Νέα αποκαλυπτικά στοιχεία για τη χάραξη νέων συνόρων στην Ουκρανία έρχονται στο φως μετά από ρεπορτάζ των New York Times και τις διαπραγματεύσεις που έγιναν φέτος μεταξύ ΗΠΑ, Ρωσίας και Ουκρανίας στην Τζέντα.
Σε μια κλειστή αίθουσα συνεδριάσεων ξενοδοχείου, στις 11 Μαρτίου, εκτυλίχθηκε ένα από τα πιο καθοριστικά επεισόδια των παρασκηνιακών διαπραγματεύσεων για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο άπλωσε πάνω στο τραπέζι έναν χάρτη της Ουκρανίας, στον οποίο αποτυπωνόταν η γραμμή επαφής των δύο στρατών — το μέτωπο που εδώ και τρία χρόνια χωρίζει τις ουκρανικές από τις ρωσικές ελεγχόμενες περιοχές.
«Θέλω να ξέρω ποιες είναι οι απόλυτες κόκκινες γραμμές σας, τι χρειάζεστε οπωσδήποτε για να επιβιώσετε ως χώρα;», φέρεται να ρώτησε την ουκρανική αντιπροσωπεία, σύμφωνα με Αμερικανό αξιωματούχο που ήταν παρών. Η συνάντηση ξεκίνησε με μια αιφνιδιαστική, αλλά γρήγορη αποδοχή από την ουκρανική πλευρά της πρότασης του Ντόναλντ Τραμπ για άμεση, καθολική κατάπαυση του πυρός διάρκειας 30 ημερών.
O αποκαλυπτικός χάρτης με τις παραχωρήσεις
Λίγο αργότερα, καθώς οι συμμετέχοντες έσκυβαν πάνω από τον χάρτη, ο Μάικ Γουόλτς έδωσε στον Ουκρανό υπουργό Άμυνας Ρουστέμ Ουμέροφ έναν σκούρο μπλε μαρκαδόρο. «Ξεκίνα να σχεδιάζεις», του είπε. Ο Ουμέροφ χάραξε πρώτα τα βόρεια σύνορα της Ουκρανίας με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία και στη συνέχεια ακολούθησε τη γραμμή επαφής διασχίζοντας τις περιφέρειες Χάρκοβο, Λουγκάνσκ, Ντονέτσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα.
Το παρασκήνιο όπου ο Ζελένσκι ήθελε να παραχωρήσει εδάφη
Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, τον μεγαλύτερο της Ευρώπης, τον οποίο κύκλωσε στον χάρτη. Σύμφωνα με Ουκρανό αξιωματούχο, προειδοποίησε ότι οι ρωσικές δυνάμεις κατοχής δεν τον συντηρούν επαρκώς, δημιουργώντας κίνδυνο «πυρηνικής καταστροφής», και ξεκαθάρισε ότι το Κίεβο τον θέλει πίσω υπό τον έλεγχο του. Τέλος, έδειξε τη λωρίδα της Κινμπούρν, μια στενή χερσόνησο που εκτείνεται στη Μαύρη Θάλασσα, εξηγώντας ότι η ανάκτησή της θα επέτρεπε την ασφαλή πρόσβαση ουκρανικών πλοίων στα ναυπηγεία του Μικολάιβ.
Για τρία χρόνια πολέμου, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είχε επανειλημμένα δεσμευτεί ότι ο ουκρανικός στρατός θα πολεμήσει έως ότου ανακτηθεί κάθε σπιθαμή χαμένου εδάφους. Αυτή ήταν η πιο πολιτικά δύσκολη κόκκινη γραμμή.
‘Οπως θυμάται Αμερικανός αξιωματούχος, εκείνη τη στιγμή καταγράφηκε η μεγάλη καμπή: «Ήταν η πρώτη φορά που ο Ζελένσκι, μέσω των ανθρώπων του, είπε ότι για να επιτευχθεί ειρήνη είναι διατεθειμένος να εγκαταλείψει το 20% της χώρας».
Στους διαδρόμους της αμερικανικής αποστολής, οι σύμβουλοι του Τραμπ σχολίαζαν ότι οι Ουκρανοί «μπήκαν στο πνεύμα». Λίγες ώρες αργότερα, ο Αμερικανός πρόεδρος έδινε εντολή να επαναρχίσει η αμερικανική βοήθεια προς το Κίεβο και οι συνεργάτες του χάραξαν τις βασικές παραμέτρους μιας συμφωνίας: η Ουκρανία θα παραχωρούσε εδάφη κατά μήκος της γραμμής που είχε σχεδιάσει ο Ουμέροφ, θα μπορούσε να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά η ένταξή της στο ΝΑΤΟ θα μπλοκαριζόταν, ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια θα τελούσε υπό διαχείριση των ΗΠΑ ή διεθνούς οργανισμού και οι Αμερικανοί θα ζητούσαν από τη Ρωσία την επιστροφή της Κινμπούρν.
Το ζήτημα της Κριμαίας
Το πιο ακανθώδες ζήτημα παρέμενε η Κριμαία. Η χερσόνησος, που προσαρτήθηκε από τη Ρωσία το 2014, αποτελεί ισχυρό σύμβολο εθνικών διεκδικήσεων και για τις δύο πλευρές. Στην ομάδα Τραμπ θεωρήθηκε ότι η αποδοχή της ως ρωσικής θα λειτουργούσε ως ισχυρό κίνητρο για τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν. Για τους Ουκρανούς, όμως, ήταν ίσως το πιο δύσκολο σημείο.
Μονάχα η αναφορά του θέματος στην αρχή των συνομιλιών προκάλεσε έντονη αντίδραση από τον Ουμέροφ. «Δεν μπορείτε να πιστεύετε τη ρωσική προπαγάνδα, που λέει ότι η Κριμαία δεν είναι ουκρανική και ότι ήταν πάντα ρωσική», είπε. «Είμαι Τατάρος της Κριμαίας και η Κριμαία είναι ουκρανική», επισημαίνοντας ότι η οικογένειά του είχε εξοριστεί στο Ουζμπεκιστάν και επέστρεψε στην Κριμαία όταν ήταν εννέα ετών, όπου είδε τον πατέρα και τον αδελφό του να χτίζουν το σπίτι τους με τα χέρια τους.
Σε εκείνο το σημείο, ο Ρούμπιο επιχείρησε να αμβλύνει τις αντιδράσεις, ξεκαθαρίζοντας ότι ο Τραμπ δεν θα ζητούσε από την Ουκρανία ή τους Ευρωπαίους να αναγνωρίσουν επίσημα τη ρωσική κυριαρχία. «Εμείς θα είμαστε οι μόνοι», φέρεται να είπε. Παρά τις ενστάσεις, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι έθεσαν ευθέως το ερώτημα: αν το θέμα αυτό θα οδηγούσε την ουκρανική πλευρά σε αποχώρηση από τις συνομιλίες. Η απάντηση, όπως θυμάται ανώτερος αξιωματούχος, ήταν αρνητική.
Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, ο Τραμπ ανακοίνωσε και τον περιορισμό του ρόλου του Κιθ Κέλογκ, ορίζοντάς τον μέσω ανάρτησης στο Truth Social ως «Ειδικό Απεσταλμένο για την Ουκρανία». Ο Κέλογκ προσπάθησε να καθησυχάσει το Κίεβο, παραπέμποντας στο παράδειγμα της μεταπολεμικής Γερμανίας, που παρέμεινε διαιρεμένη για δεκαετίες πριν επανενωθεί.
Στο τέλος, όπως ειπώθηκε στους Ουκρανούς, «η μπάλα βρίσκεται πλέον στο γήπεδο της Ρωσίας». Και αν ο Πούτιν αρνηθεί να προχωρήσει; «Τότε θα έχει πρόβλημα με τον Ντόναλντ Τραμπ», κατέληξε ο Ρούμπιο.
