Η Γερμανία αντιμετωπίζει εκ νέου κύμα αβεβαιότητας, καθώς ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών του ινστιτούτου Ifo υποχώρησε απροσδόκητα τον Νοέμβριο, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τις ελπίδες για μια σταθερή ανάκαμψη της μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρώπης. Παρότι η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ένα φιλόδοξο πακέτο δημοσιονομικής τόνωσης, με μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές και άμυνα, οι επιχειρήσεις εμφανίζονται όλο και πιο επιφυλακτικές για το μέλλον.
Οι αναθεωρημένες προς τα κάτω προβλέψεις ανάπτυξης, η επίμονη στασιμότητα και η απουσία ουσιαστικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων επιβαρύνουν το κλίμα, ενισχύοντας τον φόβο ότι η Γερμανία έχει εισέλθει σε μακροχρόνιο τέλμα, με βαθύτερες επιπτώσεις στην Ευρώπη και στο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον.
Γερμανία: Πτώση στο επιχειρηματικό outlook και επιστροφή της αβεβαιότητας
Η επιχειρηματική εμπιστοσύνη στη Γερμανία υποχώρησε απροσδόκητα τον Νοέμβριο, σηματοδοτώντας τις αυξανόμενες δυσκολίες υπέρβασης της στασιμότητας, ακόμη και τη στιγμή που η κυβέρνηση ενισχύει τις δημόσιες δαπάνες.
Ο δείκτης προσδοκιών του ινστιτούτου Ifo μειώθηκε στο 90,6 τον Νοέμβριο από 91,6 τον προηγούμενο μήνα, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση της Δευτέρας. Οι αναλυτές που συμμετείχαν σε έρευνα του Bloomberg ανέμεναν ότι ο δείκτης θα παραμείνει αμετάβλητος. Αντίθετα, ο δείκτης τρεχουσών συνθηκών σημείωσε μικρή άνοδο.
«Οι επιχειρήσεις αξιολόγησαν την παρούσα κατάστασή τους ως κάπως πιο θετική», δήλωσε ο πρόεδρος του Ifo, Κλέμενς Φουεστ. «Ωστόσο, έχουν ελάχιστη πίστη ότι επίκειται σύντομα ανάκαμψη», προσθέτοντας ότι οι προοπτικές για τη μεταποίηση δέχθηκαν «σημαντικό πλήγμα».
Γερμανία: Αμφιβολίες για τη στρατηγική της κυβέρνησης Μερτς
Τα στοιχεία υπογραμμίζουν τις αμφιβολίες γύρω από το κυβερνητικό σχέδιο αποκατάστασης της ανάπτυξης μέσω επενδύσεων σε υποδομές και άμυνα. Αν και η Bundesbank και οι περισσότεροι άλλοι προγνώστες αναμένουν ότι η παραγωγή θα αυξηθεί το τέταρτο τρίμηνο έπειτα από ένα ασταθές 2025, αρκετοί έχουν πρόσφατα περικόψει τις προβλέψεις τους.
Οι οικονομικοί σύμβουλοι του καγκελαρίου Φρίντριχ Μερτς μείωσαν αυτόν τον μήνα την εκτίμηση ανάπτυξης για το επόμενο έτος σε επίπεδα κάτω του 1%, προειδοποιώντας ότι η κυβέρνηση πρέπει να διασφαλίσει πως οι δαπάνες θα κατευθυνθούν σε νέες και παραγωγικές επενδύσεις. Διαφορετικά, υπάρχει κίνδυνος να χαθεί η ευκαιρία αντιμετώπισης βαθιά ριζωμένων διαρθρωτικών προβλημάτων και αποκατάστασης της μακροπρόθεσμης δυναμικής της οικονομίας.
Παράλληλα, οι επιχειρηματικές έρευνες της S&P Global έδειξαν ότι η οικονομική δραστηριότητα συνέχισε να αυξάνεται τον Νοέμβριο, αλλά με βραδύτερο ρυθμό από τον προηγούμενο μήνα. Ιδιαίτερο πλήγμα δέχθηκε ο μεταποιητικός τομέας, καθώς οι νέες παραγγελίες κατέρρευσαν.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πάντως, εξακολουθεί να εκτιμά ότι η Γερμανία θα αφήσει πίσω της τη μακρά περίοδο στασιμότητας το επόμενο έτος. Αν και οι αμερικανικοί δασμοί και η παγκόσμια αβεβαιότητα θα συνεχίσουν να πιέζουν τους εξαγωγείς, η οικονομία θα μπορούσε να ωφεληθεί από την αύξηση των επενδύσεων και της ιδιωτικής κατανάλωσης.
ING: Διόρθωση της αισιοδοξίας και επιστροφή στη στασιμότητα για τη Γερμανία
Η εξέλιξη αυτή δεν προκαλεί ιδιαίτερη έκπληξη, καθώς οι γερμανικές επιχειρήσεις έχουν μετριάσει την προηγούμενη αισιοδοξία τους. Ο γενικός δείκτης Ifo διαμορφώθηκε στις 88,1 μονάδες τον Νοέμβριο, έναντι 88,4 τον Οκτώβριο, αναιρώντας μια απρόσμενη βελτίωση του προηγούμενου μήνα, αναφέρει ανάλυση της ING.
Παρότι το σκέλος της τρέχουσας κατάστασης βελτιώθηκε ελαφρώς, ήταν το σκέλος των προσδοκιών που πίεσε πτωτικά τον συνολικό δείκτη. Ο συνδυασμός μιας ακόμη αδύναμης αποτίμησης του παρόντος και της επιδείνωσης των προσδοκιών καταδεικνύει μια οικονομία που παραμένει βαθιά εγκλωβισμένη στη στασιμότητα.
Τα διαρθρωτικά αδιέξοδα της Γερμανίας και το «δίλημμα κέτσαπ»
Όπως τραγουδούσαν οι U2 πριν από σχεδόν 40 χρόνια, η Γερμανία φαίνεται ότι ακόμη «δεν έχει βρει αυτό που ψάχνει» (από το τραγούδι «it’s a beautiful day»). Το 2025 υπήρξε άλλη μια χρονιά ελπίδας και διαψευσμένης αισιοδοξίας. Η πρωτοφανής δημοσιονομική στροφή και η εξαγγελία μαζικών επενδύσεων σε υποδομές και άμυνα δημιούργησαν προσδοκίες. Ωστόσο, αυτές σύντομα υπονομεύτηκαν από αδέξιες δημοσιονομικές αποφάσεις, νέες πολιτικές εντάσεις και την απουσία ουσιαστικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Το αρνητικό κλίμα δεν οφείλεται μόνο στους αμερικανικούς δασμούς ή στο ισχυρότερο ευρώ — παράγοντες που ούτως ή άλλως επιβαρύνουν τις εξαγωγές — αλλά και στη συνειδητοποίηση ότι η χώρα έχει χάσει σε διεθνή ανταγωνιστικότητα λόγω μακροχρόνιας υποεπένδυσης, αλαζονικών παραδοχών και της μεταμόρφωσης της Κίνας από αγορά-προορισμό σε συστημικό αντίπαλο.
Παρά το ζοφερό περιβάλλον, το μέγεθος της δημοσιονομικής τόνωσης -500 δισ. ευρώ για υποδομές και μια στάση «whatever it takes» στην άμυνα- παραμένει ισχυρό επιχείρημα κατά της πρόωρης εγκατάλειψης της αισιοδοξίας για τη Γερμανία. Τα πιο πρόσφατα δημοσιονομικά στοιχεία δείχνουν ότι πολλές κατηγορίες δημόσιων δαπανών υπολείπονται ακόμη των ετήσιων στόχων τους, αποτέλεσμα της πολιτικής εμπλοκής του καλοκαιριού για τον προϋπολογισμό του 2025.
Για παράδειγμα, παρά την αύξηση τον Οκτώβριο, οι άμεσες στρατιωτικές δαπάνες στους πρώτους δέκα μήνες του έτους δεν είχαν φτάσει ούτε το 50% του ετήσιου στόχου. Το ίδιο ισχύει και για άλλες δημόσιες επενδύσεις. Εάν αυτή η υστέρηση οφείλεται στις πολιτικές δυσκολίες -και όχι σε διοικητική ανεπάρκεια- τότε η δημοσιονομική πολιτική ενδέχεται τελικά να ωθήσει την οικονομία έξω από τη στασιμότητα την επόμενη χρονιά.
Για την ώρα, παραμένει η ελπίδα ότι η δημοσιονομική ώθηση στη Γερμανία θα λειτουργήσει όπως ένα μπουκάλι κέτσαπ: για πολλή ώρα δεν βγαίνει τίποτα, μέχρι που ξαφνικά ξεχύνεται όλο μαζί. Μπορεί να μην εξαφανίσει τα διαρθρωτικά προβλήματα, αλλά ίσως αποτελέσει αφορμή ώστε η χώρα να αλλάξει —έστω προσωρινά— το τραγούδι που ακούγεται στο παρασκήνιο σε ένα πιο αισιόδοξο: it’s a beautiful day.
