Ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, χαρακτήρισε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα το καθεστώς του Νικολάς Μαδούρο στη Βενεζουέλα «ξένη τρομοκρατική οργάνωση», αποφασίζοντας να μπλοκάρει τη διέλευση των πετρελαιοφόρων που υπόκεινται σε κυρώσεις από και προς τη λατινοαμερικανική χώρα. Μετά από λίγα 24ώρα και ειδικότερα σε συνέντευξη που έδωσε στο NBC News, ο Τραμπ δεν απέκλεισε ούτε τον πόλεμο με τη Βενεζουέλα.
Πρόκειται για μια κλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ Ουάσινγκτον και Καράκας, οι οποίες διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα από τον περασμένο Σεπτέμβριο. Έκτοτε, το πολεμικό ναυτικό των ΗΠΑ έχει ανατινάξει πάνω από 20 ταχύπλοα που θεωρείται ότι μετέφεραν ναρκωτικά, ενώ την περασμένη εβδομάδα κατάσχεσε ένα τάνκερ που μετέφερε πετρέλαιο αξίας 100 εκατ. δολαρίων.
Οι ασφυκτικές πιέσεις που δέχεται ο πρόεδρος της Βενεζουέλας από τις ΗΠΑ αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή που έχει αντιμετωπίσει στη 12ετή ηγεσία του. Το αν, όμως, θα ανατραπεί τελικά το καθεστώς παραμένει ανοικτό ερώτημα. Το καθεστώς Μαδούρο, το οποίο συγκαταλέγεται στις σκληρές δικτατορίες του κόσμου, κατάφερε να επιβιώσει από τις κυρώσεις που επέβαλε ο Τραμπ εις βάρος της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας PDVSA κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του (2017-2021).
Συν τοις άλλοις, η Βενεζουέλα εξάγει μέρος της παραγωγής της με τάνκερ που δεν τελούν υπό κυρώσεις, αν και το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων (OFAC) του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ προσπαθεί να διευρύνει τη σχετική λίστα. Πληροφορίες της Wall Street Journal αποκάλυψαν πως τα τάνκερ που υπόκεινται σε κυρώσεις μεταφέρουν το 70% των πετρελαϊκών εξαγωγών της χώρας, οι οποίες καταλήγουν σε αγοραστές από την Ασία που πληρώνουν σε κρυπτονομίσματα. Αμερικανοί αξιωματούχοι δήλωσαν στην εφημερίδα ότι το πολεμικό ναυτικό θα καταδιώξει αυτά τα πλοία, αυξάνοντας τις πιθανότητες να χάσει η Βενεζουέλα έως και 8 δισ. δολάρια σε κρατικά έσοδα ετησίως.
Υπολογίζεται ότι περίπου 75 τάνκερ κυκλοφορούν στα χωρικά ύδατα της Βενεζουέλας. Περίπου τα μισά εξ αυτών περιλαμβάνονται στη «μαύρη λίστα» του υπουργείου Οικονομικών, σύμφωνα με την ιστοσελίδα TankerTrackers.com και τους Financial Times. Το υπόλοιπο του «μαύρου στόλου» κινείται με τη στήριξη της Ρωσίας και του Ιράν.
Μια σημαντική νομική λεπτομέρεια της απόφασης Τραμπ είναι πως πρόκειται για «μερικό αποκλεισμό», καθώς δεν περιλαμβάνονται τα τάνκερ που δεν υπόκεινται σε κυρώσεις. Αυτά τα τάνκερ δεν είναι παρά ένα μικρό τμήμα του στόλου που εξυπηρετεί, κυρίως, τη Chevron. Όπως επισημαίνουν ειδήμονες του διεθνούς δικαίου, μια ολοκληρωτική «καραντίνα» των πλοίων που μεταφέρουν πετρέλαιο της Βενεζουέλας θα συνιστούσε πράξη πολέμου.
Παρόλα αυτά, η παρουσία στρατιωτικής ισχύος καταδεικνύει τη σκληρή στάση των ΗΠΑ. Περίπου το 11% του αμερικανικού στόλου είναι συγκεντρωμένο στην Καραϊβική από τα μέσα Δεκεμβρίου. Η προσωπάρχης του Λευκού Οίκου, Σούζι Γουάιλς, δήλωσε σε συνέντευξη στο Vanity Fair πως ο Αμερικανός πρόεδρος «θέλει να συνεχίσει να βομβαρδίζει ταχύπλοα μέχρι ο Μαδούρο να πει “ήμαρτον” (cry uncle)» – σχόλιο που ερμηνεύτηκε ως πρόθεση για αλλαγή καθεστώτος.
Ο Μαδούρο κατηγόρησε τις ΗΠΑ ότι εμποδίζουν το ελεύθερο εμπόριο, ωστόσο δεν έχει παρεμποδίσει τις δραστηριότητες της αμερικανικής Chevron στη χώρα. Η Chevron είναι η μοναδική πετρελαϊκή εταιρεία των ΗΠΑ που λειτουργεί σήμερα στη Βενεζουέλα, μετά τις ανατροπές που επέφεραν οι κρατικοποιήσεις. Αξίζει να θυμίσουμε ότι η μεγάλη κρατικοποίηση ξεκίνησε το 1976 και εντάθηκε από τον Χιούγκο Τσάβες, προκάτοχο του Μαδούρο, μετά το 2000.
Δύο φαίνεται να είναι οι βασικοί λόγοι της επιθετικής στάσης των ΗΠΑ. Ο πρώτος είναι η καταπολέμηση του λαθρεμπορίου ναρκωτικών, αν και τα επίσημα στοιχεία δείχνουν πως μόλις το 8% των παράνομων ουσιών που εισέρχονται στις ΗΠΑ προέρχεται από την περιοχή της Καραϊβικής. Ο δεύτερος λόγος διατυπώθηκε από τον ίδιο τον Τραμπ: «Πήραν όλα τα δικαιώματα που είχαμε στον κλάδο της ενέργειας. Πριν από όχι και τόσο πολύ καιρό πήραν όλο το πετρέλαιό μας και το θέλουμε πίσω».
Μια απότομη εξασθένιση του Μαδούρο δεν μπορεί να αποκλειστεί το επόμενο διάστημα. Η οικονομία της χώρας εξαρτάται από το πετρέλαιο, το οποίο αναλογεί στο 95% των εξαγωγών και στο 50% των κρατικών εσόδων. Παρά τα τεράστια αποθέματα πετρελαίου, ο πληθυσμός παραμένει φτωχός, ενώ η αρχηγός της αντιπολίτευσης, Μαρία Κορίνα Ματσάδο, κρύβεται από τον Αύγουστο του 2024. Η πρόσφατη μετάβασή της στο Όσλο για την παραλαβή του Νόμπελ Ειρήνης έγινε υπό άκρα μυστικότητα.
Όσο οι εξαγωγές πετρελαίου παραμένουν μπλοκαρισμένες, η θέση του Μαδούρο δυσχεραίνει καθημερινά. Ήδη ένα δεξαμενόπλοιο που μετέφερε ρωσική νάφθα για την PDVSA, καθώς και τουλάχιστον τέσσερα υπερδεξαμενόπλοια (supertankers) που επρόκειτο να παραλάβουν φορτία αργού πετρελαίου στη Βενεζουέλα, πραγματοποίησαν αναστροφή μετά την κατάσχεση σκάφους που μετέφερε πετρέλαιο της Βενεζουέλας από τις ΗΠΑ, σύμφωνα με στοιχεία του πρακτορείου Reuters.
