχέδιο την Πέμπτη. Προκειμένου να αποφύγει την εξέγερση, η φον ντερ Λάιεν παρουσίασε αλλαγές που περιλαμβάνουν την εισαγωγή «αγροτικού στόχου» στις δαπάνες των κρατών και τη μεταφορά περισσότερης εξουσίας στους περιφερειακούς ηγέτες.
Η κίνηση αυτή ήταν ασυνήθιστη: σπάνια η Επιτροπή υποχωρεί τόσο νωρίς στη διαδικασία, καθώς σε προηγούμενους κύκλους διαπραγματεύσεων το Κοινοβούλιο είχε συχνά παραγκωνιστεί. Αυτή τη φορά, η Κομισιόν δείχνει να κατανοεί ότι η εποχή της αδιαμφισβήτητης υπεροχής της έχει περάσει, σχολιάζει το Politico.
Πολιτική αστάθεια
Η σημερινή Ευρωβουλή είναι η πιο ασταθής στην ιστορία της. Η άνοδος των δεξιών και ακροδεξιών κομμάτων έχει αποδυναμώσει τη μέχρι πρότινος κυρίαρχη κεντρώα συμμαχία — το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, τους Σοσιαλιστές και Δημοκράτες και τους Φιλελεύθερους του Renew.
Η ίδια η φον ντερ Λάιεν, που ανήκει στο ΕΛΚ, έχει βρεθεί αρκετές φορές στο στόχαστρο: φέτος μόνο, τρεις προτάσεις μομφής κατατέθηκαν εναντίον της, τις οποίες όμως κατόρθωσε να αποτρέψει. Ωστόσο, οι ψηφοφορίες αυτές αποκάλυψαν βαθιές ρωγμές στο μπλοκ των κεντρώων, αναγκάζοντάς την να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στα αιτήματα των ευρωβουλευτών.
Η θεσμική αντιπαράθεση για τον προϋπολογισμό
Η στρατηγική κατευνασμού της προέδρου βοήθησε να αποφευχθεί, προσωρινά, μια σύγκρουση μεταξύ των δύο βασικών θεσμών της ΕΕ — του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου. Το Συμβούλιο, που εκπροσωπεί τα κράτη μέλη, θεωρεί πως η τελική έγκριση του προϋπολογισμού ανήκει σε εκείνο, ενώ οι ευρωβουλευτές επιδιώκουν αυξημένο ρόλο στη διαμόρφωση των κονδυλίων.
«Έχουμε τη δύναμη της συναίνεσης και θα τη χρησιμοποιήσουμε μέχρι τέλους», δήλωσε υψηλόβαθμος αξιωματούχος του Κοινοβουλίου μετά τις παραχωρήσεις της Κομισιόν. Από την πλευρά τους, Ευρωπαίοι διπλωμάτες εκφράζουν φόβους ότι η Κομισιόν υποκύπτει στις πιέσεις των ευρωβουλευτών, δίνοντάς τους μεγαλύτερη θεσμική επιρροή απ’ όση προβλέπουν οι Συνθήκες.
Μια εύθραυστη ισορροπία
Παρότι ο επικεφαλής διαπραγματευτής του προϋπολογισμού, ο ευρωβουλευτής του ΕΛΚ Ζίγκφριντ Μουρεσάν, έσπευσε να χαιρετίσει τη «νίκη» του Ευρωκοινοβουλίου, τα υπόλοιπα κόμματα ετοιμάζουν νέα αιτήματα, σύμφωνα με το Politico. Οι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες επισημαίνουν ότι οι αλλαγές είναι «επιφανειακές» και δεν αντιμετωπίζουν τις πραγματικές ανησυχίες, ενώ ζητούν μεγαλύτερη συμμετοχή στον καθορισμό των δαπανών.
Από την πλευρά των Φιλελευθέρων του Renew, τίθεται θέμα νέων ίδιων πόρων, όπως πανευρωπαϊκοί φόροι, ώστε να ενισχυθούν τα έσοδα της ΕΕ και η αυτονομία της.
Η φον ντερ Λάιεν απέφυγε προς το παρόν τη θεσμική κρίση, όμως η πολιτική της θέση παραμένει αβέβαιη. Η προσπάθειά της να ικανοποιήσει ταυτόχρονα το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο μπορεί να καθορίσει όχι μόνο το μέλλον του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, αλλά και τη δική της παραμονή στην ηγεσία της Κομισιόν.
Η στάση αυτή σηματοδοτεί ουσιαστική αναδίπλωση από την πλευρά της Κομισιόν, που προσπαθεί να αποκλιμακώσει μια αντιπαράθεση η οποία έχει προσλάβει θεσμικές διαστάσεις. Πολλοί ευρωβουλευτές βλέπουν τη διαμάχη για τον προϋπολογισμό ως ευκαιρία να «κερδίσουν μια θεσμική μάχη» έναντι της Φον ντερ Λάιεν, όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης.
Με τον πόλεμο να μαίνεται στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης, τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ να ανατρέπει τη διεθνή τάξη και την ευρωπαϊκή οικονομία να επιβραδύνεται, τα κράτη-μέλη δείχνουν ελάχιστη διάθεση για «θεσμικά παιχνίδια».
«Η ατμόσφαιρα στο Συμβούλιο είναι ότι δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για θεσμικές αντιπαραθέσεις — ακόμη κι αν τα ζητήματα που θέτουν οι πολιτικοί αρχηγοί τα έχουμε ακούσει και από κράτη-μέλη», τόνισε ο ίδιος διπλωμάτης.
Ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες εξέφρασαν απευθείας την ενόχλησή τους προς τη Μέτσολα κατά τη διάρκεια της τελευταίας Συνόδου Κορυφής στις Βρυξέλλες, υποστηρίζοντας ότι το Κοινοβούλιο καθυστερεί κρίσιμες νομοθεσίες σε μια περίοδο που η Ευρώπη χρειάζεται ταχύτητα και αποφασιστικότητα.
Ο φόβος του Συμβουλίου και το «εφιαλτικό» σενάριο
Η μεγαλύτερη ανησυχία των κρατών-μελών είναι η πλήρης εκτροπή της διαδικασίας. Οι συνομιλίες για τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό ήδη χαρακτηρίζονται «οι δυσκολότερες στην ιστορία της ΕΕ», σύμφωνα με Ευρωπαίο διπλωμάτη. Αν το Κοινοβούλιο κλιμακώσει, «ίσως καταστεί αδύνατη η συνέχιση των διαπραγματεύσεων».
Το χειρότερο σενάριο, λένε, θα ήταν οι συζητήσεις να παραταθούν έως το 2026 ή και το 2027 — χρονιά των γαλλικών προεδρικών εκλογών, που θα περιπλέξουν ακόμη περισσότερο το πολιτικό σκηνικό.
Αναλυτές λένε στο Politico πως η σημερινή συνάντηση ίσως φέρει μια προσωρινή ανάπαυλα μεταξύ Επιτροπής και Κοινοβουλίου· όμως οι ευρωβουλευτές παραμένουν σε μαχητική διάθεση και είναι αποφασισμένοι να ασκήσουν την επιρροή τους, όσο κι αν αυτό εκνευρίζει τις εθνικές κυβερνήσεις.
Ο συνασπισμός που είχε στηρίξει την εκλογή της Φον ντερ Λάιεν προσπαθεί τώρα να συνεννοηθεί για τη μείωση της γραφειοκρατίας προς όφελος των επιχειρήσεων, ενόψει της τελικής ψηφοφορίας την Πέμπτη. Αν η συμφωνία αποτύχει, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα ενδέχεται να αναζητήσει ψήφους ακόμη και από την άκρα δεξιά για να περάσει τις δικές του τροπολογίες.
Μετά την αποτυχία της προηγούμενης εβδομάδας, οι ηγέτες των ομάδων δεσμεύθηκαν να βρουν «μια φιλοευρωπαϊκή λύση έως την Τετάρτη», όπως δήλωσε η Πράσινη ευρωβουλευτής Κίρα Μαρί Πίτερ-Χάνσεν.
Το εθνικιστικό μπλοκ «Πατριώτες» προτίθεται να ψηφίσει μαζί με το ΕΛΚ, καθιστώντας τον εαυτό του κρίσιμο σύμμαχο στην προσπάθεια απορρύθμισης της Φον ντερ Λάιεν — και δεν κρύβει την ενόχλησή του για το γεγονός ότι το ΕΛΚ αναζητεί εναλλακτική συνεργασία με φιλελεύθερους και κεντροαριστερούς. «Το ΕΛΚ προδίδει το εκλογικό του σώμα», δήλωσε ο διαπραγματευτής των Πατριωτών Πασκάλ Πιέρα.
Η Κομισιόν ετοιμάζεται να παρουσιάσει αργότερα αυτόν τον μήνα ένα νέο «ψηφιακό omnibus» πακέτο για την απλοποίηση της νομοθεσίας γύρω από την τεχνολογία. Σύμφωνα με προσχέδια που έχει στη διάθεσή του το Politico, οι αξιωματούχοι σχεδιάζουν βαθιές αλλαγές στον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR) — προς όφελος των εταιρειών τεχνητής νοημοσύνης.
