Υπό το βάρος μιας δραματικής προθεσμίας και με το φάντασμα των διαιρέσεων του παρελθόντος να πλαντάται πάνω από τις Βρυξέλλες, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσέρχονται στη σημερινή Σύνοδο Κορυφής αναζητώντας μια «χρυσή τομή» που θα διασώσει την οικονομική επιβίωση της Ουκρανίας.
Η ανάγκη για την αποστολή ζωτικής σημασίας βοήθειας στο Κίεβο είναι επιτακτική, καθώς τα ουκρανικά ταμεία κινδυνεύουν να στερέψουν οριστικά τον προσεχή Απρίλιο. Ωστόσο, πίσω από τις κλειστές πόρτες των διπλωματικών γραφείων, η ΕΕ εμφανίζεται ξανά διχασμένη, ανασύροντας στην επιφάνεια τις πικρές αντιπαραθέσεις μεταξύ Βορρά και Νότου που παραλίγο να διαλύσουν την ενότητα του μπλοκ κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους.
Τα δύο στρατόπεδα
Το κεντρικό δίλημμα που διχάζει την Ευρώπη αφορά την πηγή της χρηματοδότησης. Από τη μία πλευρά, η Γερμανία, υποστηριζόμενη από τις σκανδιναβικές και τις ανατολικοευρωπαϊκές χώρες, επιμένει σθεναρά στο σχέδιο αξιοποίησης των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων. Ο Γερμανός καγκελάριος, Φρίντριχ Μερτς, υποστήριξε χθες πως η χρήση αυτών των πόρων είναι ο μόνος τρόπος «για να βοηθήσουμε στον τερματισμό αυτού του πολέμου το συντομότερο δυνατό».
Στον αντίποδα, η Ιταλία και το Βέλγιο ηγούνται μιας σκληρής αντίστασης, προτείνοντας ένα εναλλακτικό «Σχέδιο Β». Αυτό βασίζεται στην έκδοση κοινού χρέους της ΕΕ, το οποίο θα είναι εγγυημένο από τον κοινό προϋπολογισμό. Η Ιταλίδα πρωθυπουργός, Τζόρτζια Μελόνι, εξέφρασε έντονες επιφυλάξεις για τους «πιθανούς κινδύνους» που εγκυμονεί η αξιοποίηση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, φοβούμενη νομικές και οικονομικές επιπτώσεις.
Αυτή η αντιπαράθεση έχει προκαλέσει ένα οδυνηρό déjà vu στους διαδρόμους των Βρυξελλών. «Οι πιο κοντινές καταστάσεις σε αυτό που συμβαίνει τώρα είναι η οικονομική κρίση του 2012-2013 και η διάσωση της Ελλάδας το 2015», δήλωσε ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ, υπογραμμίζοντας ότι η ιδέα του κοινού χρέους παραμένει «ανάθεμα» για τις δημοσιονομικά πειθαρχημένες βόρειες χώρες.
Η στρατηγική των 25 και ο παράγοντας Όρμπαν
Παρά το κλίμα απαισιοδοξίας, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επιχείρησε χθες από το Στρασβούργο να ανοίξει ένα παράθυρο συμβιβασμού. Κατά την ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, παρουσίασε δύο επιλογές: μία βασισμένη στα περιουσιακά στοιχεία και μία στον δανεισμό. Δήλωσε επίσης πως «δεν θα φύγουμε από εδώ χωρίς απόφαση».
Το κλειδί για την υπέρβαση του αδιεξόδου φαίνεται να βρίσκεται σε μια φόρμουλα που θα επιτρέψει στις χώρες που διαφωνούν ριζικά με τη βοήθεια προς το Κίεβο —την Ουγγαρία και τη Σλοβακία— να απέχουν χωρίς να μπλοκάρουν τη διαδικασία. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, εξετάζεται σοβαρά μια συμφωνία μεταξύ των 27, η οποία όμως θα ορίζει ότι μόνο οι 25 χώρες θα συμμετέχουν στη χρηματοδότηση του κοινού προγράμματος χρέους.
Αυτή η λύση θα επέτρεπε στον Βίκτορ Όρμπαν να διατηρήσει την αξιοπιστία του στο εσωτερικό της Ουγγαρίας, ισχυριζόμενος ότι οι Ούγγροι φορολογούμενοι δεν θα πληρώσουν για τον πόλεμο της Ουκρανίας. Ο ίδιος ο Όρμπαν, σε ανάρτησή του στην πλατφόρμα X, έσπευσε να δηλώσει ότι οι διαπραγματεύσεις έχουν ήδη μετατοπιστεί στα κοινά δάνεια και ότι τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία «βγήκαν από το τραπέζι». Ωστόσο, αξιωματούχοι των Βρυξελλών έσπευσαν να τον διαψεύσουν, τονίζοντας ότι το «δάνειο επανορθώσεων» μέσω των ρωσικών πόρων παραμένει η βασική επιλογή για πολλές πρωτεύουσες.
Το Βέλγιο
Ένα από τα μεγαλύτερα αγκάθια παραμένει η στάση του Βελγίου. Η χώρα φιλοξενεί την Euroclear, τον οργανισμό που διακρατά τη μερίδα του λέοντος των ρωσικών χρημάτων. Οι Βρυξέλλες φοβούνται ότι η κατάσχεση ή η χρήση αυτών των πόρων θα υπονόμευε την εμπιστοσύνη στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. «Η Επιτροπή δημιούργησε ένα τέρας και τώρα το τέρας την τρώει», σχολίασε χαρακτηριστικά Ευρωπαίος διπλωμάτης, αναφερόμενος στο αρχικό σχέδιο για τα περιουσιακά στοιχεία που φαίνεται να έχει εγκλωβίσει την Κομισιόν.
Ο Βέλγος πρωθυπουργός, Μπαρτ ντε Βέβερ, αναμένεται να πιέσει κατά τη διάρκεια της Συνόδου για τη διερεύνηση του κοινού χρέους ως μια πιο «καθαρή» και φθηνή λύση. Οι υποστηρικτές αυτής της προσέγγισης θεωρούν ότι προσφέρει μεγαλύτερη σαφήνεια και σταθερότητα, σε αντίθεση με το περίπλοκο και νομικά αβέβαιο μοντέλο των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.
Η ώρα της κρίσης
Καθώς οι ηγέτες παίρνουν τις θέσεις τους στο τραπέζι των συζητήσεων, η πίεση είναι ασφυκτική. Για τον Βορρά, το ζήτημα είναι ηθικό και στρατηγικό: «Δεν πρόκειται για λιτοδίαιτους έναντι σπάταλων. Πρόκειται για το αν είναι κανείς φιλοουκρανός ή όχι», δήλωσε διπλωμάτης από το στρατόπεδο της Γερμανίας. Για τον Νότο, το ζήτημα είναι θεσμικό και οικονομικό, με την Ιταλία να αρνείται να δεχτεί νομικούς κινδύνους που θα μπορούσαν να κλυδωνίσουν τις αγορές.
Για πολλούς αναλυτές, το τελικό αποτέλεσμα της σημερινής Συνόδου θα αποτελέσει το απόλυτο τεστ για την ικανότητα της ΕΕ να ανταποκρίνεται σε υπαρξιακές προκλήσεις. Εάν δεν βρεθεί συμβιβασμός, η Ουκρανία θα βρεθεί αντιμέτωπη με οικονομική κατάρρευση σε λιγότερο από τέσσερις μήνες και η Ευρώπη θα έχει αποτύχει να αποδείξει ότι έμαθε από τα λάθη της προηγούμενης δεκαετίας. Το στοίχημα είναι αν η «στρατηγική των 25» ή κάποια άλλη δημιουργική διπλωματική φόρμουλα θα καταφέρει να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στη δημοσιονομική ορθοδοξία και την ανάγκη για άμεση γεωπολιτική δράση.
Κάλας σε ΗΠΑ: Καλή τύχη με τη Ρωσία
Η επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Κάγια Κάλας, εξέφρασε την επιφυλακτικότητά της για την αμερικανική πρόταση περί αποκατάστασης των οικονομικών δεσμών με τη Ρωσία, στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων συζητήσεων για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.
«Η Ρωσία δεν είναι μια χώρα όπου επικρατεί το κράτος δικαίου και έχουμε δει εταιρείες να κρατικοποιούνται, οπότε λέω “καλή τύχη με αυτό”», είπε η Κάλας στο Bloomberg.
Οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει μαζικές κυρώσεις κατά της Μόσχας από την αρχή του πολέμου και ετοιμάζουν νέα μέτρα που στοχεύουν στον ενεργειακό τομέα της, προκειμένου να αυξήσουν την πίεση σε περίπτωση που ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν απορρίψει μια ειρηνευτική συμφωνία με την Ουκρανία, όπως μετέδιδε την Τετάρτη το πρακτορείο.
Επεισόδια μεταξύ αγροτών-αστυνομίας έξω από το Κοινοβούλιο
Εν μέσω όλων των παραπάνω, Βρυξέλλες είχαμε νωρίτερα σήμερα σφοδρές συγκρούσεις αγροτών διαδηλωτών – αστυνομίας, ενόψει της Συνόδου. Τα σοβαρά επεισόδια έλαβαν χώρα έξω από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου αγρότες από 27 κράτη μέλη της ΕΕ που συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις συγκρούστηκαν με τις αστυνομικές δυνάμεις. Η ένταση έχει οδηγήσει σε εκτεταμένη χρήση δακρυγόνων και ρίψη νερού από την αστυνομία, μετά από πετάγματα αντικειμένων και λίθων από τους διαδηλωτές.
